Zelensky đã kết thúc mối thù với vị tướng hàng đầu của Ukraine như thế nào

Trong hơn một năm, giới tinh hoa ở Kiev thường cân nhắc lòng trung thành của mình với một trong hai phe, đứng về phía Tổng thống Volodymyr Zelensky hoặc chỉ huy quân sự hàng đầu của ông, Tướng Valery Zaluzhny. Các cuộc đụng độ giữa họ có xu hướng diễn ra ở hậu trường, thường là bên trong phòng chiến tranh của tổng thống, và dẫn đến lo ngại về sự rạn nứt lâu dài trong giới lãnh đạo đất nước, có thể gây nguy hiểm cho cơ hội của nước này trong cuộc chiến chống Nga.

Nhưng vào thứ Năm, khi Tổng thống Zelensky cuối cùng cách chức vị tướng này, Zaluzhny không đưa ra phản hồi ngay lập tức. Ngày hôm sau, những hình ảnh đăng trên trang web của tổng thống cho thấy hai người ôm nhau và mỉm cười khi Zelensky trao tặng danh hiệu quân sự cao quý nhất quốc gia, Anh hùng Ukraine, cho Tướng Zaluzhny.

"Họ đồng ý không thể hiện bất kỳ dấu hiệu xung đột nào", một sĩ quan quân đội thân cận với Zaluzhny nói với TIME sau buổi lễ. Ông nói: "Điều đó có thể dẫn đến bất ổn và tất cả chúng tôi đều hiểu rằng việc gây bất ổn cho đất nước lúc này sẽ chỉ phục vụ lợi ích của kẻ thù", ông nói và yêu cầu không nêu tên.

Tranh chấp của họ có thể đã kết thúc ít thân thiện hơn nhiều. Zaluzhny là nhà lãnh đạo được lòng dân nhất đất nước, và ông được công nhận rộng rãi là người đã cứu đất nước trong những tuần đầu cuộc chiến. Một số trợ lý của ông đã thúc giục vị tướng này xem xét việc chạy đua chức tổng thống để thách thức Zelensky. Trong khi đó, một số bạn bè và đồng minh của tổng thống cảnh báo rằng việc sa thải vị tướng này có thể khiến phần lớn quân đoàn sĩ quan xa lánh, lực lượng này có thể đứng lên bảo vệ chỉ huy của họ. Do đó, sự rạn nứt gây ra mối đe dọa nội bộ lớn nhất đối với khả năng lãnh đạo thời chiến của Zelensky. 

Khi cuộc chiến bắt đầu vào tháng 2/2022, Tổng thống Zelensky đã trao cho các tướng lĩnh của mình quyền tự do chỉ huy trên chiến trường trong khi ông tập trung vào các nhiệm vụ ngoại giao thời chiến—đảm bảo một lượng lớn viện trợ quân sự và tài chính từ nước ngoài. Nhưng theo thời gian, Tổng thống và các trợ lý của ông đã phát triển tầm nhìn chiến lược của riêng họ đối với quốc phòng Ukraine và nó không phải lúc nào cũng phù hợp với tầm nhìn của Tướng Zaluzhny. Hai bên bất đồng về sự cần thiết phải đưa khoảng 500.000 quân vào quân đội. Họ cũng bất đồng quan điểm với quyết định của vị tướng về việc tuyên bố tình trạng bế tắc dọc chiến tuyến vào mùa thu năm ngoái.

Một trong những tranh chấp sớm nhất giữa họ xoay quanh Đảo Rắn, một vùng đất ở Biển Đen mà người Nga đã chiếm đóng trong những ngày đầu tiên của cuộc chiến. Theo những người liên quan đến phản ứng của Ukraine, Zelensky muốn thực hiện một chiến dịch vào mùa xuân năm 2022 để thu hồi hòn đảo nhằm phô trương lực lượng chống lại người Nga nhằm giúp Ukraine đảm bảo các tuyến đường vận chuyển quan trọng ở Biển Đen. Nhưng Tướng Zaluzhny cảm thấy chiến dịch này không đáng để mạo hiểm đối với binh lính và khí tài quân sự, điều mà ông đang cố gắng bảo toàn cho các khu vực khác của mặt trận. Cuối cùng, Zelensky đã thắng. Chiến dịch kéo dài hơn hai tháng và nhiều nỗ lực nhằm tấn công hòn đảo, cuối cùng đã đánh bật quân chiếm đóng của Nga vào tháng 6 /2022.

