Bệnh béo phì ám ảnh nhiều người

Béo phì chính là sự tích tụ quá nhiều mỡ trong cơ thể. Ngoại trừ những ai có bắp thịt nở nang, còn lại tất cả những người có số cân nặng cơ thể vượt quá 20% số cân tiêu chuẩn đều được coi là béo phì.

Đại dịch của thiên niên kỷ mới

Trên cơ sở nhiều công trình nghiên cứu, các nhà khoa học cảnh báo nếu không ngăn chặn kịp thời thì bệnh béo phì sẽ trở thành đại dịch của thiên niên kỷ mới. Tại Việt Nam, cho đến nay chưa có số liệu thống kê đầy đủ về bệnh béo phì. Tuy nhiên, trong cuộc sống hằng ngày, số lượng người bị bệnh béo phì ngày càng nhiều. Ngay cả người viết bài này cũng có đến 4 đứa cháu bị bệnh béo phì, có đứa mới 14 tuổi đã nặng gần 90 kg!

Ở Mỹ, có đến 24% nam giới và 27% nữ giới bị bệnh béo phì và có sự khác biệt rất lớn về số lượng người bị bệnh này tùy theo tuổi tác, địa vị xã hội và chủng tộc.

Nguyên nhân của bệnh

Hiện nguyên nhân thực sự của bệnh béo phì vẫn chưa được biết rõ ràng. Có công trình nghiên cứu cho rằng bệnh có tính di truyền hay những biến đổi trong gien song tất cả mới chỉ là giả thuyết. Tuy nhiên, về cơ chế gây béo phì thì khá đơn giản: Đó là sự mất cân bằng giữa lượng chất đưa vào và nhu cầu thực sự của cơ thể. Có ít nhất 7 yếu tố gây ra bệnh béo phì, các yếu tố này tác động qua lại để gây bệnh:

Số lượng người bị bệnh béo phì ngày càng nhiều. Ảnh: Tấn Thạnh

1. Yếu tố di truyền

Những nghiên cứu gần đây trên những người sinh đôi, sinh ba hay trên con nuôi của một số gia đình cho thấy: Di truyền là một yếu tố rất quan trọng đưa đến bệnh béo phì.

2. Yếu tố xã hội

Là những yếu tố đặc biệt quan trọng gây ra bệnh, nhất là ở phụ nữ. Trong các xã hội phát triển, bệnh béo phì xảy ra rất nhiều ở những phụ nữ lao động chân tay và có cuộc sống kinh tế thấp hơn những phụ nữ lao động trí óc và có đời sống kinh tế ở mức cao. Thoạt đầu, nghe tưởng như là nghịch lý nhưng thật sự là như vây.

3. Rối loạn nội tiết và chuyển hóa

Những bệnh nhân bị rối loạn nội tiết và chuyển hóa: U vỏ thượng thận, mãn kinh, rối loạn chuyển hóa đường và lipid… sẽ kích thích tạo mô mỡ. Sự hình thành nhiều mô mỡ trong cơ thể khiến cho sự gia tăng nhu cầu về chất đường, kéo theo gia tăng nhu cầu về insulin, sự gia tăng 2 chất này lại kích thích tạo mô mỡ và hình thành một vòng xoắn bệnh lý, luẩn quẩn rất khó điều trị.

4. Yếu tố tâm lý

Có 2 hội chứng rối loạn về tâm thần có thể gây nên bệnh béo phì, đó là hội chứng ăn uống vô độ và hội chứng ăn đêm đi kèm với mất ngủ. Cả hai đều là những yếu tố rất quan trọng gây rối loạn giữa lượng thức ăn đưa vào cơ thể và năng lượng tiêu hao trong quá trình hoạt động, gây ra tích tụ mỡ và tăng trọng.

5. Các yếu tố tăng trưởng

Sự gia tăng khối lượng cơ thể trong bệnh béo phì có thể do sự gia tăng kích thước của tế bào mỡ, gọi là béo phì phì đại hoặc sự gia tăng số lượng của tế bào mỡ, còn gọi là béo phì tăng sản hoặc phối hợp cả hai. Béo phì xuất hiện ở tuổi trưởng thành thường là béo phì phì đại và việc giảm cân nặng ở những bệnh nhân này có vẻ dễ hơn, chỉ cần tuân thủ nghiêm ngặt những quy định về lượng cũng như chất của thức ăn đưa vào cơ thể, kết hợp với luyện tập thân thể và sử dụng một số thuốc là được. Trong khi đó, béo phì xuất hiện ở tuổi thiếu niên thường là béo phì theo kiểu tăng sản (hoặc phối hợp cả hai) và việc cố gắng giảm cân thật sự rất khó khăn, có nhiều trường hợp gần như là không tưởng. Do đó, việc ngăn ngừa bệnh béo phì ngay từ khi đứa bé còn nhỏ là rất quan trọng.

6. Hoạt động thể lực

Việc giảm hoạt động thể lực một cách rõ rệt ở một xã hội có nền kinh tế phát triển và tiện nghi như ngày nay cũng là một yếu tố rất đáng kể gây nên bệnh béo phì. Ở những người này, cán cân về năng lượng sẽ bị thiên lệch cung nhiều hơn cầu và con đường dẫn đến béo phì rất rộng mở.

7. Tổn thương trên não bộ

Các tổn thương trên bộ não của bệnh nhân, đặc biệt là ở vùng dưới đồi, có thể gây ra bệnh béo phì, dù đây là nguyên nhân rất hiếm gặp.

Dấu hiệu và biến chứng của béo phì

Dấu hiệu dễ nhận thấy nhất của bệnh béo phì là gia tăng trọng lượng cơ thể và khối lượng mỡ tích tụ tại một số phần đặc biệt của cơ thể như: bụng, đùi, eo, ngay cả ở ngực nữa.

Sự tích tụ quá nhiều mỡ ở lồng ngực, cơ hoành và ổ bụng sẽ gây nên hiện tượng khó thở cho bệnh nhân. Trong trường hợp béo phì nặng, tình trạng khó thở có thể gây nên hội chứng Picwick với những đợt ngưng thở vào ban đêm có thể dẫn đến tử vong.

Béo phì còn dẫn đến những rối loạn về chỉnh hình, như đau và thoái hóa khớp gối, đau lưng và thoái hóa cột sống… Một số phụ nữ có thể bị rối loạn kinh nguyệt hoặc không có kinh. Một số khác rất dễ bị cao huyết áp, thiếu máu cơ tim, tiểu đường, ung thư và rất nhiều bệnh khác làm giảm đi chất lượng của cuộc sống và rút ngắn tuổi thọ của con người.