Vực dậy ngành muối: “Vàng trắng” phơi cát xuất ngoại (Bài 2)

Làm muối sạch để xuất khẩu

Hơn 1 năm nay, những diêm dân của HTX Dịch vụ - Diêm nghiệp, thủy sản và môi trường Bạch Long, xã Bạch Long, huyện Giao Thủy, Nam Định đã tham gia Dự án khuyến nông Trung ương "Xây dựng mô hình sản xuất muối sạch phục vụ xuất khẩu" với quy mô 1ha. Tham gia vào mô hình các hộ dân được hỗ trợ xây dựng lại nền ruộng, đường dẫn vào ruộng và hệ thống bể lọc.

Ông Lại Văn Tiến - Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc HTX Dịch vụ - Diêm nghiệp, thuỷ sản và môi trường Bạch Long cho biết, quy trình làm muối sạch có nhiều công đoạn đòi hỏi khắt khe hơn, bắt buộc các xã viên của HTX phải tuân thủ. Hệ thống bể lọc là một nhân tố quan trọng trong quy trình tạo ra muối chất lượng cao. Nước biển được xử lý qua hệ thống lọc loại bỏ các chất không tan (các phù du, sinh vật chết hoặc cát, sạn…), chỉ giữ lại các vi lượng có lợi cho sức khỏe con người.

Cùng với đó, diêm dân phải rửa nề, thống nước cái, ô kết tinh sạch sẽ mới tiến hành sản xuất muối. Muối sau khi thu hoạch được cán bộ kỹ thuật lấy mẫu kiểm tra, cho vào cốc nước lọc rồi khoắng lên; nếu nước trong cốc không có vẩn đục, không có bọt và sạn lắng xuống đáy cốc thì mới đạt tiêu chuẩn về muối sạch.

Theo ông Tiến, sản xuất muối sạch dù phát sinh thêm nhiều công đoạn, nhưng bù lại công tythu mua muối với giá cao hơn. "Nếu giá muối sản xuất bình thường là 2.000 đồng/kg thì công ty sẽ mua 2.600 đồng/kg nên bà con xã viên cũng yên tâm sản xuất" - ông Tiến nói và cho biết trong năm năm 2023, HTX đã xuất bán cho Công ty cổ phần Muối và Thương mại Nam Định hơn 70 tấn.

Đánh giá mô hình sản xuất muối sạch phục vụ xuất khẩu rất tốt, nhưng điều ông Tiến băn khoăn là diện tích sản xuất muối sạch còn quá ít trong khi tổng diện tích sản xuất muối của HTX gần 60ha. "Bây giờ nhiều người cũng muốn làm, nhưng tự bỏ tiền ra đầu tư thì người ta không có kinh phí" – ông nói và cho biết người dân trên địa bàn xã Bạch Long đang mong chờ Nhà nước mở đường, kè bờ sông để đảm bảo nguồn nước và môi trường cho diêm dân yên tâm sản xuất muối.

Theo Sở NNPTNT tỉnh Nam Định, tổng diện tích đất muối theo quy hoạch của tỉnh là hơn 660ha, nhưng do hạ tầng đồng muối xuống cấp, ảnh hưởng của thiên tai và biến đổi khí hậu nên diện tích sản xuất thực tế trong năm 2023 là 117ha.

Lan tỏa muối biển nhạt, giúp diêm dân giữ nghề

Là người trực tiếp thu mua muối sạch từ diêm dân để chế biến thành các sản phẩm muối nhạt, muối chăm sóc sức khỏe, bà Trần Thị Bình – Giám đốc Công ty cổ phần Muối và Thương mại Nam Định bày tỏ vui mừng khi lãnh đạo Bộ NNPTNT và các đơn vị thuộc bộ có động thái quan tâm, hỗ trợ vùng sản xuất muối sạch phục vụ xuất khẩu.

