Cái giá phải trả của chính trị: Điều gì sẽ xảy ra nếu phương Tây thực sự từ bỏ khí đốt của Nga?

Vào ngày 24/4, Litva trở thành quốc gia EU đầu tiên tuyên bố từ bỏ hoàn toàn khí đốt của Nga. Thông báo này được đưa ra trong bối cảnh Moscow đang tấn công quân sự ở Ukraine và được đưa ra sau khi Điện Kremlin công bố một thủ tục thanh toán mới cho các quốc gia bị coi là "không thân thiện".

Theo các quy định mới, các nhà nhập khẩu từ EU sẽ phải mở tài khoản bằng đồng rúp tại ngân hàng Gazprombank và nộp các khoản thanh toán tại đó. Moscow cho biết biện pháp này là cần thiết vì nước này không còn tin tưởng vào đồng euro và USD, do các lệnh trừng phạt.

Đồng thời, không có lập trường thống nhất nào trong Liên minh châu Âu về việc liệu áp đặt lệnh cấm vận hoàn toàn đối với hoạt động nhập khẩu khí đốt của Nga có thực tế sẽ bao trùm tất cả các nước trong khối hay không. Ba Lan tuyên bố họ sẵn sàng đi theo con đường của Lithuania. Đại diện chính phủ Ba Lan về các vấn đề năng lượng và cơ sở hạ tầng chiến lược, Peter Naimsky, đã thông báo rằng Warsaw sẽ ngừng mua khí đốt từ Nga sau năm 2022.

Tuy nhiên, Slovakia và Cộng hòa Séc không giáp biển dường như chưa sẵn sàng thực hiện các biện pháp quyết liệt như vậy. Người đứng đầu Bộ Kinh tế Slovakia, Richard Sulik, cho biết đất nước của ông không thể thiếu nguồn cung cấp khí đốt của Nga, vì vậy điều kiện thanh toán bằng đồng rúp của Moscow phải được tôn trọng. Ông lưu ý rằng Slovakia mua khoảng 85% lượng khí đốt mà họ cần từ Liên bang Nga, và ngay cả với việc đa dạng hóa nguồn cung cấp khí đốt, sẽ phải mất vài năm nữa nước này mới có thể ngừng mua khí đốt của Nga.

"Chúng tôi không thể bị cắt khí đốt," Bộ trưởng Slovakia nói thẳng. Praha cũng đã thừa nhận rằng trữ lượng khí đốt của họ sẽ kéo dài tối đa 34 ngày.

Pháp và Đức đã có một vị trí ở giữa - Bộ Tài chính Đức đảm bảo rằng họ đang lên kế hoạch để chuẩn bị cho việc thay thế nguồn cung khí đốt của Nga. Tuy nhiên, Thủ tướng Olaf Scholz tuyên bố rằng, Đức "có thể sẽ loại bỏ" sự phụ thuộc vào dầu và than của Nga trong vòng một năm, nhưng không bao gồm nhập khẩu khí đốt.

"Đây không phải là một chiêu trò mà là một kịch bản cần hết sức nghiêm túc, vì nó có thể tiềm ẩn nguy cơ gây chia rẽ sâu sắc trong nền kinh tế - xã hội. Theo quan điểm của tôi, việc không bắt đầu ngay quá trình chấm dứt quan hệ đối với nguồn cung là đúng đắn ", Phó Thủ tướng Đức Robert Habeck cho biết, giải thích về những hậu quả khủng hoảng năng lượng đối với Đức.

 EU sẽ đóng băng?

EU tiêu thụ tổng cộng 400 tỷ m3 khí mỗi năm, khoảng 40-45%, hay 150 tỷ m3, trong đó do Nga cung cấp. Nhưng sự phụ thuộc ở đây có thể gọi là lẫn nhau. Năm 2021, Nga xuất khẩu 200 tỷ m3 khí đốt, trong đó 75% xuất sang EU.

Các chuyên gia đồng ý rằng nếu nguồn cung cấp khí đốt bị ngừng ngay bây giờ, các nước Tây Âu sẽ phải đối mặt với những hậu quả rất khắc nghiệt vào cuối mùa hè hoặc đầu mùa thu. Điều này là do bây giờ, vào đầu tháng 4, mùa sưởi ấm hiện tại vừa kết thúc và các nhu cầu hiện tại nào đều có thể được đáp ứng bởi các kho dự trữ đã có sẵn.

Marcel Salikhov, giám đốc kinh tế tại Viện Năng lượng và Tài chính Trường Đại học Kinh tế, nói với RT rằng lượng tiêu thụ khí đốt dao động mạnh tùy theo mùa.

