Ảnh hưởng của đợt dịch Covid-19 tái bùng phát: Doanh nghiệp thêm kiệt quệ, nhiều lao động mất việc

Cuộc khảo sát lần thứ ba được Ban IV tiến hành giữa tháng 8/2020, sau khi đợt dịch Covid-19 thứ hai bùng phát, cho thấy sức khoẻ doanh nghiệp "thêm kiệt quệ". Theo kết quả khảo sát, 20% doanh nghiệp (DN) tham gia khảo sát phải dừng hoạt động, 76% không cân đối được thu chi, 2% đã giải thể và chỉ 2% tạm thời chưa bị ảnh hưởng bởi đại dịch.

Doanh nghiệp kiệt quệ

Saigontourist vốn là DN 5 sao trong ngành du lịch. Thế nhưng kể từ đầu năm 2020 tới nay, hoạt động kinh doanh của công ty bị ảnh hưởng nghiêm trọng do dịch Covid-19. Bà Nguyễn Hoài Thu - Phó Giám đốc Saigontourist Chi nhánh Hà Nội cho biết, đến hết quý 2, nguồn tích luỹ của DN đã dần cạn. Do đó, DN phải rà soát lao động để có biện pháp mới trong những tháng tiếp theo. Sang quý III, khi dịch Covid-19 bùng phát trở lại thì hoạt động của công ty đang gặp phải rất nhiều khó khăn. Nguồn thu du lịch nội địa cũng bị chặn gần như hoàn toàn. DN đã phải cắt giảm một bộ phận lao động để có thể duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh.

Ông Hoàng Đức Vượng - Chủ tịch Hiệp hội Nhựa tái sinh cho biết, dịch Covid-19 bùng phát lần 2 đã và đang tác động nặng nề tới 2.000 DN sản xuất, kinh doanh nhựa. Kinh tế khó khăn, người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu, vì thế các DN bị giảm 40-50% đơn hàng cả trong nước và xuất khẩu. Trong đó, một số DN tái chế, gia công vừa và nhỏ chịu tác động nặng nề nhất. Chỉ một số DN lớn cầm cự được.

Chịu áp lực kép

Theo khảo sát của Ban IV, DN du lịch dịch vụ lữ hành, lưu trú tiếp tục là nhóm chịu ảnh hưởng nặng nề nhất do dịch Covid-19. Những khó khăn lớn nhất mà họ đang phải đối mặt trong tình hình hiện nay và 6 tháng tới là không có đơn hàng, hợp đồng tiêu thụ sản phẩm dịch vụ; trả tiền vay gốc và lãi ngân hàng và đảm bảo tiền trả lương, BHXH... cho người lao động. Ngoài ra còn những khó khăn khác như thiếu tiền trả nguyên, nhiên liệu đầu vào, tiền thuê kho, bãi, xưởng, chi phí tiền trả thuê đất năm 2020 tăng vài chục phần trăm so với trước đó.

"Covid-19 gây ra thiệt hại diện rộng các ngành, chuỗi cung ứng đứt gãy, thị trường khủng hoảng... khiến DN không còn khả năng thanh toán và gây ra áp lực kép cho họ bởi vẫn phải đảm bảo các khoản chi ngay cho nguyên liệu, nhân công" - báo cáo khảo sát của Ban IV nêu.

Nhưng hệ lụy nghiêm trọng hơn là làn sóng cắt giảm lao động đã bắt đầu diễn ra trên diện rộng, khi ở đợt dịch đầu tiên đa phần DN đều cố gắng không sa thải lao động. Tác động của đợt dịch thứ hai khiến hơn 47% DN phải cắt giảm lao động. Ngành du lịch bị ảnh hưởng nặng nề nhất do không có khách hàng. Các DN nhỏ, siêu nhỏ làm dịch vụ đại lý tour, bán vé phần lớn sa thải toàn bộ nhân viên; với DN lữ hành quốc tế, tỷ lệ này là 80%, còn với DN lớn là 40-50%.

