Văn hóa giải thưởng: Nhiều cách biệt và dấu hỏi

Giải thưởng văn hóa Phan Châu Trinh được xem là sự trọng thị kinh điển đối với các nhà nghiên cứu, học giả. Ở đây, không có chuyện vì sức khỏe yếu hay vì một lý do nào đó mà cá nhân được tôn vinh vắng mặt. Những đề từ của họ mang lại sự xúc động lẫn khâm phục từ phía người nghe, cũng như lời đáp trả thuyết phục của ban tổ chức giải nhằm đánh giá đúng vai trò và đóng góp của họ, khiến lễ trao giải trở nên xúc động và đầy sức lan tỏa.

Nhưng những giải thưởng như thế dần vắng bóng ở lĩnh vực ca nhạc và điện ảnh. Mới đây nhất, Giải Cánh diều trở nên chơi vơi khi giới nghệ sĩ không mặn mà đến nhận và trao giải cho đồng nghiệp, Giải Làn sóng xanh có năm chỉ có 2/10 người lên nhận, và có cả làn sóng “nói không” với các giải thưởng từ phía nghệ sĩ.

Nhiều người cho rằng, phải chăng đây là thời quá nhiều giải thưởng, chỉ cần có nhà tài trợ đứng sau là đã yên tâm đứng ra tổ chức, phía vòng ngoài đã có người hâm mộ rầm rộ hưởng ứng bình chọn? Cũng có những giải “vui cả làng”, mà không nói lên thực chất của ngành điện ảnh, hay âm nhạc, chính vì thế, đi nhận cũng được, mà không cũng chẳng sao. Có những giải khiến người trong cuộc không tin nổi và bị bao vây bởi tin đồn “mua giải”.

Trong lĩnh vực âm nhạc, càng ngày, tính bất ngờ của các giải thưởng càng ít, các gương mặt được trao giải đa số là những “nữ hoàng” và “ông vua” giải trí, những ngôi sao quá vãng, hoặc những cái tên mới nổi nhiều fan hâm mộ… Cả người trong cuộc cũng ngán ngẩm khi được nhận giải quá nhiều, hoặc, khi bị gạt ra ngoài bất thường, họ lại phản ứng, không đến tham dự và không quan tâm mình được giải hay không. Nhưng nhìn chung, các giải thưởng đã trở nên giống nhau ở vài năm gần đây, khi đều có “cái nhìn chung” về nghệ sĩ mới, ca khúc của năm, album của năm, hay ca sĩ của năm. Chính vì thế, việc các ca sĩ tuyên bố không đến dự giải, không nhận giải cũng không phải ngạc nhiên.

Sự tri ân

Trong các giải thưởng âm nhạc, ngoài lượt bình chọn của công chúng, còn có sự bình chọn của báo chí. Giải Cống hiến của Báo Thể Thao & Văn Hóa được coi là một tiếng nói khác, khách quan, có tính phát hiện cao, thể hiện chuyên môn nhất quán hơn cả.

Nhưng gần đây, cũng có câu hỏi đặt ra là một khi người được đề cử xin rút, hoặc ca sĩ có giải mà không đến nhận (cho dù vì lý do nào đó), thì có nên tiếp tục đưa họ vào danh sách bình chọn hay không? Câu trả lời là giải thưởng tự thân đã nói lên quá trình đóng góp, cống hiến của nghệ sĩ, nên nếu họ không đến dự, hay không xếp được lịch đến nhận giải, thì việc trao giải vẫn diễn ra bình thường và vẫn mang ý nghĩa nhất định. Vì thế cho nên, năm nay, cho dù “Giai điệu tự hào” xin rút khỏi giải vào phút mở màn của cuộc bình chọn, vì lý do “không phù hợp với tiêu chí”, thì tên của chương trình này vẫn nằm trong danh sách đề cử. Hay trường hợp Mỹ Tâm có lúc tham gia biểu diễn ở Cống hiến, có lúc vắng mặt ở lễ trao giải xướng tên mình, cũng vẫn được tiếp tục bình chọn như thường. Hay tin về điều này, đạo diễn Phan Huyền Thư - giám đốc ý tưởng “Giai điệu tự hào” - chia sẻ: “Như thế mới là giải thưởng văn minh, công bằng”.

Vấn đề là dù không đến nhận giải thưởng, thì thái độ, ứng xử tiếp theo của nghệ sĩ như thế nào mới đáng nói. Có người vì “không phục” kết quả trao giải, không giống như kỳ vọng của cá nhân, mà không đến. Cũng có người từng bị vuột giải thưởng một cách khó hiểu, nên quyết không nhận giải nữa, chỉ nhận giải nước ngoài. Có cả những “bức tâm thư” trình bày quan điểm của họ, kêu gọi fan hâm mộ bớt “cuồng nộ”. Cho dù là gì đi nữa, thì quan trọng hơn cả vẫn là sự tri ân, cũng như cách biến giải thưởng thành nguồn động lực để họ tiếp tục làm nghệ thuật, tiếp tục đóng góp một cách tận tâm và nhiệt thành nhất.

Đó là văn hóa của lòng tự trọng và biết ơn.