Tiền dân nâng cấp nhà riêng tổng thống

Ngày 21.11 qua, Chính phủ Nam Phi cảnh cáo giới truyền thông: nếu đăng ảnh chụp nhà riêng của Tổng thống (TT) Jacob Zuma thì sẽ bị truy tố vì vi phạm luật an ninh quốc gia.

Bộ trưởng An ninh quốc gia Siyabonga Cwele nói: “Không ai, kể cả giới truyền thông, được phép chụp ảnh và đăng các ảnh”.


Lệnh cấm này tiếp sau một cuộc tranh cãi lâu nay về nhà riêng của TT Zuma ở Nkandla thuộc tỉnh KwaZulu-Natal. Sự bức xúc bùng lên, khi có tin công trình nâng cấp tòa nhà tốn số tiền tương đương 20 triệu USD. Việc nâng cấp gồm một bãi đáp trực thăng, một sân bóng đá mi-ni, một phòng tập thể dục, một hồ bơi, một tiệm may quần áo cho 1 trong 4 vợ của TT.

Tòa nhà còn có khu hầm ngầm 10 phòng ngủ gắn máy lạnh, một phòng khám bệnh cho TT và gia đình, nhà ở cho các vệ sĩ, bãi đậu xe ngầm 40 chiếc và một trung tâm tiếp khách. Ông Zuma sống ở ngôi nhà này với 4 bà vợ cùng đàn con.


Bộ trưởng Cwele cho biết khoản chi lớn là cần thiết để “nâng cấp khâu an ninh”, và bào chữa việc cấm chụp ảnh bằng cách viện dẫn luật các vị trí xung yếu quốc gia (thông qua năm 1980, thời Nam Phi dưới chế độ phân biệt chủng tộc apartheid) gồm cấm công bố “các cơ sở chiến lược quan trọng” và xếp nhà riêng vào diện “vị trí xung yếu”, tương tự trụ sở quốc hội, sân bay…

Cwele nói thêm: “Người dân thậm chí không được chỉ nơi cần bảo đảm an ninh cho người khác biết. Chúng ta có bao giờ thấy ảnh Nhà Trắng của TT Mỹ được công bố đâu. Bất kỳ nền dân chủ nào cũng không làm thế”.


Nhưng hai tờ báo Nam Phi vẫn bất chấp lệnh cấm, cho đăng ảnh tòa nhà. Tờ Times đăng trang nhất ảnh tòa nhà chụp từ trên cao, dưới chú thích “Vậy nè, bắt chúng tôi đi”. Tờ Star đăng ảnh tòa nhà với chữ X chéo và chú tích “Nhìn chỗ khác! Điều các bộ trưởng không muốn độc giả xem”.

Diễn đàn các biên tập viên quốc gia Nam Phi (SANEF) ra tuyên bố nêu luật trên bị lạm dụng: “Các bộ trưởng mượn luật an ninh để tránh công khai việc nâng cấp Nkandla”. Họ tỏ bày sự thất vọng và bị sốc trước lệnh cấm, đồng thời hứa sẽ tiếp tục đăng các ảnh nhưng “không nhằm gây nguy hiểm cho bất kỳ ai, mà để tiếp tục vai trò giám sát các khoản chi tiêu công của chính phủ”.

Chủ tịch SANEF Mpumelelo Mkhabela nói các bộ trưởng đe dọa các nhà báo vì họ công bố các ảnh đáp ứng nhu cầu được thông tin của người dân: “Đã có ý tưởng rằng giới truyền thông khiến an ninh của TT bị đe dọa, nhưng đó là điều phi lý”.

Khoản chi nâng cấp nhà riêng TT khiến dân Nam Phi bức xúc, trong bối cảnh nền kinh tế Nam Phi suy thoái, 10 triệu người phải sống nhờ trợ cấp và nhiều người chỉ có các túp lều tôn làm chỗ ở.

Họ bất mãn chuyện vị TT Zuma 70 tuổi đã có 3 nhà công vụ lại dùng tiền dân đóng thuế để có lợi cho riêng mình, trong khi người dân còn phải è cổ lao động để có tiền nuôi 4 bà vợ và khoảng 20 đứa con của TT. Các bài báo Nam Phi nói tiền công quỹ cho tư dinh TT quá lớn so với tiền chi cho nhà của các cựu TT Mandela, Thabo Mbeki và FW de Klerk.

Nhưng ông Zuma phản ứng, rằng nhà riêng của ông là “vị trí xung yếu quốc gia”, điều có nghĩa mọi chi tiết đều phải là bí mật quốc gia. Ông từng nói ông bỏ tiền túi để nâng cấp-mở rộng tư dinh, nhưng tài liệu chính phủ cho biết ông chỉ phải bỏ tiền túi khoảng 5% số còn lại do chính phủ trả, và tiền thuế dân đóng cũng đã bị sử dụng để bảo trì ba tòa nhà công vụ dành cho ông ở Pretoria và Cape Town.