Cơ hội kết thúc cuộc chiến Gaza sau vụ thủ lĩnh Hamas bị sát hại phụ thuộc vào ai?

Harel Chorev, nhà nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Moshe Dayan thuộc Đại học Tel Aviv, nói với CNN rằng cái chết của thủ lĩnh Hamas Sinwar có thể là một đòn chí mạng đối với Hamas vì cách ông ta điều hành nhóm.

Trước chiến tranh, quyền lực ở Hamas được phân cấp - với thủ lĩnh chính trị Gaza Sinwar chỉ là một trong số nhiều nhà lãnh đạo, Chorev cho biết. Nhưng điều đó đã thay đổi trong năm qua.

"Sinwar đã trở thành người ra quyết định duy nhất và tất nhiên, ông ta ngày càng mạnh hơn khi Israel giết chết ngày càng nhiều nhân vật quan trọng, chẳng hạn như (thủ lĩnh quân sự của Hamas) Mohammed Deif", ông nói.

Một năm bị Israel tấn công, san phẳng nhiều vùng đất ở Gaza và giết chết hơn 42.000 người, đã khiến Hamas suy yếu rất nhiều. Việc giết Sinwar sẽ tạo ra một khoảng trống quyền lực lớn - mà Israel và các đồng minh chắc chắn sẽ nhắm đến để tận dụng.

Không rõ liệu Sinwar có để lại bất kỳ chỉ dẫn nào về những gì sẽ xảy ra trong trường hợp ông qua đời hay không.

Một số cái tên đã được đưa ra làm người kế nhiệm tiềm năng, bao gồm Mohammed, anh trai của Sinwar, người được coi là một người theo đường lối cứng rắn khác, và Khalil Al Hayya, trưởng đoàn đàm phán của Hamas trong các cuộc đàm phán ngừng bắn ở Cairo. 

"Israel cần tận dụng tình hình này và sự hỗn loạn lớn có thể đang lan rộng trong hàng ngũ Hamas", Chorev nói.

'Những tính toán chính trị' của ông Netanyahu

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu khẳng định mục tiêu của ông là loại bỏ hoàn toàn Hamas, mặc dù nhiều chuyên gia đã cảnh báo rằng điều này có thể không đạt được.

Hamas có thể bị suy yếu rất nhiều, nhưng vẫn có khả năng bắn tên lửa về phía Israel. Trong khi đó, quân đội Israel gần đây đã quay trở lại miền bắc Gaza, nói rằng Hamas đang trỗi dậy trở lại trong khu vực.

Shira Efron, giám đốc nghiên cứu chính sách cấp cao tại Quỹ Diane và Guilford Glazer cho biết vụ ám sát thủ lĩnh Sinwar mang đến cho ông Netanyahu cơ hội để giành chiến thắng.

"Bây giờ họ có thể nói rằng 'Được rồi, chúng ta đã thắng cuộc chiến, chúng ta có thể kết thúc cuộc chiến ở Gaza và tiến tới một thực tế khác trên thực địa", bà nói.

Nhưng thay vào đó, ông Netanyahu có thể coi cái chết của Sinwar là tín hiệu để gia tăng xung đột, bà nói thêm. "Tất cả những điều này đều liên quan đến các tính toán chính trị của Netanyahu và liên minh của ông ấy", bà nói.

Ông Netanyahu vẫn chưa phác thảo các bước tiếp theo của chính phủ mình. Và mặc dù ông gọi vụ ám sát Sinwar là "sự khởi đầu của ngày sau Hamas", nhưng ông nói rằng cuộc chiến vẫn chưa kết thúc.

Việc giết Sinwar cũng có thể mở đường cho một thỏa thuận ngừng bắn và giải cứu con tin, vì ông Netanyahu được cho là một trong những người cản trở chính của thỏa thuận.

Chorev cho biết Sinwar không có nhiều động lực cá nhân để đàm phán, vì ông là mục tiêu số 1 của Israel.

Một số gia đình con tin đang thúc giục Netanyahu thúc đẩy một thỏa thuận.

"Nếu Netanyahu không tận dụng được đà này và không đứng lên ngay bây giờ và đưa ra một sáng kiến mới của Israel, ngay cả khi phải trả giá bằng việc chấm dứt chiến tranh, điều đó có nghĩa là ông ta đã quyết định từ bỏ Matan của tôi và những con tin khác, với mục đích kéo dài chiến tranh và củng cố quyền lực của mình", Einav Zangauker, người có con trai  là Matan vẫn đang ở Gaza, cho biết.

Uzi Rabi, cũng đến từ Đại học Tel Aviv, cho biết các con tin hiện phải là ưu tiên hàng đầu.

