Việt Nam hướng tới sản xuất cà phê tuân thủ quy định của EU về chống suy thoái rừng

Thách thức mới

Quy định Chống suy thoái rừng (EUDR) được Nghị viện Châu Âu thông qua hôm 16/5/2023. Các mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam bị ảnh hưởng bởi quy định này là gỗ và sản phẩm từ gỗ, cà phê, cao su... Theo quy định, với một số mặt hàng nông sản Việt Nam, đặc biệt là cà phê, 100% các mặt hàng này khi nhập khẩu vào thị trường châu Âu phải có dữ liệu GPS ở cấp trang trại, nhằm đánh giá nguy cơ suy thoái rừng thông qua hệ thống giám sát viễn thám.

Tuần qua, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN & PTNT) phối hợp với Phái đoàn Liên minh châu Âu tại Việt Nam và Sáng kiến Thương mại Bền vững (IDH) tổ chức Hội thảo "Sản xuất và cung ứng cà phê tuân thủ Quy định của Liên minh châu Âu về chống suy thoái rừng", với sự tham dự của hơn 100 đại biểu là đại diện lãnh đạo các Vụ, Cục thuộc Bộ NN & PTNT, chính quyền địa phương các tỉnh huyện Tây Nguyên, các Quốc gia Thành viên EU, các hiệp hội, doanh nghiệp cà phê, cũng như các tổ chức trong nước và quốc tế.

Hội thảo hướng đến chia sẻ tổng quan về các yêu cầu thuộc khuôn khổ EUDR, những cơ hội và thách thức Quy định này có thể mang lại cho ngành cà phê Việt Nam, đồng thời đề xuất các giải pháp hỗ trợ ngành cà phê đáp ứng những quy định mới trong giai đoạn chuẩn bị do Liên minh châu Âu (EU) đề ra, kéo dài 18-24 tháng. Bên cạnh đó, Kế hoạch Hành động Quốc gia nhằm hỗ trợ ngành cà phê Việt Nam tuân thủ EUDR cũng lần đầu tiên được trình bày trước các đại diện chủ chốt của ngành cà phê Việt Nam.

"Quy định EUDR dự kiến có hiệu lực từ tháng 10/2024 sẽ có tác động trực tiếp đến các bên liên quan trong chuỗi cung ứng sản phẩm gỗ, cao su, cà phê, cũng như tác động đến sinh kế của nông dân, đặc biệt là những hộ nông dân sản xuất nhỏ vốn chiếm đa số ở Việt Nam" – Bộ trưởng NN & PTNT Lê Minh Hoan cho biết.

Bộ trưởng nhấn mạnh: "Chuỗi cung ứng sẽ đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là về dữ liệu vị trí, khả năng truy xuất nguồn gốc, hệ thống giám sát và quản lý chuỗi cung ứng chống suy thoái rừng. Bộ NN & PTNT cho rằng việc tuân thủ Quy định này không chỉ cần thiết trong việc đáp ứng yêu cầu của thị trường EU với các mặt hàng xuất khẩu chủ lực, mà còn là cơ hội để đẩy nhanh việc thực hiện chiến lược phát triển nông nghiệp Việt Nam theo hướng minh bạch, trách nhiệm, bền vững và tăng trưởng xanh".

Cam kết hỗ trợ

Bộ trưởng Lê Minh Hoan đánh giá cao sự hợp tác, hỗ trợ của EU trong thời gian qua, góp phần quan trọng vào quá trình chuyển đổi ngành nông nghiệp Việt Nam theo hướng phát triển "minh bạch, có trách nhiệm, bền vững và tăng trưởng xanh". Các chính sách tiên phong của EU như Thỏa thuận Xanh; Từ trang trại đến bàn ăn; Kinh tế tuần hoàn, v.v. đã truyền cảm hứng và cung cấp những tham chiếu quan trọng cho Bộ NN & PTNT trong việc xây dựng chiến lược phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững cũng như các chiến lược tiểu ngành.

Phát biểu tại Hội thảo, bà Florika Fink-Hooijer - Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường thuộc Ủy ban châu Âu (EC) cho biết:  90% nạn phá rừng toàn cầu là do ảnh hưởng từ hoạt động nông nghiệp. […] Là một thị trường tiêu dùng lớn, EU có một vai trò quan trọng. Đây là lý do tại sao EU gần đây đã thông qua Quy định EUDR để chống nạn phá rừng. Các nghĩa vụ thẩm định và truy xuất nguồn gốc nghiêm ngặt sẽ được áp dụng đồng đều với tất cả các sản phẩm có liên quan.

Nhấn mạnh tầm quan trọng trong hợp tác công – tư để thực hiện các giải pháp tuân thủ EUDR ở Việt Nam,  bà Trần Quỳnh Chi, Giám đốc Khu vực châu Á của chương trình Asia Landscapes thuộc IDH cho biết: Nền nông nghiệp Việt Nam nói chung và ngành sản xuất cà phê nói riêng có nền tảng vững chắc cho sự hợp tác giữa nhiều bên để thúc đẩy phát triển bền vững trong nhiều năm. Tuy nhiên, việc áp dụng những quy định EUDR là cột mốc quan trọng cho sự chuyển đổi cần thiết cho toàn ngành hướng tới sự minh bạch và bền vững, tuân thủ theo các yêu cầu khác nhau của thị trường và người tiêu dùng, ví dụ như đối với việc phá rừng, chống xói mòn, phát thải thấp và sinh kế của những hộ gia đình nhỏ.

"IDH sẽ hợp tác chặt chẽ với các đối tác quốc gia và địa phương ở Việt Nam để triển khai các biện pháp can thiệp toàn diện nhằm tuân thủ EUDR. Đồng thời, chúng tôi kêu gọi sự tham gia, đóng góp của các doanh nghiệp, tổ chức quan tâm tới Khung Hành động EUDR, nhằm mang lại các tác động ý nghĩa đối với sản xuất có trách nhiệm, bảo vệ tài nguyen thiên nhiên và hòa nhập xã hội" – bà Trần Quỳnh Chi nói.

JDE Peet's - một trong những công ty thu mua cà phê lớn nhất thế giới, khẳng định cam kết đồng tài trợ và đóng góp vào việc thực hiện Khung Hành động EUDR. Đại diện công ty cho biết: "JDE Peet's cam kết hợp tác chặt chẽ với Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, chính quyền các tỉnh Tây Nguyên, IDH và các doanh nghiệp xây dựng và triển khai các giải pháp đổi mới toàn diện. Những nỗ lực này nhằm giúp ngành cà phê Việt Nam nhanh chóng đáp ứng các quy định mới này. Thông qua hợp tác công tư này, chúng tôi tin tưởng sẽ tạo ra những thay đổi tích cực, góp phần bảo vệ tài nguyên rừng, giảm phát thải nhà kính, đồng thời cải thiện sinh kế cho người nông dân, đặc biệt là người trồng cà phê ở những vùng có nguy cơ rủi ro cao".