Xung đột Nga-Ukraine: Bất ngờ vai trò của Thái tử Ả Rập Saudi

Giá trị quan hệ đồng minh

Các nhà phân tích nhận định, Ả Rập Saudi đã giành được thắng lợi ngoại giao khi đảm bảo tự do cho các chiến binh nước ngoài bị bắt ở Ukraine, báo hiệu giá trị của mối quan hệ đồng minh giữa thái tử với Nga đối với các đối tác phương Tây đang tìm cách cô lập Moscow vì cuộc chiến ở Ukraine.

Các chuyên gia cũng đánh giá rằng, Thái tử Mohammed bin Salman cũng có thể nhận thấy rằng sáng kiến này (trung gian hòa giải) đã giúp đưa ông tiến gần hơn đến việc phục hồi vị thế quốc tế của mình sau khi vụ sát hại Jamal Khashoggi năm 2018 đã làm tổn hại danh tiếng của ông.

Với sự hòa giải của Thái tử Mohammed, ngày 21/9 Nga đã thả 10 chiến binh nước ngoài mà họ đã bắt giữ ở Ukraine, trong đó có 5 người Anh và 2 người Mỹ.

Động thái này được đánh giá là nhờ kết quả của mối quan hệ được vun đắp giữa Thái tử Mohammed với Tổng thống Nga Vladimir Putin. Thỏa thuận trao đổi tù nhân được thực hiện thông qua trung gian Ả Rập Saudi cũng được diễn ra cùng thời điểm với cuộc trao đổi tù nhân với 215 người Ukraine và 55 người Nga và những người Ukraine thân Moscow mà Thổ Nhĩ Kỳ đã giúp làm trung gian để trao đổi.

Christian Ulrichsen, một nhà khoa học chính trị tại Viện Baker của Đại học Rice, Mỹ cho biết, mối quan hệ làm việc giữa Ả Rập Saudi và Nga dường như là một yếu tố quan trọng trong việc lựa chọn trung gian.

Ulrichsen cho biết: "Bằng cách dàn xếp cuộc hòa giải này và mang lại kết quả, Mohammed bin Salman có thể thể hiện mình có khả năng đóng vai trò chính khách trong khu vực, trái ngược với những chỉ trích nhằm vào cá nhân ông trước đó".

Trong phát biểu với BBC, Ngoại trưởng Ả Rập Saudi Faisal bin Farhan, nói rằng động cơ đằng sau việc Ả Rập Saudi tham gia vào việc phóng thích tù nhân là vì mục đích nhân đạo. Ông phủ nhận việc Thái tử can dự vào việc khôi phục danh tiếng của mình. Ông Saudi Faisal bin Farhan nói thêm rằng, riêng về cuộc xung đột, Ả Rập Saudi muốn thấy một giải pháp thương lượng và Riyadh đã cam kết cố gắng giúp đảm bảo để đạt được kết quả đó.

Hoàng tử Faisal cho biết, thái tử đã cùng với Putin thảo ra thỏa thuận tù nhân kể từ tháng 4, khi ông "hiểu" vấn đề của 5 công dân Anh sau chuyến thăm vương quốc của Thủ tướng Anh khi đó là Boris Johnson.

Các tù nhân được trả tự do, bao gồm một người Croatia, một người Maroc và một công dân Thụy Điển, đã được đưa đến Riyadh trên một chiếc máy bay của Ả Rập Saudi.

Các công dân Mỹ gồm Alexander Drueke, 39 tuổi và Andy Huynh, 27 tuổi, cả hai đều đến từ Alabama, dự kiến sẽ rời Saudi Arabia trong vòng vài ngày tới, các quan chức cho biết.

Ả Rập Saudi là nhà xuất khẩu dầu lớn nhất thế giới, đóng vai trò quan trọng đối với cả Washington và Moscow đã tăng lên vào thời điểm cuộc chiến của Nga ở Ukraine đang làm chao đảo các thị trường năng lượng toàn cầu.

Các nhà lãnh đạo thế giới đã đánh bại một con đường tới Riyadh để yêu cầu sản xuất thêm dầu. Tuy nhiên, Ả Rập Saudi đã tỏ ra không mấy sẵn sàng tham gia nỗ lực cô lập Nga. Ngược lại đã tăng cường hợp tác với Putin, bao gồm cả trong nhóm các nhà sản xuất dầu OPEC +.

Thông điệp cho phương Tây?

Chuyến thăm vào tháng 7 của Tổng thống  Mỹ Joe Biden đã không đảm bảo các cam kết từ Ả Rập Saudi về việc tăng sản lượng dầu ngay lập tức hoặc lập trường khắc nghiệt hơn đối với ông Putin, làm nổi bật những căng thẳng đang đè nặng lên mối quan hệ giữa Washington và Riyadh.

Ali Shihabi, một nhà bình luận ủng hộ chính phủ cho biết, sự hòa giải của Ả Rập Saudi trong việc thả tù nhân là chưa có tiền lệ. Ông Shihabi nói: "Tôi nghĩ rằng vương quốc này đang nhắn tin cho phương Tây rằng mối quan hệ của Riyadh với Moscow cũng có thể phục vụ mục đích hữu ích cho họ. Bạn cần một số quốc gia duy trì quan hệ với cả hai bên".

Một nhà ngoại giao phương Tây cho biết thỏa thuận tù nhân đã được thực hiện trong nhiều tháng, nhưng hầu hết cộng đồng ngoại giao ở Vùng Vịnh chỉ mới nghe về nó ở giai đoạn cuối.

 Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Jake Sullivan, Ngoại trưởng Antony Blinken và Thủ tướng Anh Liz Truss cảm ơn thái tử Ả Rập Saudi vì vai trò của ông.

Christine Diwan, học giả thường trú tại Viện Các quốc gia vùng Vịnh Ả Rập ở Washington, cho biết: "Việc Ả Rập Saudi  triển khai chiến lược trung gian ngoại giao là điều bất thường, trong khi chiến lược này trước đó thường được các quốc gia vùng Vịnh nhỏ hơn thúc đẩy như Qatar chẳng hạn. Giống như thuật giả kim - ông ấy (Thái tử Mohammed) đang biến mối quan hệ bị chỉ trích nhiều của mình với Nga thành vàng".