Vì sao TQ có thể đã rút tàu khỏi bãi cạn Scarborough?

Ông Duterte (trái) gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong chuyến thăm đến Bắc Kinh.

Theo tờ Bưu điện Hoa nam Buổi sáng (SCMP), Mỹ và Philippines hiện đang xác minh liệu các tàu hải cảnh Trung Quốc đã rút khỏi Scarborough hay chưa.

Phát biểu trước các phóng viên tại Bắc Kinh, Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Anthony Blinken nói rằng mọi hành động rút khỏi bãi cạn đều được Washington hoan nghênh. Ông Blinken nhắc đến khả năng diễn biến này bắt nguồn từ đàm phán song phương giữa Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, vốn khiến quan hệ Mỹ-Philippines trở nên xa cách.

Ngày 29.10, Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana nói ngư dân nước này lần đầu tiên sau 4 năm, đã có thể vào đánh cá một cách không bị cản trở ở bãi cạn Scarborough. Ông Lorenzana cũng thừa nhận thông tin này cần phải được kiểm chứng thêm.

Các máy bay của Không quân Philippines trong tuần này sẽ có chuyến tuần tra trên cao xung quanh bãi cạn để đánh giá tình hình. Bãi cạn Scarborough cách phía tây đảo Luzon của Philippines khoảng 250 km.

Đây là một trong những điểm nóng tranh chấp chủ quyền trên biển giữa Bắc Kinh và Manila. Trung Quốc gọi bãi cạn này là Hoàng Nham.

Theo chuyên gia Trung Quốc, Bắc Kinh tránh nhắc đến việc “cho phép Philippines đánh cá” trong tuyên bố chung với Manila khi ông Duterte thăm Trung Quốc. “Bắc Kinh muốn né tránh những hiểu nhầm rằng Trung Quốc nhượng bộ trong vấn đề tranh chấp ở Biển Đông với Philippines”.

Trung Quốc chiếm quyền kiểm soát bãi cạn Scarborough từ tay Philippines năm 2012.

“Cho phép đánh cá tự do có thể không phải là vĩnh viễn và chính thức, vẫn còn quá sớm để đánh giá xem quan hệ Trung Quốc-Philippines sẽ phát triển theo chiều hướng nào”, Du Jifeng chuyên gia nghiên cứu các vấn đề khu vực Đông Nam Á tại Học viện Khoa học Xã hội Trung Quốc nói.

Chuyên gia hàng hải ở Bắc Kinh nói rằng, cả Trung Quốc và Philippines muốn tìm lối thoát cho tranh cãi về quyền đánh bắt cá. Đây là một trong những điểm mấu chốt kể từ khi Manila cáo buộc Bắc Kinh cấm ngư dân nước này đến ngư trường truyền thống ở Scarborough.

“Sau chuyến thăm của ông Duterte, dường như cả hai bên đã đạt được sự hiểu biết lẫn nhau để hạ nhiệt căng thẳng trong khu vực”, ông Du nói.

Nhà quan sát quân sự ở Bắc Kinh, Li Jie nhận định, vấn đề đánh cá trong vùng biển tranh chấp liên quan trực tiếp đến chủ quyền và cần có thời gian để các bên giải quyết.

Thay vì đơn giản là cấm ngư dân Philippines vào bãi cạn, Bắc Kinh muốn thử nghiệm xem liệu quyết định cho phép ngư dân Philippines quay trở lại Scarborough có phải là cách hạ nhiệt căng thẳng hay không, chuyên gia Li Jie nói.

Trước chuyến thăm đến Bắc Kinh của ông Duterte, có những tin đồn rằng liệu vấn đề Biển Đông có được nhắc đến hay không. Trên thực tế, ông Duterte sau đó xác nhận rằng hai bên đã có cuộc “đàm phán riêng” và ông sẽ “để chính quyền Trung Quốc” quyết định xem nên làm thế nào.

Vấn đề này không được nhắc đến trong tuyên bố chung sau cuộc gặp giữa ông Duterte và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Trung Quốc chiếm quyền kiểm soát bãi cạn Scarborough từ tay Philippines kể từ năm 2012 và là một trong những nguyên nhân chính khiến Manila nộp đơn kiện Bắc Kinh lên Tòa Trọng Tài thường trực năm 2013.