Trận chiến Irpin đã cứu Ukraine một cách ngoạn mục

Lực lượng Nga không chuẩn bị phát triển nhanh chóng các cầu phao để thay thế các cầu bắc qua sông Irpin mà quân đội Ukraine đã khai thác. Hình ảnh Oleksii Chumachenko/SOPA/LightRocket qua Getty Images

Đó là kết luận của các chuyên gia Mỹ và Anh đã xem xét cuộc giao tranh dọc theo Sông Irpin phía tây bắc Kiev. Dựa trên các cuộc phỏng vấn sâu rộng với những người Ukraine đã chiến đấu tại Irpin, họ mô tả một trận chiến hoành tráng giành chiến thắng với tỷ số sít sao nhất.

"Trận chiến sông Irpin là một trận chiến khốc liệt", Richard Sladden, Liam Collins và Alfred Connable đã viết trong một bài báo trên tạp chí quân sự Anh British Army Review .

Câu chuyện bắt đầu vào ngày 24/2/ 2022, khi Nga tấn công Ukraine. Lính dù trên trực thăng đã tiến hành một cuộc tấn công trên không để chiếm Sân bay Hostomel, nhằm mục đích tạo ra một đầu mối trên không cho phép các máy bay vận tải lớn vận chuyển quân tiếp viện và vũ khí hạng nặng cần thiết để chiếm Kiev gần đó.

Cùng lúc đó, các đoàn xe bọc thép của Nga đồn trú tại Belarus, trên biên giới phía bắc của Ukraine, tiến về phía nam, nhằm chiếm Kiev. Một nhóm tấn công của Nga tiến xuống bờ đông của sông Dnipro, và nhóm còn lại tiến xuống bờ tây.

Điều này khiến quân đội Ukraine mất vị trí một cách nguy hiểm. "Cuộc tấn công của Nga vào Kiev từ phía tây bắc là một cú sốc nhưng không phải là bất ngờ", theo bài báo của British Army Review. "Các chỉ huy Ukraine đã phải đưa ra những lựa chọn phân bổ nguồn lực khó khăn. Một cuộc tấn công vào Kiev từ Belarus là hành động nguy hiểm nhất của kẻ thù, nhưng vì táo bạo nên nó cũng được coi là ít có khả năng xảy ra nhất. Một cuộc tấn công ở phía đông và phía nam Ukraine là hành động có khả năng xảy ra nhất, do đó, các lực lượng Ukraine chủ yếu được bố trí để chống lại điều này".

Do đó, Lữ đoàn cơ giới số 72 của Ukraine là một trong số ít đơn vị còn lại để bảo vệ Kiev. Ngay cả khi đó, lữ đoàn chủ yếu được bố trí để ngăn chặn một cuộc tấn công vào Kiev từ phía đông. Sức mạnh chính xác của Lữ đoàn 72 không rõ ràng, nhưng một lữ đoàn Ukraine có đủ quân số có thể có khoảng 3.000 người — và Lữ đoàn 72 không phải là lực lượng đầy đủ. Nhiều binh lính chỉ được trang bị súng trường, được hỗ trợ bởi một số xe bọc thép, tên lửa chống tăng và súng, và nhiều bệ phóng tên lửa.

Họ phải đối mặt với một lực lượng Nga ước tính khoảng 10.000 lính, được trang bị đầy đủ xe tăng, xe chiến đấu bộ binh và pháo binh. Điều này sẽ giúp đoàn quân Nga ở bờ tây sông Dnipro dễ dàng đến Sân bay Hostomel — còn được gọi là Sân bay Antonov, chỉ cách đó 80 dặm — để liên kết với lính dù, rồi tiến về phía đông nam đến Kiev. Nhưng để đến Kiev, họ sẽ phải băng qua Sông Irpin, một nhánh sông vòng cung qua vùng ngoại ô của thành phố và gặp một con đập gần Hồ chứa nước Kiev.

"Tuyến phòng thủ quanh Kiev rất mỏng", bài báo viết. "Đại đội 5 của Lữ đoàn 72 triển khai chỉ với 22 binh lính. Quân số tăng lên trong những ngày đầu của cuộc chiến khi quân mới được huy động đến, nhưng đại đội này và nhiều đơn vị khác trong lữ đoàn liên tục thiếu quân so với các đơn vị Nga bên kia sông Irpin. Việc các cây cầu dọc theo con sông không bị phá hủy vào sáng ngày diễn ra cuộc chiến gần như khiến thủ đô của Ukraine phải trả giá".

Theo nhiều cách, kế hoạch của Nga giống với Chiến dịch Market Garden năm 1944, một kế hoạch táo bạo sử dụng lính dù Mỹ và Anh để chiếm các cây cầu bắc qua một số con sông ở Hà Lan, tạo ra một hành lang cho các sư đoàn thiết giáp của Anh vượt sông Rhine và tiến vào Đức.

Market Garden đã chứng minh "là một cây cầu quá xa", bị hủy hoại bởi kế hoạch cẩu thả, địa hình gồ ghề và sự kháng cự mạnh mẽ bất ngờ của Đức. Khi đó, cũng như bây giờ, lính dù là lực lượng xung kích thiếu thiết giáp, pháo hạng nặng và vật tư cần thiết để đánh bật các vị trí kiên cố. Những vấn đề tương tự cũng ảnh hưởng đến cuộc tấn công của Nga vào Kiev.

