Bầu cử Mỹ 2024: Vì sao châu Âu lo lắng tột cùng cho số phận của Ukraine?

Tổng thống Ukraine  Zelenskyy và ông Donald Trump đã có cuộc gặp vào cuối tháng 9. Ảnh AP

Cuộc thăm dò ở bên kia bờ Đại Tây Dương có khả năng đảo ngược nhiều, nếu không muốn nói là tất cả các chính sách của Liên minh Châu Âu, từ dòng chảy thương mại và trợ cấp công nghiệp đến giám sát kỹ thuật số và điều tra chống độc quyền. Nhưng không có lĩnh vực nào khác gây ra nỗi sợ hãi ngay lập tức như cuộc chiến của Nga ở Ukraine, nơi bất kỳ sự gián đoạn nào, dù nhỏ, cũng có thể chứng minh là một yếu tố thay đổi cuộc chơi trên chiến trường.

Sự bất an sâu sắc bắt nguồn từ lời nói của ông Donald Trump, ứng cử viên đảng Cộng hòa, người không hề che giấu sự không hài lòng của mình với sự viện trợ của Mỹ dành cho Ukraine.

Đầu năm nay, khi Quốc hội Mỹ đàm phán một gói viện trợ nước ngoài phân bổ 60 tỷ đô la cho vật tư quân sự cho Ukraine, ông Trump đã cố gắng tác động đến thủ tục này bằng cách thúc đẩy việc viện trợ được cấu trúc dưới dạng khoản vay, thay vì trợ cấp.

"Chúng ta không bao giờ nên cho tiền mà không hy vọng được đền đáp, hoặc không có 'điều kiện' kèm theo. Mỹ không nên 'ngu ngốc' nữa", ông viết trên mạng xã hội Truth Social.

Sau đó, tại một cuộc biểu tình vào tháng 6, tỷ phú này đã mô tả Tổng thống Ukraine Zelensky là "có lẽ là người bán hàng vĩ đại nhất trong số các chính trị gia từng sống".

"Mỗi lần ông ấy đến đất nước chúng ta, ông ấy lại mang về 60 tỷ đô la", ông Trump nói khi nhắc đến gói viện trợ.

"Ông ấy trở về và tuyên bố rằng ông ấy cần thêm 60 tỷ đô la nữa và tôi nói, điều đó không bao giờ kết thúc. Tôi sẽ giải quyết vấn đề đó trước khi nhậm chức Tổng thống đắc cử tại Nhà Trắng", ông Trump nhấn mạnh.

Sau đó, vào tháng 7, ông Trump đã gặp một trong những đồng minh thân cận nhất của mình ở châu Âu là Thủ tướng Hungary Viktor Orbán để thảo luận về cuộc xung đột. "Ông ấy sẽ không đưa một xu nào vào cuộc chiến Ukraine-Nga. Do đó, cuộc chiến sẽ kết thúc, vì rõ ràng là Ukraine không thể tự đứng vững trên đôi chân của mình", ông Orbán nói sau cuộc gặp song phương. 

Ông Orbán đã nhấn mạnh thêm vào những phát biểu của mình trong một bức thư thách thức gửi đến các nhà lãnh đạo EU khác. Trong đó, ông cảnh báo rằng khả năng tái đắc cử của ông Trump "có thể" sẽ thay đổi động lực tài chính giữa Mỹ và EU liên quan đến việc hỗ trợ cho Ukraine. Chính sự thay đổi này khiến Brussels lo ngại. 

"Rút phích cắm"

Ngay từ những ngày đầu của cuộc chiến, Brussels đã liên lạc chặt chẽ với Washington để phối hợp phản ứng và củng cố mặt trận phía Tây chống lại Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Với Tổng thống Joe Biden, EU đã tìm thấy một người ủng hộ trung thành và mạnh mẽ cho liên minh xuyên Đại Tây Dương vì ông luôn cho rằng cuộc chiến của Nga ở Ukraine là "hành vi vi phạm trắng trợn luật pháp quốc tế và Ukraine có quyền bảo vệ và giành lại lãnh thổ có chủ quyền của mình".

Mỹ chủ yếu tập trung vào việc cung cấp cho Ukraine các vũ khí tiên tiến mà họ cần để đẩy lùi lực lượng Nga, cung cấp hơn 64 tỷ đô la (59 tỷ euro) viện trợ quân sự kể từ khi bắt đầu chiến tranh, theo số liệu của chính phủ. Các khoản quyên góp bao gồm tên lửa ATACMS tầm xa và hệ thống phòng không Patriot rất cần thiết.

EU và các quốc gia thành viên cũng đã cung cấp viện trợ quân sự trị giá 43,5 tỷ euro, nhưng đã gặp phải những trục trặc đáng kể, chẳng hạn như mục tiêu cung cấp một triệu quả đạn pháo vào tháng 3/2024 đã không đạt được và khoản tiền 6,6 tỷ euro vẫn bị Hungary chặn.