Theo bà Bình, từ những năm 1990 trở về trước, các tỉnh miền Bắc chủ yếu ăn muối sản xuất theo phương pháp phơi cát. Sau đó, có thời kỳ sản xuất muối bị mất mùa, muối công nghiệp từ phía Nam chuyển ra chỉ rẻ bằng 1/3 - 1/4 muối phơi cát thủ công ở miền Bắc; muối nhập khẩu cũng rẻ nên đã cạnh tranh, lấn át sản phẩm muối phơi cát thủ công do diêm dân làm ra. 

"Lúc đầu người ta ăn thấy muối công nghiệp chát, đắng, mặn và lâu tan, nhưng dần dần qua các kênh thương mại, bán hàng, loại muối này trở nên phổ biến. Do người dân sử dụng muối công nghiệp với hàm lượng natri cao, từ 97-99% để ăn nên hàm lượng natri đưa vào trong người quá cao" – bà Bình thông tin.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo mỗi người trưởng thành không ăn quá 5g muối một ngày, trong khi người Việt Nam ăn trung bình 9,4g muối/ngày. Theo các chuyên gia về y tế, muối cần thiết đối với cơ thể nhưng ăn thừa muối lại là yếu tố nguy cơ chính gây tăng huyết áp, tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim, ngoài ra còn làm tăng nguy cơ gây ung thư dạ dày, suy thận, loãng xương và nhiều rối loạn cho sức khỏe khác.

Việc người Việt ăn "thừa muối" lại là cơ hội để các diêm dân, HTX, doanh nghiệp ở Nam Định đẩy mạnh sản xuất muối sạch theo phương pháp phơi cát truyền thống, có hàm lượng natri thấp, tối đa chỉ 88%. Đây chính là nguồn nguyên liệu đầu vào để các doanh nghiệp chế biến thành các sản phẩm muối nhạt, muối chăm sóc sắc đẹp.

Muối nhạt được sản xuất từ những hạt muối phơi cát chất lượng cao, giảm 12% hàm lượng natri trong thành phần. Muối được lọc sạch qua bồn rửa, sau đó được đưa vào máy ly tâm để tách xuất giảm tiếp 30% hàm lượng natri có trong muối, Tiếp đó muối được đưa vào máy sấy theo công nghệ của Nhật Bản, lúc này, muối chỉ còn khoảng 70% hàm lượng natri và được bổ sung các khoáng chất như magie, kali có lợi cho sức khỏe.

Theo bà Trần Thị Bình, năm 2015, công ty cho ra mắt sản phẩm muối nhạt Royal đầu tiên ở Việt Nam. Vào thời điểm đó, người tiêu dùng vẫn chưa quan tâm nhiều lắm loại sản phẩm này. Phải đến khi Bộ Y tế phê duyệt kế hoạch quốc gia truyền thông vận động thực hiện giảm muối trong khẩu phần ăn để phòng, chống tăng huyết áp, đột quỵ và các bệnh không lây nhiễn khác, giai đoạn 2018-2025 thì mọi người mới quan tâm để ý.

Đáng chú ý, sản phẩm muối biển nhạt Royal được ngành y tế đưa vào Chương trình quốc gia vận động toàn dân giảm muối trong khẩu phần ăn. "Bây giờ những người quan tâm đến sức khỏe thì người ta đều ăn muối nhạt. Các nước người ta cũng ăn muối nhạt cho nên muối của công ty tôi đã xuất khẩu sang Nhật Bản, Mỹ…" - bà Bình thông tin

Từ sản phẩm muối nhạt Royal, đến nay, bà Trần Thị Bình đã nghiên cứu và sản xuất ra được khoảng 20 sản phẩm muối sạch xuất khẩu và chăm sóc sức khỏe, trong đó có 5 sản phẩm đã được UBND tỉnh Nam Định công nhận là sản phẩm OCOP 4 sao. Đặc biệt, có 1 sản phẩm đã xuất khẩu chính ngạch sang thị trường Nhật Bản từ năm 2017, đó là muối Nadi Salt, với sản lượng trung bình 70 tấn/năm.