57 trong nông nghiệp: 3 khó khăn của nông dân xuất sắc, HTX khi “đổi mới sáng tạo” (Bài 7)

Nông dân xuất sắc gặp khó khăn khi thực hiện đề tài nghiên cứu

Trao đổi với PV Dân Việt, anh Nguyễn Quốc Huy – Chủ tịch HĐQT, Giám đốc HTX Nấm Tam Đảo, Nông dân Việt Nam xuất sắc ở Vĩnh Phúc đánh giá cao việc ứng dụng khoa học, công nghệ và tính "đổi mới sáng tạo" trong lĩnh vực nông nghiệp. Đặc biệt, Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị sẽ là động lực đối với nông dân là những người trực tiếp tham gia lao động sản xuất có nhiều phát minh, sáng kiến đổi mới sáng tạo từ chính thực tiễn trong quá trình sản xuất của mình.

Theo anh Huy, hiện nay, việc đăng ký được công nhận đề tài cũng như tham gia phát triển đề tài nghiên cứu của các nông dân xuất sắc, giám đốc HTX còn gặp nhiều khó khăn, bất cập.

Cá nhân nông dân, HTX có sáng kiến khoa học cấp tỉnh khi đăng ký với Sở Khoa học và Công nghệ ở tỉnh để được hỗ trợ nghiên cứu phát triển sáng kiến thì có bất cập, vướng mắc là nông dân, HTX không được chỉ định đăng ký nhiệm vụ khoa học công nghệ đó.

Theo trình tự nhất định, Sở Khoa học và Công nghệ lấy tên sáng kiến của nông dân, HTX đăng tải công khai lên cổng thông tin điện tử để tuyển chọn đơn vị nghiên cứu cạnh tranh.

"Đấy chính là bất cập. Bởi đã là sáng kiến, sáng tạo đổi mới của người nông dân để tạo ra sản phẩm mong muốn thì đó là của riêng họ. Nếu có đơn vị nghiên cứu khác đăng ký tham gia, nông dân lại mất đi sáng kiến của chính mình. Sáng kiến này có thể là bí quyết thành công của chính nông dân, HTX", anh Huy chia sẻ.

Từng có kinh nghiệm tham gia các đề tài nghiên cứu khoa học, anh Huy chia sẻ với PV Dân Việt: "HTX Nấm Tam Đảo chúng tôi được thành lập từ năm 2009 với lĩnh vực sản xuất là nấm ăn và nấm dược liệu. Hiện nay, HTX Nấm Tam Đảo đã nuôi cấy thành công chủng nấm đông trùng hạ thảo Cordycep militaris. Trong những năm qua, HTX đã áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, công nghệ cao và nghiêm túc nghiên cứu chuyên sâu vào nuôi trồng nấm. Nhờ đó, HTX Nấm Tam Đảo thành công trong quá trình nuôi trồng trên quy mô lớn với năng suất gần 10 tấn sợi nấm đông trùng hạ thảo/năm".

Trong quá trình sản xuất thực tế, bản thân anh Huy đã có sáng kiến về sản phẩm nano đông trùng hạ thảo. Để phát triển nghiên cứu, năm 2023, anh Huy đề xuất nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp tỉnh với Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Vĩnh Phúc về hoàn thiện công nghệ sản xuất, đánh giá hoạt tính sinh học của sản phẩm nano đông trùng hạ thảo Tam Đảo.

Theo quy định, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Vĩnh Phúc lấy tên sáng kiến sản phẩm nano đông trùng hạ thảo Tam Đảo của anh Huy đăng tải công khai lên Cổng thông tin điện tử của sở để tuyển chọn đơn vị nghiên cứu cạnh tranh.

"Về vấn đề này, Sở không sai mà theo quy định phải thế. Tuy nhiên, nếu có đơn vị khác "nhảy vào" cạnh tranh, nông dân lại mất đi cơ hội phát triển sáng kiến, mất đi cơ hội thành công của chính mình" - anh Huy nói.

Anh Huy cho biết thêm, đối với đề tài nghiên cứu khoa học về sản phẩm nano đông trùng hạ thảo Tam Đảo của HTX "may mắn" là không có đơn vị khác đăng ký nên HTX được tham gia thực hiện trong 2 năm 2024-2025. Nhà nước hỗ trợ 30% kinh phí thực hiện Đề tài.

Hiện nay, anh Huy cùng các nhà khoa học là Hội đồng chuyên gia của HTX như PGS TS Lê Nguyên Đương – Đại học Quốc gia, ThS Bá Thị Châm – Viện Hóa học, Viện hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đang triển khai thực hiện đề tài và bước đầu mang lại những kết quả tích cực. HTX đã hoàn thiện công nghệ sản xuất sản phẩm Nano Đông trùng hạ thảo Tam Đảo.