Khối này đã đạt được thành công lớn hơn trong việc cung cấp hỗ trợ tài chính, kinh tế và nhân đạo, với 57,8 tỷ euro đã được giải ngân và còn nhiều khoản nữa đang được triển khai.

Song song với những nỗ lực này, các đối tác Đại Tây Dương đã hành động như những người đồng lãnh đạo trong một số sáng kiến mang tính đột phá ở cấp độ G7, như giới hạn giá dầu thô của Nga và khoản vay 50 tỷ đô la (45 tỷ euro) cho Kiev sẽ sử dụng tài sản bị đóng băng của Nga làm tài sản thế chấp.

Sự đối xứng này có nguy cơ sụp đổ chỉ sau một đêm nếu ông Trump thắng cử và ông sẽ thực hiện lời đe dọa và cắt đứt viện trợ của Mỹ.

"Điều đó sẽ gây ra vấn đề lớn vì châu Âu chưa sẵn sàng tiếp quản. Và điều đó có nghĩa là trong vòng 3,4, hoặc 6 tháng, Ukraine có thể thấy mình không có đủ nguyên liệu thô để tiến hành chiến tranh", Sven Biscop, giám đốc chương trình tại Viện Egmont, cho biết trong một cuộc phỏng vấn.

"Tôi tin rằng bất kể điều gì xảy ra trong cuộc bầu cử ở Mỹ, Liên minh châu Âu vẫn sẽ ủng hộ Ukraine. Nhưng câu hỏi đặt ra là, mục đích cuối cùng của chiến lược của chúng ta là gì", Biscop đặt vấn đề.

"Hiện tại, chúng ta chỉ cho họ một chút hôm nay, một chút ngày mai, chỉ đủ để giữ vững phòng tuyến. Và bằng cách nào đó, có vẻ như chúng ta hy vọng rằng cuối cùng ông Putin sẽ từ bỏ, nhưng ông ấy sẽ không từ bỏ. Vì vậy, chúng ta cần một chiến lược. Rất ít người ở Brussels tin rằng EU có thể can thiệp và bù đắp cho sự vắng mặt đột ngột của Washington. Với nền kinh tế trì trệ, ngành công nghiệp quốc phòng kém cỏi và sự trỗi dậy của các đảng cực hữu, khối này không có đủ phương tiện để tự mình gánh vác toàn bộ gánh nặng", ông Biscop cho biết.

Nhận thức này đã trở nên rõ ràng vào năm ngoái khi gói 60 tỷ đô la bị kẹt tại Quốc hội Mỹ, và EU bắt đầu nghiêm túc xem xét kịch bản Mỹ rút lui. "Liệu châu Âu có thể lấp đầy khoảng trống mà Mỹ để lại không? Vâng, chắc chắn châu Âu không thể thay thế Mỹ", Đại diện cấp cao Josep Borrell thừa nhận vào thời điểm đó.

Một nỗi lo tương tự cũng đang đè nặng lên các quan chức và nhà ngoại giao EU khi ngày bầu cử ở Mỹ đang đến gần và các cuộc thăm dò dư luận cho thấy một cuộc chiến bế tắc giữa ông Trump và đối thủ Kamala Harris, người đã hứa sẽ "đứng vững" với Ukraine và tiếp tục nỗ lực của G7 nhằm gây sức ép lên Điện Kremlin.

Trong khi đó, ông Trump đã tránh mọi cam kết dài hạn và nói thay vì đạt được thỏa thuận chấm dứt chiến tranh nhanh chóng mà không cung cấp bất kỳ chi tiết nào về những gì thỏa thuận sẽ bao gồm. Chiến dịch tranh cử của ông Trump đã không trả lời yêu cầu bình luận.

"Tôi nghĩ nếu chúng ta thắng, chúng ta sẽ giải quyết được vấn đề này rất nhanh chóng", ông Trump nói vào cuối tháng 9 sau cuộc gặp với ông Zelensky. 

Những lời này làm dấy lên lo ngại rằng nếu ông Trump không thực hiện được thỏa thuận mà ông mô tả theo cách hoàn toàn mang tính giao dịch, ông sẽ không còn hứng thú với cuộc chiến và để Ukraine tự lo liệu – và châu Âu phải loay hoay lấp đầy khoảng trống.

"Một nhiệm kỳ tổng thống thứ hai của ông Trump có thể cản trở mối quan hệ đối tác xuyên Đại Tây Dương chặt chẽ mà Chính quyền Biden đã nỗ lực thúc đẩy cùng với EU. Nó có thể tạo ra sự xích mích không cần thiết trong hợp tác vào những thời điểm mà chúng ta ít cần nhất, đặc biệt là trong NATO", David McAllister, Nghị sĩ châu Âu, người chủ trì ủy ban đối ngoại của Nghị viện châu Âu, cho biết trong một tuyên bố với Euronews.

"Tuy nhiên, chúng ta nên tìm cách duy trì mối quan hệ chặt chẽ nhất có thể bất kể kết quả bầu cử ra sao để 'bảo vệ' mối quan hệ EU-Mỹ".