"Trong mùa sưởi ấm, mùa thu và mùa đông, lượng tiêu thụ khí đốt tăng mạnh ở khắp mọi nơi ở Nga và EU. Nhưng hiện nay nhu cầu về khí đốt đang giảm. Và nếu chúng ta hình dung một cách giả thiết rằng nguồn cung cấp khí đốt bị ngừng ngay lập tức, thì EU sẽ có thể tồn tại đến cuối mùa hè hoặc đầu mùa thu do việc sản xuất riêng và nhập khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG). Nhưng vấn đề là khí đốt sẽ không được bơm vào các cơ sở lưu trữ trong thời gian này, và câu hỏi sẽ nảy sinh về việc phải làm gì vào đầu mùa sưởi tiếp theo. Mặc dù EU sẽ có một thời gian để tìm kiếm các giải pháp thay thế một cách kỹ lưỡng", ông Salikhov nói.

Theo kế hoạch hiện tại, tất cả các nước EU không thể đảm bảo sưởi ấm vào mùa đông mà không có khí đốt của Nga, ông Salikhov bình luận.

Nhưng các quốc gia riêng lẻ, như Ba Lan, có thể đủ khả năng để từ bỏ điều đó. Vào năm 2022, đường ống dẫn khí Baltic Pipe từ Na Uy sẽ được đưa vào hoạt động và về lý thuyết, nó có thể cung cấp 10 tỷ m3 khí đốt từ Nga hiện nay. Mặc dù Na Uy khó có thể lấp đầy đường ống ở 100% công suất, nhưng Ba Lan có thể thu hẹp thâm hụt bằng cách mua LNG trên thị trường thế giới, vì họ đã có một bến tiếp nhận LNG ở Swinoujscie.

Igor Yushkov, một chuyên gia hàng đầu tại Quỹ An ninh Năng lượng Quốc gia cho biết trong một bình luận với RT rằng, nếu EU ngừng tiếp nhận khí đốt của Nga, "chắc chắn sẽ có một cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu". Ông mô tả một trong những kịch bản bất lợi nhất mà Nga sẽ cắt giảm sản lượng.

Điều gì sẽ xảy ra nếu Nga không thể cung cấp khí đốt cho châu Âu và cắt giảm sản lượng?

"Chúng ta không thể chuyển hướng khí này đến bất kỳ đâu và cũng không thể định tuyến lại các đường ống dẫn khí. Nếu khối lượng khổng lồ này chỉ đơn giản là rời khỏi thị trường, tất cả lượng khí đốt còn lại sẽ trở nên khan hiếm hơn và đắt hơn. Về vấn đề này, nếu một nước tiêu thụ sản lượng lớn như Ba Lan từ chối mua khí đốt của chúng tôi, thì việc giảm sản lượng 10 tỷ m3 mỗi năm, mà nếu không chúng tôi đã cung cấp cho họ, sẽ ảnh hưởng đến thị trường giao ngay trong mọi trường hợp. Và hãy tưởng tượng nếu toàn bộ 150 tỷ m3 biến mất khỏi thị trường ... Đó sẽ là một cuộc khủng hoảng toàn cầu", ông Igor Yushkov nói.

Theo Yushkov, nếu khí đốt của Nga bị loại bỏ phần lớn, EU có thể phải đối mặt với các vấn đề cung cấp năng lượng, vì đơn giản là sẽ không có gì để sản xuất điện. Tình hình có thể tồi tệ hơn nữa nếu, để đáp lại lệnh cấm vận khí đốt, Nga ngừng xuất khẩu than sang các nước EU, vì nó chiếm 70% nguồn cung của họ. Trong trường hợp đó, ngành năng lượng sẽ phải được quản lý "thủ công", ông Yushkov nhận định.

"Có thể không còn bất kỳ giao dịch nào trên thị trường giao ngay (một thị trường với các hợp đồng ngắn hạn, nơi tài sản được giao dịch và giao ngay theo giá thực tế hiện hành). Việc buôn bán hạn ngạch phát thải khí nhà kính sẽ bị đình chỉ và bị lãng quên trong một thời gian dài. Tất cả công suất điện hạt nhân có thể có (ví dụ, các nhà máy điện hạt nhân của Đức) sẽ được khôi phục. Điện sẽ được cung cấp theo giờ. Sẽ là vô cùng khó khăn để chuẩn bị cho mùa nóng tới. Cần phải tiết kiệm gas, cấm sử dụng máy điều hòa không khí và cung cấp điện theo giờ. Các căn hộ sẽ không được sưởi ấm đến 22 ° C, mà là 10-15 ° C. Ít nhất cần phải cung cấp nhiệt cho dân cư và các cơ sở công cộng, như trường học, nhà trẻ…", ông Yushokov nhận định thêm.

"Nhưng tất cả đều giống nhau, điều này sẽ không đủ để thay thế khối lượng mà Nga cung cấp. Đặc biệt là nếu Nga cũng đột ngột ngừng cung cấp than. Không có khí dư thừa trên thị trường thế giới, vì vậy không có gì để thay thế nguồn cung cấp của chúng tôi. Ví dụ, sản lượng đang suy giảm ở Biển Bắc vì các khoản tiền gửi đã cạn kiệt, cộng với việc không ai đầu tư vào đó trong nhiều năm. Do đó, tình hình rất khó khăn cho người châu Âu", ông Yushkov nói.

