Vì sao Thủ tướng Nhật phải đau đầu với bộ ba Trump- Putin- Kim Jong-un?

Nguyên nhân được cho là do Tổng thống Mỹ đắc cử Donald Trump đã tuyên bố rút Mỹ khỏi Hiệp định đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP) ngay ngày đầu tiên ông ngồi lên chiếc ghế quyền lực. Điều đó khiến cho chương trình kinh tế Abenomics có nguy cơ phá sản.

Có thể thấy rằng, với tham vọng quá lớn của mình, Thủ tướng Shinzo Abe đã thiết kế Abenomics như một chiến lược kinh tế toàn diện, mà nếu triển khai thành công thì sẽ chấm dứt suy thoái của nền kinh tế Nhật Bản đã kéo dài 1/4 thế kỷ, gây ra rất nhiều hệ luỵ cho đất nước.

Cũng từ đó Abenomics sẽ ghi tên ông Abe vào lịch sử chính trị Nhật Bản, thậm chí đưa ông Abe vào ngôi nhà của những huyền thoại chính trị châu Á. Đặc biệt, Abenomics thành công sẽ giúp ông Abe đạt được mục đích kéo dài nhiệm kỳ của lãnh đạo LDP và cũng đồng thời kéo dài sự nghiệp của ông.

Tuy nhiên, ước vọng lớn thì phải có những công cụ đặc biệt và hữu hiệu mới có thể hiện thực hoá ước vọng, song ông Abe lại không có được điều đó. Kinh tế suy thoái khiến ông chưa thể tăng thuế, trong khi nợ công quá cao, tới 247%/GDP, khiến ông không có được những liệu pháp tài chính tốt nhất.

Sau khi có chiến thắng trong cuộc bầu cử lại 1/2 Thượng viện, Thủ tướng Abe đã tung ra gói kích thích kinh tế lên đến 28.000 tỷ yên, nhằm tạo công lực cho Abenomics vốn đang gặp khó khăn. Nhưng dường như đó chỉ là tham vọng của ông Abe chứ thực tế không như ông tính toán.

Tỷ phú Donald Trump đắc cử đã khiến cho chiến lược của Thủ tướng Abe gặp nhiều trắc trở. Ảnh The Japan Times

Ngoài việc không có những công cụ tài chính hữu hiệu thì một rào cản lớn nhất là dân số già tại Nhật Bản khiến cho kích cầu nội địa, kích thích đầu tư trong nước không thể có đột phá. Do vậy, Abenomics phải hướng vào kinh tế đối ngoại, tăng cường hợp tác đầu tư với nước ngoài.

Trong bối cảnh đó, TPP là được xem là nền tảng, là cứu cánh cho Abenomics và Thủ tướng Abe đã thúc giục quốc hội Nhật Bản thông qua hiệp định thương mại thế kỷ này. Tuy nhiên, việc “cầm đèn chạy trước ô tô” của Tokyo có thể không còn giá trị khi Trump rút Mỹ khỏi TPP.

Trước tình cảnh đó, nhà lãnh đạo Nhật Bản hy vọng tìm kiếm lợi ích từ nước Nga rộng lớn để đảm bảo cho Abenomics có thể vận hành. Ngặt một nỗi là quan hệ Tokyo – Moscow khó nâng tầm trong thời điểm hiện nay khi hàng rào cấm vận bao quanh nước Nga chưa được nới lỏng và đặc biệt là rào cản bởi tranh chấp Nga – Nhật liên quan đến chủ quyền vùng lãnh thổ phía Bắc.

Những động thái gần đây của ông Abe trước khi chuyến thăm của người đứng đầu nhà nước Nga diễn ra vào tháng 12 tới, cho thấy dường như Tokyo sẽ quyết định vượt rào cấm vận của phương Tây đối với Nga và phá rào trong tranh chấp lãnh thổ Nga – Nhật.

Điều đó rất có cơ sở khi tân Tổng thống Trump có thiện cảm với Tổng thống Putin, hứa hẹn quan hệ Washington – Moscow sẽ tan băng, từ đó việc trừng phạt Moscow sẽ dễ chịu hơn. Bên cạnh đó là nhận thức mới của Thủ tướng Abe trong giải quyết tranh chấp là lấy lợi ích từ thực tế để phá rào cản bởi lịch sử.

Vậy nhưng theo Japan Times thì Tổng thống Nga Vladimir Putin đã ‘đổ nước lạnh’ những kỳ vọng của Thủ tướng Abe khi tăng cường sự hiện diện của quân đội Nga tại vùng lãnh thổ tranh chấp. Điều đó lại tạo xung đột mới giữa hai bên và hy vọng lấy lại một số hòn đảo tại vùng lãnh thổ phía Bắc của Tokyo sẽ vơi đi.  

Trong khi đó, với quan điểm hoàn toàn mới của  tân Tổng thống Mỹ Donald Trump về chương trình phát triển vũ khí hạt nhân của Triều Tiên, mà được cho là sẽ có thể tạo cơ hội cho Bình Nhưỡng làm khó đồng minh của Washington trong vùng Đông Bắc Á.

Bởi lẽ, Trump đã chỉ trích chính quyền Obama trong việc ký kết thoả thuận với Iran, chấm dứt chương trình phát triển vũ khi hạt nhân của nước này. Việc bẻ nanh Iran không được Trump nhìn nhận là sự sáng suốt của Washington, song vị Tổng thống 45 của nước Mỹ lại cho biết sẽ có thể tiếp xúc với Kim Jong-un để khai thông bế tắc vấn đề hạt Triều Tiên, thay vì cấm vận.

Với Tokyo thì điều đó sẽ khiến Bình Nhưỡng “được đằng chân lân đằng đầu” và Tokyo sẽ là người lãnh hậu quả đầu tiên nhất, khi Donald Trump mở lối cho Kim Jong-un. Như vậy là những đổi thay từ nước Mỹ đã khiến cho chính sách của Thủ tướng Abe gặp nhiều trắc trở, không chỉ trong quan hệ với nước Mỹ thời hậu Obama, mà cả trong quan hệ với đối thủ của Washington.

Ngọc Việt