Phim “30.4- Ngày thống nhất”: Tư liệu chân thực, nhân chứng đặc biệt

Thưa NSND Lê Thi, có thâm niên 40 năm trong điện ảnh tài liệu của Quân đội nhân dân Việt Nam, hẳn ông cũng biết những khó khăn mà mình sẽ phải đối mặt khi bắt tay vào thực hiện 2 tập phim tài liệu này?

- Đúng vậy, riêng về đề tài Ngày giải phóng miền Nam thống nhất đất nước 30.4.1975, trước đây đã có 3 phim về sự kiện này. Chính tôi cũng đã từng làm 1 phim là “Hồ Chí Minh- Thành phố niềm tin”. Bởi vậy chúng tôi biết mình phải tìm ra một hướng đi mới. Nếu chỉ dừng lại ở việc tổng kết, điểm lại những sự kiện lịch sử liên quan đến ngày 30.4 thì bộ phim này sẽ rơi vào lối mòn kể chuyện dễ dãi. Vì thế, tôi và êkíp của mình đã mổ xẻ sự kiện, tái hiện mốc son lịch sử của dân tộc với những lát cắt mới, dưới cái nhìn đa chiều của cả hai phía, cộng thêm ý kiến của các chính khách và những nhà nghiên cứu lịch sử.

 

Bộ phim không có những thước phim tư liệu về cảnh chiến đấu, hình ảnh bom rơi đạn nổ trong cuộc chiến 1975 mà là cái nhìn toàn diện sau 40 năm đất nước thống nhất. Thay đổi của Sài Gòn xưa giờ thể hiện cụ thể qua các địa danh cầu Thị Nghè, kênh Nhiêu Lộc... Tôi chọn những nơi này vì là những địa danh trước 1975 vốn là nơi nhiều tệ nạn xã hội, gắn với số phận con người lao động nghèo. Bộ phim không chỉ phải kín kẽ về chính trị mà làm sao để thông qua tác phẩm điện ảnh này, thế hệ trẻ hiểu được sự đổi thay, phát triển của TP.HCM sau 40 năm thống nhất.

Được biết đoàn phim đã tìm gặp được nhiều nhân chứng lịch sử đặc biệt?

- Sau 40 năm, các nhân chứng lịch sử giờ ra sao là điều mà nhiều người quan tâm. Vì thế, chúng tôi đã gặp lại nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Đầu. Ông là người có khoảng 2.000 tấm bản đồ cổ, trong đó, hơn 200 tấm về Hoàng Sa - Trường Sa, để đề cập đến vấn đề mới là bảo vệ vẹn toàn lãnh thổ, lãnh hải đất nước khi nói về ngày đất nước thống nhất. Chuẩn tướng Nguyễn Hữu Hạnh- nguyên Đô trưởng Sài Gòn và là tình báo của ta cũng đánh giá sự kiện này theo một cái nhìn khách quan và phù hợp: Đó chính là vấn đề hòa hợp dân tộc.

 

Một nhân vật khác bổ sung cho tinh thần này là doanh nhân Nguyễn Lịnh Nhân Đức- Tổng Giám đốc Công ty Hải Mã, vốn là “thuyền nhân” vượt biển, nay trở về Việt Nam lập công ty chuyên về robot trên biển tầm cỡ châu Á, hòa cùng dòng người khắp nơi đến Việt Nam làm ăn và du lịch. Qua đó ta sẽ thấy được sự mở cửa, hội nhập của đất nước.

Chiến tranh đã lùi xa 40 năm, nhiều người cho rằng đó là khoảng cách thích hợp để nhìn lại cuộc chiến một cách rõ ràng hơn?

- Ý nghĩa của chiến thắng 30.4 đã rõ rồi, nhưng phải lý giải cho khán giả rằng, sau chiến thắng 30.4 là cái gì? Đó là chính sách hòa hợp dân tộc. Đất nước thống nhất, thì mọi người dân Việt Nam phải chung tay vào quá trình xây dựng đất nước. Đó là thông điệp mà bộ phim hướng đến và cũng là tâm đắc của tôi khi thực hiện tác phẩm này. Qua 40 năm nhìn lại, những vấn đề đặt ra và nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, bộ phim “30.4 – Ngày thống nhất” nhằm phân tích tình hình quốc tế và những bài học chỉ đạo trong chiến tranh, phát huy sức mạnh của toàn dân tộc dưới cái nhìn đa chiều của cả hai phía chiến tuyến.

Những nhân vật nào khiến ông cảm thấy may mắn khi họ vẫn còn xuất hiện trong cuốn phim của mình?

Quan điểm

Đạo diễn, NSND Lê Thi

  Độ lùi 40 năm giúp cho đoàn làm phim có cái nhìn mạch lạc, rõ ràng hơn, toàn diện hơn. Nhưng điều đó cũng gây không ít khó khăn cho chúng tôi khi những nhân chứng quan trọng đã thưa vắng dần hoặc đã ở tuổi xưa nay hiếm”. 

- 40 năm đã qua, những nhân chứng lịch sử giờ người còn, người mất, người tuổi cao, người đang nằm viện, phần lớn không đủ sức khỏe thể tường thuật chính xác từng chi tiết trong các chiến dịch mà họ đã tham gia.

 

Tuy nhiên thật may là chúng tôi vẫn phỏng vấn được Trung tướng, Anh hùng Phạm Xuân Thệ, nguyên là Tư lệnh Quân đoàn 2, người đã chỉ huy đánh trận đầu tiên của chiến dịch Hồ Chí Minh ở Thượng Đức, cách Đà Nẵng hơn 40km. Ông đã chứng kiến giây phút nội các Dương Văn Minh đầu hàng ngày 30.4.1975.

Ngoài ra, Trung tướng Nguyễn Quốc Thước- nguyên Tư lệnh Quân khu 4 là người đã chỉ huy đánh trận Phước Long. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng tiếp xúc với ông Hà Văn Lâu, một nhân chứng của Hội nghị Geneve, nguyên Đại sứ Việt Nam tại Pháp.

Có những nhân vật chúng tôi đã phải đi lại, thuyết phục nhiều lần mới có thể thực hiện được phỏng vấn. Nhưng chúng tôi đã nỗ lực hết sức để đem lại những góc nhìn mới, những tư liệu chân thực nhất. Trong khi làm phim, tôi luôn tâm niệm, nếu không làm được bộ phim này, mình sẽ mắc nợ nhân dân, nợ những nhân vật và những số phận.

Xin cảm ơn đạo diễn!