Các triệu chứng lâm sàng và bệnh tích của bệnh dại ở động vật

Triệu chứng lâm sàng được chia làm 2 thể là thể dại điên cuồng và thể dại câm (còn gọi là bại liệt). Thực tế, có những con chó khi mắc bệnh biểu hiện cả 2 dạng kể trên một cách xen kẽ nhau, thời gian đầu có biểu hiện điên cuồng, bị kích động rồi sau đó chuyển sang dạng bị ức chế và bại liệt.

Ở thể dại điên cuồng được chia làm 3 thời kỳ. Thời kỳ tiền lâm sàng, chó bị dại có dấu hiệu khác thường như trốn vào góc tối, kín đáo, đến gần chủ miễn cưỡng, tỏ ra vồn vã thái quá, thỉnh thoảng sủa vu vơ, tru lên từng hồi… Thời kỳ điên cuồng, các phản xạ vận động bị kích thích mạnh, cắn sủa người lạ dữ dội, quá vồ vập khi chủ gọi, chỉ cần có tiếng động nhẹ cũng nhảy lên sủa từng hồi dài. Vết thương nơi bị cắn ngứa, chó liếm hoặc tự cắn, cào đến rụng lông, chảy máu.

Chó bỏ ăn, nuốt khó, sốt, dãn đồng tử, khát nước, muốn uống nhưng không nuốt được. Chó bắt đầu chảy nước dãi, sùi bọt mép, tỏ vẻ bồn chồn, cảnh giác, sợ sệt, cắn vu vơ, hay giật mình, đi lại không có chủ định, trở nên dữ tợn, điên cuồng (2-3 ngày sau khi phát bệnh). Con vật bỏ nhà ra đi và thường không trở về; trên đường đi, gặp vật lạ nó cắn gặm, ăn bừa bãi, tấn công chó khác, kể cả người. Thời kỳ bại liệt, chó bị liệt, không nuốt được thức ăn, nước uống, liệt hàm dưới và lưỡi nên trễ hàm, thè lưỡi ra ngoài, nước dãi chảy ra, chân sau liệt ngày càng rõ; chó chết trong khoảng từ 3-7 ngày sau khi có triệu chứng đầu tiên, do liệt cơ hô hấp và do kiệt sức vì không ăn uống được.

Thể dại điên cuồng chỉ chiếm khoảng ¼ các trường hợp chó dại, số còn lại là thể câm. Thể dại câm là dạng bệnh không có các biểu hiện lên cơn dại điên cuồng như thường thấy; chó chỉ có biểu hiện buồn rầu. Con vật có thể bị bại ở một phần cơ thể, nửa người hoặc 2 chân sau nhưng thường là liệt cơ hàm, mồm luôn hé mở, hàm trễ xuống, lưỡi thè ra; nước dãi chảy lòng thòng, con vật không cắn, sủa được, chỉ gầm gừ trong họng. Quá trình này tiến triển từ 2-3 ngày.

Thể dại câm là thể tiến triển nhanh hơn thể dại điên cuồng, thông thường chỉ từ 2-3 ngày vì hành tủy của con vật bệnh bị virus tác động làm rối loạn hệ tuần hoàn và hô hấp sớm hơn. Riêng ở mèo, ít bị mắc bệnh dại hơn chó vì mèo quen ở một mình. Bệnh dại ở mèo tiến triển cũng như ở chó nhưng mèo hay núp mình vào chỗ vắng hoặc kêu nhiều, bồn chồn như khi động dục. Khi người chạm vào thì nó cắn mạnh và hung hăng, tạo ra vết thương sâu.

Về phần bệnh tích, ở chó dại ít có biểu hiện điển hình, chỉ thấy dạ dày trống rỗng hoặc có vật lạ; có bệnh tích thể ở sừng Amon của não với các tiểu thể Negri đặc trưng cho bệnh dại, có thể được phát hiện qua kính hiển vi huỳnh quang.