Không riêng ngành du lịch, cắt giảm lao động là "động thái chung của nhiều DN, lĩnh vực trong đợt dịch bùng phát lần 2". Hiệp hội Rau quả Việt Nam và Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam cho biết, các DN trực thuộc đã cắt giảm 10% số lao động. Số lao động phải nghỉ việc vì Covid-19 tại các đơn vị thành viên của Hiệp hội Nhựa Việt Nam là 30-60%. Trong lĩnh vực chế biến gỗ, mỹ nghệ, số lượng lao động bị sa thải cũng tới 30%...

Đa phần các DN, đại diện hiệp hội đều cho rằng họ tồn tại tới thời điểm này là "nỗ lực cực kỳ lớn nhưng nỗ lực bỏ ra để giữ người lao động, nhất là nhân sự chủ chốt, quản lý... còn lớn hơn". Chủ DN thấy rõ chi phí cơ hội của việc sa thải hàng loạt nhân sự và chi phí tuyển dụng lại rất cao nên đã áp dụng nhiều biện pháp giữ chân người lao động. Song, áp lực đảm bảo dòng tiền trả lương, BHXH, y tế và các khoản phí liên quan tới công đoàn trong bối cảnh lượng tiền thực của DN ngày càng mỏng, vẫn phải trả lãi vay ngân hàng, khiến họ không còn lựa chọn nào khác.

Trao đổi về các kiến nghị sau khảo sát lần thứ ba được Ban IV đưa ra, bao gồm việc giảm tiền đóng BHXH và miễn phí công đoàn..., ông Hoàng Đức Vượng - Chủ tịch Hiệp hội Nhựa tái sinh cho hay: "Cộng đồng DN trong hiệp hội cũng đã có kiến gửi các bộ, ngành có liên quan, kiến nghị Nhà nước hỗ trợ giảm lãi suất cho vay, giãn nợ. Riêng về việc giảm thuế 30%, tôi cho rằng không cần thiết. Bởi vì DN nào làm ăn tốt thì vẫn cần phải đóng thuế chung tay với Nhà nước. DN nào khó khăn, không có doanh thu rồi thì cũng không đóng thuế,nên không cần đặt vấn đề giảm thuế thu nhập DN" - ông Vượng nói.

Bà Nguyễn Thị Lan Hương - chuyên gia lao động cho rằng, để giúp các DN thoát khỏi khủng hoảng, giờ đây Nhà nước cũng với các DN phải đánh giá lại các chuỗi hoạt động. Ví dụ trong lĩnh vực du lịch, khi thị trường quốc tế bị đứt gãy thì Nhà nước phải cùng với DN tìm giải pháp để kích cầu du lịch.

"Không phải chỉ cần giải pháp hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho DN mà Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, các bộ ban ngành phải cùng với DN xây dựng chiến lược mới, chuyển đổi sản xuất kinh doanh. Theo đó, mảng nào, DN nào trụ được thì hỗ trợ, tìm giải pháp để phát triển, cái nào không trụ được nữa thì giải tán hoặc chuyển đổi" - bà Hương nêu.

Ông Phạm Minh Huân - nguyên Thứ trưởng Bộ LĐTBXH cho rằng: "Rõ ràng dịch bệnh đã tạo ra những cuộc khủng hoảng kép: Khủng hoảng y tế; khủng hoảng kinh tế; khủng hoảng thị trường lao động... Đây vẫn chưa phải là thời điểm để kết luận đâu mới là đáy của cuộc khủng hoảng".

Theo ông Huân, Nhà nước cần phải chủ động trong việc thiết kế chính sách hỗ trợ tức thời cũng như các giải pháp phát triển lâu dài. Ngoài ra, phải thực hiện tốt hơn nữa chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và người lao động. Với doanh nghiệp có thể bám vào phần kê khai nộp thuế, với người lao động thì phải thực hiện khai báo online để quản lý, nắm bắt.

"Để cải thiện tình hình thì không chỉ nhà nước mà cả DN cần phải chủ động tìm giải pháp tổ chức hoạt động sản xuất, cũng như đảm bảo an sinh xã hội trong "trạng thái bình thường mới" - ông Huân nói.