Người nông dân bị siêu thị "chiếm dụng" vốn?

Đó là nhận định của ông Vũ Vinh Phú, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Siêu thị Hà Nội tại Diễn đàn nông dân Quốc gia lần thứ V năm 2020, với chủ đề "Vốn và công nghệ trong liên kết 6 "Nhà".

Trong vài năm trở lại đây, nông nghiệp đang nổi lên là nhóm ngành tăng trưởng mạnh về xuất khẩu. Mặc dù đại dịch Covid-19 hoành hoành nhưng 9 tháng năm 2020, tổng trị giá xuất khẩu nông, lâm, thủy sản ước đạt 30,05 tỷ USD, tăng 1,6% so với cùng kỳ năm 2019. Trị giá xuất siêu đạt khoảng 7,2 tỷ USD, tăng 15,7% so với cùng kỳ năm 2019.

Tuy nhiên, hiện nay thương hiệu của nông sản Việt vẫn chưa thực sự tạo được sự chú ý trên thị trường thế giới. nguyên nhân mấu chốt của tình trạng nêu trên được chỉ ra là bởi mối quan hệ liên kết trong 6 nhà còn không ít vướng mắc cần giải quyết. Việc đưa các sản phẩm nông sản vào siêu thị hiện còn nhiều bất cập là một trong số đó.

Tại Diễn đàn nông dân Quốc gia lần thứ V năm 2020, với chủ đề "Vốn và công nghệ trong liên kết 6 "Nhà" diễn ra ngày 13/10, nông dân Phạm Văn Khang ở thôn 8, xã Đăk Buk So, huyện Tuy Đức, Đăk Nông mong liên kết 6 "Nhà" làm sao để mang lại lợi ích cho người nông dân.

Tuy nhiên, theo ông Khang, trên thực tế, trong câu chuyện liên kết này nông dân thường rất khó khăn. Tự sản xuất nên không thể trực tiếp bán hàng, nhưng thông qua các kênh phân phối thì phải chiết khấu rất cao. Để được bán thường xuyên sản phẩm của mình, nông sản được thông qua kênh phân phối phải chiết khấu 35% mới thường xuyên được bán hàng, còn nếu 15 -20% thì một năm chỉ được bán một lần. Thậm chí phân bón, thuốc trừ sâu phải chiết khấu đến 60% mới được phân phối. Rõ ràng trong câu chuyện liên kết, người nông dân đang yếu thế trong khâu phân phối sản phẩm ra thị trường.

Liên quan đến vấn đề này, nguyên Chủ tịch Hiệp hội siêu thị Hà Nội, ông Vũ Vinh Phú thừa nhận, câu chuyện được nông dân Phạm Văn Khang đề cập phản ánh đúng tới 60% những khó khăn của bà con nông dân trên thực tế hiện nay. Bởi ngoài tỷ lệ chiết khấu cao, có những kênh phân phối, đặc biệt là siêu thị với thế "áp đảo" của mình còn thực hiện thanh toán chậm 3 tháng với bà con nông dân sản xuất các sản phẩm nông nghiệp.

"Thậm chí như cá sạch ở Đại Áng, Thanh Trì, Hà Nội theo như các phương tiện truyền thông phản ánh thì nhà phân phối đi xem đã nói cá rất tốt rồi. Thế nhưng lại mua bằng với giá cá không sạch, chiết khấu 30% và 3 tháng sau mới thanh toán", ông Phú dẫn dụ. Bằng cách thức này, theo nguyên Chủ tịch Hiệp hội Siêu thị Hà Nội, với 80% hàng bây giờ vào siêu thị là phải ký gửi, rõ ràng, siêu thị đang chiếm dụng vốn rất "hợp lý".

Chưa kể, còn rất nhiều vấn đề nhiêu khê trong việc phân phối hàng hóa qua các siêu thị. Đơn cử như một lô miến vào siêu thị còn phải mất 20 triệu phí tạo mã. 3 tháng sau chưa nhập hàng và yêu cầu rất nhiều thủ tục khác. Tuy nhiên, không phải siêu thị nào cũng như thế. Hiện vẫn còn những siêu thị rất tốt như Hapro, cùng một lô miến như trên chỉ chiết khấu chỉ 17%, bằng 1 nửa của siêu thị khác và 7 ngày nhập hàng. Hay như Vinmart chiết khấu 0% trong vòng 1 năm cho những nhà thực phẩm tươi sống.

Chính vì vậy, ông Phú cho rằng, chúng ta cần phải xem lại vấn đề này để làm thế nào vừa phải bảo vệ người sản xuất, vừa đảm bảo cho người phân phối có lợi nhuận. Đó mới là sự công bằng trong liên kết sản xuất.

Nhìn sang nước bạn Thái Lan, quốc gia này có có luật mía đường. Theo luật này, khi bán 1 cân đường ra thị trường thì được luật hóa 60% lợi nhuận thuộc về người nông dân còn 40% là các nhà buôn bán chia nhau trong đó. "Chính sách này rất rõ ràng minh bạch. Chúng ta chưa đến nỗi phải luật hóa nhưng chúng ta phải có những quy định nào đó để cho người sản xuất của cải vật chất đỡ thiệt thòi", ông Phú nhấn mạnh.

Dưới góc nhìn của TS Nguyễn Đình Cung - Nguyên Viện trưởng CIEM thì cho rằng, hiện nay có sự cạnh tranh không công bằng trong việc phân phối sản phẩm nông sản tại các siêu thị. Ông Cũng phân tích, cùng một siêu thị nhưng lại có hiện tượng với doanh nghiệp A thì tiêu chuẩn khác và doanh nghiệp B lại áp dụng một tiêu chuẩn khác. Điều này tạo ra sự cạnh tranh không lành mạnh giữa các doanh nghiệp. 

TS Nguyễn Đình Cung cho rằng, cần có sự công bằng trong tiếp cận nhà phân phối. Mỗi siêu thị có quyền đặt ra các tiêu chuẩn riêng nhưng Bộ Công Thương cần có vai trò trọng tài để đảm bảo công bằng trong tiêu thụ hàng hoá.