Tiến sỹ

Nguyễn Khắc Tuy là người xã Trạm Du, huyện Lang Tài, xứ Kinh Bắc (nay thuộc xã Cẩm Sơn, huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh). Ông thi đỗ tiến sỹ khoa đời nhà Mạc-Mạc Phúc Nguyên và làm quan đến chức Thượng thư, tước Tùng Nham hầu. Tương truyền khi còn là học trò, ông có đến chùa Yên Tử (nay thuộc Quảng Ninh) chơi và cầu mộng.

Lịch sử khoa cử thời Nho học của Việt Nam còn lưu truyền hàng chục dòng họ ở Thái Bình giàu truyền thống khoa bảng, đời nối đời hiển đạt khoa danh, từng được sử sách tôn vinh là những dòng họ văn hiến.

Từ một thiếu niên không được đi học, không biết chữ nhưng chỉ 12 năm đèn sách đã đỗ Tiến sĩ, trở thành nhà khoa bảng đầu tiên của xứ Đàng Trong. Đó là Tiến sĩ Bùi Dục Tài (1477 - 1518), người làng Câu Nhi, xã Hải Phong (huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị). Sau 12 năm đèn sách, năm 24 tuổi ông bắt đầu ứng thí...

Xã Lạc Đạo (huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên) vốn nổi tiếng bởi truyền thống hiếu học, khoa bảng. Trong khoảng 200 năm (từ năm 1547 – 1754) triều đại Lê – Mạc, xã Lạc Đạo thịnh vượng về khoa cử vì có tới 11 người đỗ đại khoa; trong đó họ Dương có Trạng nguyên Dương Phúc Tư và 8 tiến sĩ.

Thám hoa Quách Đình Bảo (1434 - 1507) người làng Phúc Khê (huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình). Ông để lại khá nhiều công tích truyền đời, trong đó có việc tập hợp danh sách tiến sĩ đỗ 10 khoa đầu tiên ở thời Lê sơ để khắc bia dựng ở Quốc Tử Giám Hà Nội.

Theo gia phả họ Vũ và một số nguồn sử liệu địa phương, tiến sỹ Vũ Huy Trác (1730 - 1793) sinh ra trong gia đình khoa bảng tại Lộng Điền, huyện Đại An, phủ Nghĩa Hưng, đạo Sơn Nam (nay là thôn Lộng Điền, xã Nghĩa Đồng, huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định). Cha ông là Vũ Hưng Nhai giữ chức Huấn đạo phủ Trường Khánh.

Trong gần 200 năm, từ 1469 - 1619, làng Yên Ninh (thị trấn Nếnh, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang) đã có 10 Tiến sỹ đỗ đạt thành danh qua các kỳ khoa kỳ của các triều đại phong kiến Lê - Mạc, trong đó có dòng họ như họ Thân có 4 đời Cha con, ông, cháu đều đỗ Tiến sỹ.

Là nhà khoa bảng văn võ kiêm toàn, Tiến sỹ Lý Trần Thản là một trong những người được phong tặng nhiều chức tước, phẩm hàm dưới thời phong kiến. Tiến sỹ Lý Trần Thản cất tiếng khóc chào đời tại xóm Giếng, xã Lê Xá (nay là thôn Lê Xá, xã Tiên Sơn, thị xã Duy Tiên, tỉnh Hà Nam).

Tiến sĩ Nguyễn Công Hãng (1680 - 1732) tự là Đại Thành, hiệu Tĩnh Trai quê ở xã Phù Chẩn, huyện Đông Ngàn, phủ Từ Sơn, trấn Kinh Bắc (nay thuộc thôn Roi Sóc, xã Phù Chẩn, TP Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh).

Vũ Miên sinh năm Mậu Tuất trong gia đình có truyền thống hiếu học khoa bảng, làng Xuân Lan thuộc tổng Lâm Thao, huyện Lương Tài, xứ Kinh Bắc xưa (nay là thôn Ngọc Quan, xã Lâm Thao, huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh). Dòng họ Vũ của Vũ Miên có gốc từ làng Mộ Trạch (xã Tân Hồng, huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương) là dòng họ khoa bảng...