Thí điểm Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao: Lo thay đổi nhận thức của nông dân, xử lý rơm rạ

Điểm khó và lo nhất ở Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao

Tại TP.Cần Thơ, Trung tâm Khuyến nông quốc gia (Bộ NNPTNT) vừa tổ chức hội thảo "Hợp tác công tư phục vụ triển khai Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL". Tham dự có ông Trần Thanh Nam - Thứ trưởng Bộ NNPTNT cùng đại diện một số đơn vị thuộc Bộ NNPTNT, doanh nghiệp, hiệp hội, tổ chức trong nước và quốc tế, lãnh đạo ngành nông nghiệp 12 tỉnh, thành tham gia đề án tại vùng ĐBSCL.

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ NNPTNT - Trần Thanh Nam cho biết, đối với đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, khâu khó thực hiện nhất hiện nay là việc tưới ngập khô xen kẽ. Bởi, người nông dân ĐBSCL đã quen trồng lúa nước, khó thay đổi nhận thức. "Tâm lý nông dân trồng lúa nước quen rồi, đều nghĩ trên đồng ruộng phải có nước nên tham gia thực hiện quy trình tưới ngập khô xen kẽ này cả vấn đề" - ông Nam nói.

Ngoài ra, trong đề án, ông Nam còn lo về việc xử lý rơm rạ sau thu hoạch. Bởi, ngoài số lượng ít dùng để làm nấm rơm (nếu có), Bộ NNPTNT mong muốn lượng lớn rơm rạ phải được nghiên cứu làm nguyên liệu phục vụ cho ngành công nghiệp.

Đối với vấn đề khó như trên, ông Nam rất mong doanh nghiệp tham gia nghiên cứu và đưa ra phương án xử lý phù hợp. Đồng thời, mong muốn ngành nông nghiệp các địa phương chung tay, cùng vì lợi ích người dân trồng lúa.

Trong Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, khối công sẽ thực hiện nhiệm vụ chủ trì triển khai xây dựng các gói kỹ thuật, ban hành tài liệu kỹ thuật, thực hiện chuyển giao, hướng dẫn, hỗ trợ hộ dân áp dụng mô hình sản xuất lúa gạo chất lượng cao. Tác nhân tham gia là tổ chỉ đạo sản xuất và xây dựng hệ thống khuyến nông, tổ chức quốc tế (IRRI, GIZ…) và các viện nghiên cứu.

Đối với khối tư, thực hiện nhiệm vụ cung cấp vật tư, công nghệ cho nghiên cứu, thử nghiệm, cung cấp bằng chứng phục vụ xây dựng mô hình sản xuất lúa gạo chất lượng cao, thí điểm và hỗ trợ thực hiện gói kỹ thuật trên đồng ruộng. Tác nhân tham gia là doanh nghiệp cung cấp vật tư, công nghệ, doanh nghiệp lúa gạo, hợp tác xã, tổ hợp tác và hộ nông dân tại địa bàn thử nghiệm, áp dụng mô hình sản xuất lúa gạo chất lượng cao.

Ông Tô Việt Châu - Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ NNPTNT) thông tin tại hội thảo, Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao được xem là sự thay đổi to lớn đối với ngành lúa gạo khi đề ra mục tiêu hình thành vùng nguyên liệu tập trung quy mô lớn ổn định lâu dài, đảm bảo chất lượng, quy trình sản xuất hiện đại, đồng bộ, đáp ứng mục tiêu nâng cao giá trị chuỗi sản xuất lúa gạo. Qua đó, đề án giúp cải thiện thu nhập cho nông dân, đảm bảo an ninh lương thực và phục vụ chế biến, xuất khẩu gạo đạt hiệu quả cao; giảm phát thải khí nhà kính, thích ứng với biến đổi khí hậu.

Để đạt được mục tiêu trên, Việt Nam cần phải có những nỗ lực rất lớn, không chỉ từ phía Chính phủ mà cả khối tư nhân, doanh nghiệp, người sản xuất trực tiếp cùng tham gia. Trong đó, một trong những giải pháp then chốt được ưu tiên thực hiện là đẩy mạnh thu hút đầu tư theo hình thức đối tác công tư trong thời gian tới.

Ông Hoàng Vũ Quang - Phó Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn cho biết, điều kiện tiên quyết để hợp tác công tư hiệu quả là phải có sự phân công trách nhiệm, công việc giữa công và tư, đảm bảo công bằng (mỗi bên nhận được lợi ích tương xứng với đóng góp của mình) và bảo vệ tốt quyền sở hữu của các bên.

Sẵn sàng chung tay thực hiện

Những lợi ích của các tác nhân tham gia đề án cũng được nêu ra tại hội thảo. Cụ thể, hộ nông dân sẽ được nâng cao kiến thức, kỹ năng sản xuất, giảm chi phí sản xuất, tiêu thụ ổn định; tăng thu nhập (từ gạo, rơm, tín chỉ các bon). 

 Còn hợp tác xã được nâng cao năng lực, vai trò, mở rộng hoạt động. Đối với doanh nghiệp, được tiếp cận công nghệ mới, ổn định vùng nguyên liệu, xây dựng thương hiệu, nâng cao tính cạnh tranh, mở rộng thị trường và tiếp cận tín dụng theo chuỗi.

Ở góc độ nhà nước và cộng đồng, đề án mang lại sự phát triển bền vững sản xuất lúa gạo, nâng cao giá trị, thu nhập người dân trồng lúa, đặc biệt là góp phần thực hiện cam kết của Việt Nam về giảm phát thải.

Về vấn đề này, Thứ trưởng Trần Thanh Nam nhấn mạnh, rất khuyến khích doanh nghiệp, các tổ chức trong và ngoài nước tham gia đề án. Thế nhưng, khi thực hiện phải làm theo quy trình canh tác đã đưa ra, kể cả cơ chế chi trả tín chỉ carbon.

Theo ông Phạm Thái Bình - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Công nghệ cao Trung An (TP.Cần Thơ), Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao vô cùng ý nghĩa, không chỉ về vấn đề môi trường, mà là giá trị của hạt gạo được nâng cao, giúp ổn định sản xuất và tiêu thụ lúa gạo Việt Nam. 

"Gạo thế giới ngày càng khan hiếm, giá tăng, nhưng tại sao giá gạo Việt Nam vẫn bấp bênh, đề án sẽ giải quyết được vấn đề này" – ông Bình nói và khẳng định, đề án muốn thành công, người làm phải là hợp tác xã, doanh nghiệp, nếu không thì không ai có thể làm.

Cũng như ông Bình, ông Bùi Bá Bổng - Chủ tịch Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam cho biết, ở khía cạnh quốc gia, đề án sẽ góp phần tạo dựng một thương hiệu gạo thân thiện với môi trường, gạo xanh, chống biến đổi khí hậu, không chỉ cho hạt gạo mà là cho nền sản xuất nông nghiệp Việt Nam. 

"Còn đối với nông dân, lợi ích của là tiết kiệm được chi phí sản xuất, lúa có chất lượng cao, giá bán tốt, nhưng quan trọng nhất chính là giá trị hạt gạo được nâng lên, như vậy cả nông dân và doanh nghiệp đều có lợi" – ông Bổng nói.