Trên thực tế, vào tháng 2/2022, nhà sản xuất khí đốt lớn nhất của Na Uy là Equinox đã thông báo rằng họ sẽ không thể cung cấp thêm nguồn cung cấp nhiên liệu cho EU nếu việc nhập khẩu từ Nga ngừng hoạt động.

Trong lĩnh vực công nghiệp, năng lượng sẽ trở nên khan hiếm và hàng hóa được sản xuất ra sẽ "rất, rất đắt" và không có tính cạnh tranh so với các đối tác châu Á và Mỹ.

Thay thế cho Châu Âu

Cho dù thực tế là EU đang cố gắng đẩy nhanh quá trình chuyển giao khí đốt của Nga, các chuyên gia đồng ý rằng những kế hoạch này là không thực tế cho tương lai gần.

"EU hiện có kế hoạch giảm sự phụ thuộc vào khí đốt của Nga, vốn cung cấp cho việc giảm 2/3 lượng mua khí đốt của Nga vào năm 2022. Theo tôi, điều này là không thực tế. Mặc dù hoàn toàn có thể giảm nhập khẩu từ Nga 20% trong năm nay, nhưng các lựa chọn để thay thế nó vẫn chưa tồn tại. Vì vậy, các biện pháp được đề xuất cả từ phía cầu, như áp đặt các giới hạn khác nhau và phía cung, bao gồm tạo ra nhiều điện hơn từ than, từ bỏ kế hoạch ngừng phát điện hạt nhân và nhập khẩu khí đốt bổ sung, chủ yếu là LNG của Mỹ và Qatar", ông Salikhov giải thích.

Suren Kazaryan, chuyên gia tư vấn cấp cao của công ty tư vấn Big4, đồng ý với quan điểm này. Trong một bình luận với RT, ông nói rằng, nếu EU từ chối mua khí đốt của Nga, chắc chắn khối này sẽ phụ thuộc nhiều vào LNG của Mỹ và nguồn dự trữ năng lượng chiến lược của họ. "Do đó, EU sẽ đơn giản thay thế một đường ống dẫn giá rẻ liền kề bằng các tàu chở dầu đắt tiền từ bên kia thế giới".

Đối với các ngành công nghiệp châu Âu sử dụng khí đốt làm nguyên liệu chính, đơn giản là không có giải pháp thay thế khí đốt ngay bây giờ, ông nói. "Việc thay đổi dây chuyền sản xuất và đưa mọi thứ vào đường ray sử dụng LNG không phải là chuyện của một hoặc hai năm. Thiết bị mới, phương tiện bảo quản và trình tự sản xuất là cần thiết, tất cả đều rất khó và tốn nhiều tài nguyên ".

Chuyên gia Kazaryan nhận thấy hai lựa chọn về cách các sự kiện có thể diễn ra trong 5 năm tới trong trường hợp EU cấm vận hoàn toàn khí đốt tự nhiên từ Nga đó là trung lập, "với những âm điệu lạc quan không tưởng" và bi quan.

Trong kịch bản đầu tiên, EU sẽ đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang các nguồn năng lượng xanh và bắt đầu hướng tất cả các quỹ theo hướng này để giảm một phần tiêu thụ khí đốt tự nhiên của người dân và các cơ sở công cộng khác nhau vào cuối năm 2022.

"Điều này sẽ giúp giảm thiểu thiệt hại từ lệnh cấm vận và tạo động lực mạnh mẽ để tăng tốc phát triển năng lượng xanh. Từ đó có thể dẫn đến một dòng vốn và đầu tư sử dụng công nghệ này một cách nhanh chóng. Chúng ta vẫn có thể xây dựng các nhà máy LNG công suất trung bình (với công suất lên đến 1 triệu tấn mỗi năm), mặc dù có khó khăn, và sau đó dễ dàng mở rộng quy mô các nhà máy LNG công suất trung bình để thu được sản lượng lớn. Sau đó, chúng tôi sẽ tiếp tục xuất khẩu LNG từ các nhà máy này để linh hoạt trong việc lựa chọn thị trường bán hàng", ông Kazaryan nói.

Nhưng trong bất kỳ tình huống nào trong số này, Nga chắc chắn sẽ phải chịu những tổn thất vật chất rõ ràng vì việc định hướng lại các dòng chảy sẽ mất nhiều thời gian. Ông Salikhov lưu ý rằng, ngay cả khi việc xây dựng Điện Siberia-2 bắt đầu từ hôm nay, thì cũng sẽ mất khoảng 5 năm để hoàn thành.

"Dù sao thì chúng tôi cũng sẽ mất tiền và họ sẽ mất điện và hệ thống sưởi. Điều này có thể không tương đương, nhưng chúng ta phải thừa nhận rằng khí đốt hiện đang mang lại cho Nga rất nhiều tiền. Gazprom đã bán lượng khí đốt trị giá 9,5 tỷ USD chỉ trong tháng 1", ông Yushkov nói.