Thụy Điển "bốc" cả thành phố đi xa 3km

Một phần quy hoạch thành phố Kiruna ở nơi mới

Hơn 10 năm trước, thành phố mỏ Kiruna ở Thụy Điển với 23.000 dân đã ra một quyết định không tưởng.

Sau khi khai thác thành công quặng sắt, Kiruna đối mặt với vấn đề lớn. Phần đất ngầm bắt đầu dịch chuyển, tạo nên những khe nứt khổng lồ đe dọa nuốt trọn toàn bộ mọi thứ. Giải pháp duy nhất để tránh thảm họa là di chuyển tất cả về phía Đông khoảng 3km.

Năm 2004, đơn vị khai thác thuộc chính phủ Luossavaara-Kiirunavaara Aktiebolag (LKAB) đã đề xuất và chi tới 2 tỷ USD để "di dời" thành phố và tiếp tục việc khai thác. Phó chủ tịch Kiruna cho biết việc đóng cửa mỏ không hề khả thi, vì nó đóng vai trò quan trọng trong kinh tế địa phương.

Mỏ quặng tại Kiruna 

LKAB có thể đền bù người dân giá trị nhà cộng thêm 25%, để họ có thể mua nhà mới ở đâu đó. Hoặc LKAB có thể xây dựng luôn theo toàn bộ cấu trúc cũ và người dân chỉ việc chuyển tới. Tất cả đã thống nhất chọn phương án 2.

Ban đầu, có một số người dân phản đối, nhưng đa số đều tỏ ra khá lạc quan và đồng tình với cách xử lý này của LKAB, bởi lẽ tính cộng đồng cao khiến họ khó mà chọn việc bị chia cắt và khởi đầu lại cuộc sống ở nơi xa lạ. 

Chính quyền Kiruna và đơn vị kiến trúc White Architects lập tức bắt tay vào xây dựng kế hoach. Sau khi có được lựa chọn khả thi, chính phủ Thụy Điển đã đã đăng video chính thức nhằm thông báo, mô tả lý do và quy trình di chuyển Kiruna.

Sơ đồ địa điểm mới và cũ của Kiruna

Trong video có đoạn phỏng vấn Johanna, sở hữu cửa hàng truyền thống gia đình kể từ năm 1933 tới nay. Cô không hề có ý định từ bỏ căn nhà đó. "Chúng tôi chuyển chỗ ở, nhưng sẽ mang cả thành phố theo. Tôi đi đâu, cửa hàng theo đấy.", Johanna nói.

Cửa hàng của Johanna, cùng phần lớn kiến trúc tại Kiruna sẽ được phá dỡ và xây dựng lại. Sẽ có khoảng 21 tòa nhà lớn không bị phá hủy, mà được lựa chọn để tháo dỡ cẩn thận và xây lắp lại ở vị trí mới. Trong số đó bao gồm Nhà thờ Kiruna, được bình chọn là kiến trúc đẹp nhất Thụy Điển.

Cha xứ Lars Jarlemyr cho biết: "Thành phố không chỉ là những tòa nhà mà còn có linh hồn con người đưa vào đó. Phá hủy chúng cũng là phá hủy cộng đồng. Người dân chuyển đi, làm mới mọi thứ sẽ tốn kém hơn nhiều."

Mô hình quy hoạch  thành phố ở nơi mới

Tuy nghe đơn giản, nhưng thực chất việc này vô cùng phức tạp. Kiến trúc sư Mark Szulgit nhận xét thách thức lớn nhất là đảm bảo thành phố 'mới' bền vững và thu hút cho cả trăm năm tới, vì phải giữ nguyên không gian văn hóa của người dân và "linh hồn" của toàn thể khối kiến trúc.

"Đây là nơi tôi đã sinh ra và lớn lên. Việc bảo toàn không gian và quang cảnh xung quanh như ban đầu rất quan trọng", Johanna tỏ ra đồng tình.

Sau khi thực hiện các bước cơ bản như đóng cửa phương tiện công cộng vào năm ngoái, dự án đang được triển khai dần dần. Dự kiến khu mua sắm, nhà hàng và giải trí sẽ được dựng lại nguyên vẹn vào tầm năm 2018 hoặc 2019 ở một địa điểm khác. Riêng việc tái định cư cả căn hộ và nhà ở có thể mất thêm 10 năm nữa. Toàn bộ Kiruna với bộ mặt khác sẽ sẵn sàng vào năm 2040.