Một cuộc tranh luận tương tự đã diễn ra vào mùa hè năm đó về việc nên tiến hành một cuộc phản công đầy tham vọng hơn ở đâu. Phối hợp với các đồng minh Mỹ và châu Âu, Tướng Zaluzhny đã tổ chức một loạt trò chơi chiến tranh ảo để phân tích các đường tấn công khác nhau và ông đã quyết định một kế hoạch đầy tham vọng nhằm tiến về phía nam tới Crimea, nhằm cắt đứt các tuyến phòng thủ chính của Nga. Kế hoạch này đòi hỏi phải lập kế hoạch cẩn thận cũng như nguồn dự trữ vũ khí và nhân lực khổng lồ. Nhưng văn phòng tổng thống muốn có một cách tiếp cận nhanh hơn, một cách có thể nhanh chóng chứng tỏ khả năng của Ukraine trong việc chiếm lại lãnh thổ.

Hình ảnh vệ tinh và các thông tin tình báo khác cho thấy phòng tuyến của Nga yếu nhất không phải ở phía nam, trên đường tới Crimea, mà ở phía đông bắc, xung quanh thành phố Kharkov. Zelensky thúc giục chỉ huy hàng đầu của mình tiến hành một cuộc tấn công theo hướng Kharkov. Zaluzhny từ chối, cho rằng điều đó sẽ đánh dấu sự phân tâm tốn kém khỏi cuộc đẩy mạnh về phía nam. Đến đầu mùa thu, Zelensky lại quyết định lật đổ vị tướng này và ra lệnh tiến hành cuộc tấn công Kharkov dưới sự chỉ huy của sĩ quan cấp cao thứ hai của Ukraine, Đại tá Oleksandr Syrsky.

Các hoạt động đã không làm thất vọng. Vào tháng 9/2022, người Ukraine đã giành lại được vùng Kharkov từ tay người Nga, những người bị hàng nghìn người Nga buộc phải chạy trốn khỏi đội quân đang tiến lên dưới sự chỉ huy của Tướng Syrsky. Zelensky sau đó đến gặp Syrsky trên chiến trường và giương cờ trên thành phố Izyum đã được giải phóng.

Ngay sau đó, tin đồn lan truyền trong giới thượng lưu rằng tổng thống có ý định lật đổ Tướng Zaluzhny và đưa Syrsky vào vị trí của ông ta. Đó chính xác là những gì tổng thống đã làm vào tuần trước, sau hơn một năm trì hoãn, phần lớn là do lo ngại rằng động thái chống lại Zaluzhny có thể ảnh hưởng đến tinh thần trong cấp bậc và hồ sơ. Văn phòng tổng thống cũng lo ngại Zaluzhny có thể quyết định tham gia chính trường, từ đó gây ra mối đe dọa trực tiếp cho quyền lực của Zelensky.

Trong suốt cuộc chiến, các cuộc thăm dò dư luận đã liên tục chỉ ra rằng Zelensky và Zaluzhny là hai nhà lãnh đạo được yêu thích nhất ở nước này cho đến nay. Một cuộc khảo sát được thực hiện vào tháng 12 bởi Viện Xã hội học Quốc tế Kyiv cho thấy Zaluzhny nhận được sự tin tưởng của 88% người Ukraine. Trong khi đó, niềm tin vào tổng thống đứng ở mức 62%, giảm so với mức 84% một năm trước đó.

Zelensky, người nhậm chức vào năm 2019, thường sẽ tái tranh cử vào mùa xuân này. Nhưng theo các điều khoản của thiết quân luật, cuộc bầu cử ở Ukraine đã bị đình chỉ vô thời hạn. Mặc dù Zaluzhny chưa bao giờ công khai bày tỏ ý định tham gia chính trường, nhưng một số trợ lý của ông trong Bộ Tổng tham mưu đã theo dõi chặt chẽ các cuộc thăm dò dư luận vào năm 2022 và cân nhắc xem ông sẽ phải làm gì để tận dụng sự nổi tiếng của mình bằng cách thành lập một đảng chính trị hoặc phát động một chiến dịch bầu cử tổng thống. 

Trong những ngày kể từ khi bị sa thải, Tướng Zaluzhny không đưa ra dấu hiệu nào về kế hoạch của mình. Ông từ chối lời mời tham gia Hội đồng An ninh và Quốc phòng Quốc gia, cơ quan được giới quyền lực ở Kyiv coi là nơi nghỉ hưu của các quan chức quân sự và tình báo. (Người tiền nhiệm của Zaluzhny, Tướng Ruslan Khomchak, giữ một ghế trong hội đồng đó.) Sĩ quan quân sự thân cận với Zaluzhny nói rằng, hiện tại, vị tướng này có kế hoạch "bước sang một bên" và để các chỉ huy mới lãnh đạo.

Về giai đoạn tiếp theo trong sự nghiệp của Zaluzhny, nguồn tin nói rằng: "Thời gian sẽ trả lời".