Trước hết, lính dù Nga đã không chiếm được Sân bay Hostomel trước sự kháng cự kiên quyết của Ukraine, với một số trực thăng bị bắn hạ; 1.000 quân tiếp viện Nga trong phi đội gồm 18 máy bay vận tải đã bị từ chối , có thể là vì lo ngại họ sẽ bị bắn hạ. Phải đến ngày 25/2, lực lượng mặt đất ở cực tây mới bảo vệ được sân bay, khi đó quân Ukraine đã khiến các đường băng không thể sử dụng được.

Trong khi đó, một doanh nhân Kiev có biệt danh Andriy nhận ra rằng việc phá vỡ con đập cách Kiev 14 dặm về phía bắc sẽ khiến Irpin tràn bờ và làm chậm bước tiến của Nga. Một cuộc họp được sắp xếp vội vã với Đại tá Oleksandr Syrskyi, khi đó là chỉ huy lực lượng mặt đất của Ukraine, đã thu thập được một tấn thuốc nổ và một sĩ quan kỹ thuật. Kết quả là đổ 31 tỷ gallon nước vào Irpin, hạn chế khả năng cơ động của Nga.

Tuy nhiên, quân đội Nga có thể "đánh bật" Irpin trong khi phòng thủ của Ukraine yếu bằng cách sử dụng những cây cầu không bị hư hại hoặc tự xây dựng phao nổi. "Người Nga có thể dễ dàng vượt qua Irpin nếu họ hung hăng hơn", Liam Collins, cựu sĩ quan Lực lượng đặc biệt của Quân đội Mỹ, đồng tác giả bài viết, nói với Business Insider. "Họ đáng lẽ phải vượt qua vào ngày 25, ngay khi cạnh đầu của đoàn quân tiến đến vùng ngoại ô của thành phố. Nhưng vì họ không có kế hoạch đối phó với sự kháng cự của Ukraine, nên họ đã hoàn toàn bị đình trệ, và họ phải dừng lại và xây dựng kế hoạch mà họ đáng lẽ đã có. Điều này giúp người Ukraine có thời gian để phá hủy các cây cầu, thiết lập phòng thủ và huy động".

"Người Nga tin rằng họ sẽ tiến về thủ đô theo đội hình diễu hành chứ không phải là một cuộc chiến đấu", Collins, người đã cố vấn cho quân đội Ukraine, cho biết. "Vì vậy, họ phải tập hợp lại hoàn toàn".

Cuối cùng, các đoàn quân Nga đã cố gắng vượt sông Irpin vào cuối tháng 2 và sang tháng 3. Nhưng đã quá muộn. "Các chỉ huy Nga không còn lựa chọn nào khác ngoài việc tiến về phía trước theo các đoàn quân thẳng hàng với lực lượng chưa được chuẩn bị kỹ lưỡng vào các tuyến phòng thủ vẫn còn mỏng nhưng giờ đã được chuẩn bị và kiên cố hơn nhiều", bài báo của British Army Review cho biết.

Các nỗ lực vượt biên đã bị Lữ đoàn cơ giới 72, một số xe tăng và pháo binh Ukraine, cùng với những người tình nguyện được huy động vội vã đã học cách vận hành tên lửa chống tăng Javelin và NLAW do phương Tây sản xuất ngay tại chỗ. "Trong đơn vị của tôi, nếu một vị trí có tên lửa Javelin, một người lính sẽ đào một cái hố trong khi người kia xem video trên YouTube về cách bắn tên lửa", một sĩ quan Ukraine nhớ lại.

Những tên lửa dẫn đường và pháo binh này đã phá hủy xe tăng của Nga và khiến họ mất đi nhận thức về sự bất khả xâm phạm của mình.

Đến cuối tháng 3, quân đội Nga đã rút lui về phía bắc. Nếu xe tăng Nga vượt qua được Irpin và tiến vào Kiev, về cơ bản cuộc chiến có thể kết thúc với chiến thắng của Nga trong tuần đầu tiên.

Không có kế hoạch nào tồn tại sau khi tiếp xúc với kẻ thù, và những sự cố bất ngờ — điều mà triết gia quân sự người Đức Carl von Clausewitz gọi là "ma sát của chiến tranh" — chắc chắn sẽ phá vỡ những chiến lược thông minh nhất. Ukraine cũng thể hiện khả năng đáng chú ý trong việc nhanh chóng huy động những người tình nguyện đã chứng minh được hiệu quả.

Tuy nhiên, Collins đổ lỗi cho sự thất bại của Nga là do sự chuẩn bị kém. "Đó là sự lập kế hoạch cẩu thả 100%, thiếu sự chuẩn bị và sự kháng cự bất ngờ của Ukraine mà đáng lẽ phải được dự đoán trước", Collins nói. "Lực lượng cơ giới đáng lẽ phải vượt qua được sự phòng thủ tối thiểu này như một con dao nóng cắt qua bơ".