Anh Huy cho biết: Năm 2025, HTX Nấm Tam Đảo đăng ký thêm đề tài nghiên cứu áp dụng tiến bộ khoa học nhằm sử dụng hiệu quả nguồn chất thải và phụ phẩm của ngành trồng dâu, nuôi tằm theo hướng kinh tế tuần hoàn kết hợp với du lịch trải nghiệm tại tỉnh Lào Cai.

"Đề tài, cách làm, dự trù kinh phí thực hiện, HTX chúng tôi đã tính toán được hết, vấn đề là vẫn phải theo trình tự đấu thầu đề tài khoa học nên chưa triển khai được. Những nông dân xuất sắc, HTX như chúng tôi rất kỳ vọng Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị sẽ tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc về cơ chế, thủ tục hành chính để phát triển các đề tài, sáng kiến có tính ứng dụng thực tế cao trong quá trình lao động sản xuất của mình"- anh Huy cho biết.

Nghiên cứu khoa học 17 năm nhưng chưa nhận được vốn đầu tư

Thành công với mô hình tuần hoàn kiểu "biển-vườn-ao-chuồng-ruộng-rừng" rất lạ, anh Bùi Ngọc Châu – Nông dân Việt Nam xuất sắc năm 2024 đến từ Lâm Đồng chia sẻ: Là nông dân Việt Nam xuất sắc 2024, đồng thời là nhà khoa học trong lĩnh vực nông nghiệp, tôi đánh giá cao Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đổi mới sáng tạo, phát triển khoa học công nghệ và chuyển đổi số quốc gia. Đây là hướng đi quan trọng nhằm nâng cao giá trị gia tăng của nông nghiệp, giúp nông sản Việt Nam cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa những mục tiêu lớn của Nghị quyết 57, theo tôi cần giải quyết 3 vấn đề chính:

Thứ nhất: Đó là thiếu vốn cho nghiên cứu và ứng dụng khoa học công nghệ. Nghiên cứu và phát triển (R&D) trong nông nghiệp đòi hỏi đầu tư lớn, nhưng hiện tư nhân khó tiếp cận nguồn vốn hỗ trợ. Các sáng tạo có nguy cơ chưa được triển khai do thiếu nguồn tài chính.

Cá nhân tôi đã làm nghiên cứu khoa học 17 năm nhưng đến nay vẫn chưa nhận được vốn đầu tư từ doanh nghiệp hoặc tổ chức nào. Chi phí R&D rất lớn, nếu có nguồn vốn mạnh, chúng ta có thể đẩy nhanh tốc độ ứng dụng công nghệ.

Thứ 2: Đó là chưa kết nối chặt chẽ giữa nhà khoa học, doanh nghiệp và nông dân. Hiện nay, nhiều công trình khoa học vẫn chưa được ứng dụng thực tiễn. Cần những chính sách tăng cường hợp tác giữa "3 nhà": Nhà nông, nhà khoa học và nhà doanh nghiệp.

Thứ 3: Thiếu động lực đào tạo nông dân về công nghệ mới. Như chúng ta đã biết, AI, IoT, blockchain là xu hướng tương lai, nhưng phần lớn nông dân chưa tiếp cận. Cần những chương trình đào tạo và khuyến nông để giúp họ áp dụng hiệu quả công nghệ vào sản xuất.

Ngoài ra, chúng ta còn đang gặp phải khó khăn trong việc đưa sản phẩm công nghệ ra thị trường. Cụ thể, một sản phẩm khoa học muốn được chấp nhận cần phải có thời gian để thử nghiệm và chứng minh hiệu quả. Việc thiếu nguồn vốn để sản xuất mẫu và quảng bá khiến nhiều sáng kiến bị bỏ lỡ.

Bên cạnh đó, nhiều mô hình nông nghiệp của châu Âu hay Thái Lan rất hiện đại nhưng không thể áp dụng trực tiếp vào Việt Nam do điều kiện tự nhiên và thói quen canh tác khác biệt. Chúng ta phải có cách tiếp cận riêng, kết hợp giữa tri thức khoa học và thực tiễn sản xuất của người nông dân.

"Cá nhân tôi đã và đang triển khai mô hình nông nghiệp khép kín tại Lâm Đồng, tối ưu quy trình từ biển, vườn, ao, chuồng, ruộng đến rừng. Tôi tin rằng, nếu có chính sách đào tạo, hỗ trợ vốn, và kết nối khoa học với thực tế, và đặc biệt là Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị thực sự đi vào cuộc sống thì nông nghiệp Việt Nam sẽ phát triển bền vững và hiện đại"-anh Châu chia sẻ.