5 năm tái cơ cấu nông nghiệp: Hình thành 3 trục sản phẩm mũi nhọn

Biến bất lợi thành lợi thế

Theo đánh giá của chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy, quá trình tái cơ cấu nông nghiệp theo trục sản phẩm đã mang lại những kết quả vô cùng khả quan. Việc tập trung vào 4 trụ cột chính cộng với chính sách xoay trục linh hoạt đã mang lại những thay đổi rõ rệt trong cơ cấu sản xuất nông nghiệp ở nhiều địa phương, nhất là trong 3 năm trở lại đây.

Trong nội bộ từng ngành, lĩnh vực, những sản phẩm có lợi thế và thị trường thuận lợi đã tăng nhanh cả về diện tích, năng suất, sản lượng, chất lượng và tỷ trọng đóng góp cho tăng trưởng. Sau 5 năm, giá trị tăng thêm của lĩnh vực trồng trọt tăng 7,8%, thu nhập trên 1ha tăng 4,8%; cây ăn quả đóng góp cho tăng trưởng trồng trọt từ mức 12% năm 2012 lên gần 32% năm 2017; các cây công nghiệp có giá trị cao đóng góp 43% cho tăng trưởng trồng trọt, tăng gần 16%.

Chất lượng đàn vật nuôi đã tăng rõ rệt, sản lượng thịt hơi các loại tăng 30%. Giá trị tăng thêm từ sản xuất chăn nuôi tăng 3,85%/năm, giá trị sản xuất tăng 4,0%/năm. Lĩnh vực thủy sản đã khẳng định được lợi thế; tỷ trọng giá trị sản xuất thủy sản trong giá trị sản xuất toàn ngành đã tăng từ 22,5% lên 25%, giá trị gia tăng đã tăng từ 18,8% lên 20,5%; tổng sản lượng thủy sản tăng 21,6%.

Kim ngạch xuất khẩu nông lâm sản năm 2018 có thể đạt 40 tỷ USD. Ảnh: Thanh Cường

Đánh giá về quá trình tái cơ cấu nông nghiệp đang diễn ra mạnh mẽ ở khắp các địa phương, Bộ trưởng Bộ NNPTNT Nguyễn Xuân Cường cho rằng, có một số điểm đáng ghi nhận, nhiều địa phương như Đồng Tháp, Sơn La… đã biết biến bất lợi thành lợi thế.

Ví dụ như Sơn La, quá trình chuyển trục sản xuất rất rõ, họ biết tận dụng đất dốc để chuyển từ trồng ngô sang các loại cây ăn quả đặc sản (nhãn, cây có múi, chanh leo, xoài). Đáng nói là, cả trục chính trị cũng chuyển động theo, đích thân Bí thư Tỉnh ủy Sơn La đi tập huấn về triển khai cho địa phương, mời gọi doanh nghiệp, vận động sự hỗ trợ của Bộ NNPTNT trong việc tháo gỡ các vướng mắc.

Tây Ninh cũng là một địa phương không có nhiều lợi thế phát triển nông nghiệp do bất lợi về thời tiết nhưng đội ngũ lãnh đạo địa phương rất nhiệt tình, mời doanh nghiệp về khảo sát từng vùng sản xuất, sau đó cùng quá trình sản xuất căn cơ là xây dựng nhà máy chế biến.

Cũng theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, chuyển động rõ nét nhất trong quá trình tái cơ cấu nông nghiệp là vấn đề chế biến sau thu hoạch đã được quan tâm. Theo đó, chỉ trong năm 2018 đã có 10 nhà máy chế biến nông sản đã và sẽ được xây dựng ở nhiều vùng sinh thái. Trong lĩnh vực chăn nuôi, tháng 12 tới sẽ khởi công xây dựng nhà máy chế biến thịt lợn hiện đại nhất khu vực Đông Nam Á với quy mô 1,4 triệu con heo của Masan. Rồi đây thịt lợn của Việt Nam không chỉ xuất đi Myanmar mà còn nhiều thị trường khác, riêng thịt gà, từ quý III.2018, sản lượng thịt gà xuất sang Nhật Bản tăng lên 600 tấn/tháng.

Tiếp tục ưu tiên 3 trục sản phẩm

Tuy đã đạt được những kết quả tích cực nhưng theo ý kiến nhiều chuyên gia, quá trình cơ cấu lại ban đầu diễn ra 

chậm, chưa thích ứng kịp sự biến đổi về khí hậu và thị trường. Nhiều địa phương chưa xác định cơ cấu và sản phẩm lợi thế phù hợp; có tình trạng sản xuất vượt quy hoạch và theo phong trào.

Theo chuyên gia Hoàng Trọng Thủy, năng lực sản xuất của nông nghiệp nước ta đã rất lớn mạnh trong khi thị trường tiêu thụ diễn biến khó lường; công tác dự báo cung, cầu yếu nên có lúc, có nơi đã xảy ra tình trạng nông sản bị tồn đọng, tiêu thụ bị chậm, giá giảm, ảnh hưởng đến sản xuất, thu nhập và đời sống của người dân. Khoa học công nghệ chưa phát huy hết vai trò; ứng dụng công nghệ cao, công nghệ hiện đại vào sản xuất, chế biến, bảo quản còn nhiều hạn chế. Đổi mới và phát triển các hình thức tổ chức sản xuất còn chậm; kinh tế hộ nhỏ lẻ vẫn chiếm tỷ trọng cao và đang bộc lộ những hạn chế, yếu kém.

Mục tiêu từ nay đến năm 2020, Bộ NNPTNT sẽ tiến hành rà soát quy hoạch, chiến lược phát triển, kế hoạch sản xuất theo lợi thế và nhu cầu thị trường để phân loại thành 3 trục sản phẩm: Với nhóm sản phẩm chủ lực quốc gia (những sản phẩm có kim ngạch xuất khẩu từ 1,0 tỷ USD trở lên và thịt lợn, thịt gia cầm), tiến hành rà soát quy hoạch, chiến lược và xây dựng vùng sản xuất tập trung.

Nhóm sản phẩm chủ lực cấp tỉnh, các địa phương căn cứ lợi thế và nhu cầu thị trường, lựa chọn nhóm sản phẩm này để quy hoạch và đầu tư theo hướng như đối với sản phẩm quốc gia nhưng quy mô cấp địa phương. Với nhóm sản phẩm là đặc sản địa phương, có quy mô nhỏ, gắn với chỉ dẫn địa lý cụ thể, sẽ được xây dựng và phát triển cùng với xây dựng nông thôn mới ở huyện, xã theo mô hình “Mỗi làng, xã một sản phẩm”.