Bức tranh thờ quý hiếm ở Hà Nội về chân dung hai bà cô Tổ của dòng họ Phạm Đình làm vợ vua Lý

Chuyện xưa truyền lại

Nằm sâu trong ngõ 444 phố Thụy Khuê, phường Bưởi, quận Tây Hồ, Hà Nội, nhà thờ tổ của dòng họ Phạm Đình thuộc làng cổ Đông Xã ven Hồ Tây xưa tuy không bề thế hoành tráng nhưng thấm đẫm sự trang nghiêm, linh thiêng, được các thế hệ con cháu chăm sóc, sửa sang cẩn trọng. Đặc biệt, bên trong khám thờ, có một bức tranh thờ quý báu của dòng họ đã được lưu giữ qua rất nhiều thế hệ.

Bức tranh thờ cổ quý báu về chân dung hai bà cô Tổ của dòng họ Phạm Đình làm vợ vua Lý.

Hình ảnh hai người phụ nữ, cũng theo lời các cụ thế hệ trước truyền lại, chính là hai bà cô Tổ của dòng họ Phạm Đình được tuyển vào cung làm vợ vua triều Lý, sau khi qua đời được vua Lý cho làm miếu thờ. 

Hai bên khám thờ hiện treo trang trọng 2 câu đối chữ Nho được ghi trong thần phả, tạm dịch: "Lý triều quế dịch phương huy viễn/Đông ấp hà thân ấm tý trường" (Triều Lý nương nhờ cung Vua tiếng thơm bay xa/Làng Đông thân thích họ hàng che chở mãi mãi).

Các cụ cũng đoán khu vực nhà thờ họ này xưa vốn là miếu thờ hai bà, trải bao năm tháng bể dâu, dòng họ Phạm Đình thường xuyên coi sóc, lâu dần miếu thờ hai bà cô Tổ được xem như nhà thờ tổ. 

Không rõ niên đại chính xác, nhưng theo những gì các cụ truyền lại thì ngày xưa, mỗi khi đến dự Hội thề Trung hiếu đền Đồng Cổ ở làng Đông Xã, vua, quan vẫn hay để ngựa ở cầu xóm, rồi vào miếu hai bà thắp hương"...

Khắc ghi những ngày tưởng niệm đáng nhớ trong Nhà thờ họ Phạm Đình (Hà Nội).

Đền Đồng Cổ nằm trong số những ngôi đền cổ nhất Hà Nội tính từ đời Lý, nằm ở góc Tây nam Hồ Tây, nổi tiếng với Hội thề Trung hiếu cùng lời thề: "Làm con bất hiếu/Làm tôi bất trung/Thần Minh giết chết (Vi tử bất hiếu/Vi thần bất trung/Thần Minh cức chi).

Hội thề Trung hiếu là một hội lớn, được tổ chức từ đời Lý (từ năm 1028) vào ngày 4 tháng 4 âm lịch hằng năm, đến đời Trần, lời thề này được chuyển thành: Làm tôi hết lòng trung/Làm quan trong sạch/Ai trái thề này/Thần Minh giết chết. (Vi thần tận trung/Vi quan thanh bạch/Hữu thâu thử minh/Thần Minh cức chi).

Được tiếp nối tổ chức qua nhiều triều đại phong kiến và vẫn được duy trì đến tận ngày nay, Hội thề này đã trở thành một nghi thức lễ hội để củng cố trật tự xã hội rất giàu ý nghĩa và vẫn vẹn nguyên giá trị ở thời điểm hiện tại.

Không biết thực hư câu chuyện vua, quan đến lễ miếu hai bà cô Tổ họ Phạm Đình dịp Hội thề Trung hiếu ra sao, chỉ biết là trong nhà thờ tổ này hiện vẫn gắn biển ghi rõ những ngày tưởng niệm đáng nhớ hằng năm của gia tộc họ Phạm Đình, tương truyền là ngày giỗ của hai bà, lần lượt vào ngày mùng 4 tháng 4 âm lịch (trùng ngày tổ chức Hội thề Trung hiếu đền Đồng Cổ) và ngày 20 tháng 7 âm lịch.

Gìn giữ di sản của dòng họ

Biết bao năm qua, bức tranh thờ hai bà cô Tổ luôn được coi là báu vật trong tâm thức của mỗi người con dòng họ Phạm Đình làng cổ Đông Xã. Không ai bảo ai, mỗi dịp giỗ, tết, con cháu dòng họ Phạm Đình lại tề tựu về nhà thờ tổ, duy trì nếp sinh hoạt tín ngưỡng, giao lưu thân thiết, vui vẻ, lưu giữ truyền thống tốt đẹp, anh em thuận hòa...

Bức tranh thờ hiện được treo trang trọng trong khám thờ của dòng họ Phạm Đình

Cứ chiều 30 Tết âm lịch, con cháu chúng tôi lại làm mâm cơm cúng tổ. Đêm giao thừa, nhà thờ tổ được mở rộng để con cháu tụ về, hương khói cúng lễ, thụ lộc tổ, rồi sau mới đi lễ đình, chùa sớm mùng 1 Tết. Việc coi sóc nhà thờ tổ gắn với bức tranh thờ cổ đã trở thành niềm tự hào chung của dòng họ".

Nhẩn nha kể một số câu chuyện mang tính thiêng, khó lý giải, mang ý nghĩa tâm linh được lưu truyền trong dòng họ liên quan đến nhà thờ tổ và bức tranh thờ quý báu, ông Phạm Đình Thành chia sẻ: "Chúng tôi luôn tâm niệm gìn giữ, trân trọng bức tranh thờ và nhà thờ tổ là trách nhiệm chung. Còn tranh là còn được nhìn thấy hình hài các cụ Tổ.

Gia đình cũng đã tiến hành số hóa, cho chụp lại tranh để lưu giữ. Sau này, nếu bức tranh bị hỏng, cũng đành coi như tuân theo quy luật của tự nhiên của trời. Quan trọng là phải lưu truyền những câu chuyện về bức tranh quý, về dòng họ Phạm Đình qua các thế hệ, bởi chừng nào đời con cháu còn biết đến chuyện của hai bà cô Tổ và chuyện về các thế hệ cha ông, bức tranh quý ấy vẫn còn sống mãi trong tâm thức".

Trân trọng câu chuyện về bức tranh quý của nhà thờ tổ dòng họ Phạm Đình làng cổ Đông Xã, ông Trần Quang Tuyến, một thành viên dòng họ Trần cùng làng chia sẻ: "Cùng là làng cổ ở Thăng Long - Hà Nội, nhưng khác với Đông Ngạc, làng cổ Đông Xã xưa không có nhiều người đỗ khoa bảng, vì vậy, không có nhiều người ghi chép lại chuyện xưa của làng.

Là con dân của làng, chúng tôi mong có thêm nhiều câu chuyện xưa, như chuyện bức tranh thờ quý giá của dòng họ Phạm Đình, được ghi lại, để mỗi người dân Kẻ Bưởi nói riêng, du khách đến với Hồ Tây và thủ đô Hà Nội nói chung, sẽ thêm hiểu về tín ngưỡng, văn hóa của đất nghìn năm văn vật Thăng Long một thời, cũng như những nếp sinh hoạt đáng trân trọng, gìn giữ trong mỗi gia đình, dòng họ"...