"Israel phải làm hết sức mình để đưa họ trở về", ông nói. "Nếu không có Sinwar, mọi việc có thể dễ dàng hơn một chút".

Phát biểu ngày 17/10 ngay sau thông báo về cái chết của ông Sinwar, Thủ tướng Netanyahu đã kêu gọi các chiến binh Hamas còn lại ở Gaza.

"Tôi kêu gọi tất cả những ai bắt giữ con tin, bất kỳ ai hạ vũ khí và trả lại họ, chúng tôi sẽ cho phép họ rời đi và sống", ông nói.

Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?

Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo phần lớn phụ thuộc vào ông Netanyahu.

Thủ tướng Israel đã cố gắng cân bằng giữa các yêu cầu của các đối tác liên minh cực hữu của mình với áp lực từ Mỹ và các đồng minh khác của Israel để đạt được thỏa thuận ngừng bắn và giảm thiểu tổn thất tàn khốc của cuộc chiến đối với dân thường ở Gaza.

Đồng thời, ông đang phải đối mặt với một số cuộc điều tra hình sự và các cuộc biểu tình quy mô lớn kêu gọi ông từ chức trong nước.

Ngoài ra, nhiều đồng minh của Israel đã chỉ trích cách xử lý cuộc chiến của Netanyahu, Tổng thống Mỹ Joe Biden từ lâu đã lên tiếng lo ngại rằng ông có thể đang kéo dài cuộc chiến ở Gaza để cố gắng bám víu quyền lực, điều mà nhà lãnh đạo Israel đã phủ nhận.

Mặc dù vẫn còn rất không được lòng phần lớn xã hội Israel, ông Netanyahu đã có một bước ngoặt đáng chú ý trong năm qua, giành lại một số sự ủng hộ mà ông đã mất trong nhiều năm.

Ông Netanyahu trước đây đã khăng khăng yêu cầu Israel duy trì một số sự hiện diện quân sự ở Gaza sau khi cuộc xung đột ngay lập tức kết thúc. Và một số đối tác liên minh của ông đã đi xa hơn khi đề xuất Israel nên xây dựng các khu định cư của người Do Thái bên trong Gaza.

Rabi cho biết ông tin rằng cần có một số mức độ hiện diện quân sự của Israel để ngăn chặn Hamas tái thiết tại dải đất này - điều mà các đồng minh của Israel đã cảnh báo chính phủ.

"Chúng ta nên (làm việc) với người Arab, người Mỹ và người Palestine – ngoài Hamas, về cách tiến hành từ đây", ông nói. "Có lẽ đây thực sự sẽ là phát súng mở màn cho một tương lai khác cho người Palestine và Trung Đông".

Bộ trưởng Quốc phòng Israel Yoav Gallant trước đây đã chỉ trích kế hoạch của Netanyahu nhằm duy trì chế độ cai trị quân sự của Israel ở Gaza, cảnh báo rằng điều này sẽ phải trả giá đắt.

Chorev, đến từ Đại học Tel Aviv, nói thêm rằng Netanyahu có thể coi vụ giết Sinwar là khoảnh khắc để củng cố di sản của mình.

Nhiều người Israel đổ lỗi cho ông Netanyahu về vụ tấn công ngày 7 tháng 10. Ông Netanyahu cũng là người đồng ý thả Sinwar khỏi nhà tù Israel trong một cuộc trao đổi tù nhân năm 2011 - một quyết định ám ảnh ông.

"Ông ấy không muốn được nhớ đến như người chỉ gây ra ngày 7/10, mà còn là người đã giành chiến thắng trong cuộc chiến ngày 7/10. Tôi nghĩ đối với ông ấy, đây có thể là một thành tựu lớn", Chorev nói. "Và nếu ông ấy khôn ngoan, ông ấy sẽ từ chức sau đó".

Nhưng trong khi vụ giết Sinwar có thể đã đưa Hamas đến thời điểm có lẽ là yếu nhất, thì việc tiêu diệt nhóm chiến binh này sẽ không tự nó đảm bảo một tương lai hòa bình. Israel đã giết một số nhà lãnh đạo Hamas trong quá khứ và nhóm này luôn tìm cách phục hồi.

Quan chức cấp cao của Hamas Basem Naim ám chỉ đến quyết tâm tiếp tục chiến đấu của nhóm, nói rằng mặc dù cái chết của Sinwar là "đau đớn và đau buồn", nhưng nhóm này "cuối cùng sẽ chiến thắng".

Trong khi đó, cuộc ném bom dữ dội và hoạt động trên bộ chết chóc của Israel đã biến hầu hết Gaza thành vùng đất hoang. Hàng nghìn trẻ em đã trở thành trẻ mồ côi, tàn tật và bị chấn thương.

Israel hiện cần đảm bảo rằng các em có thể có một tương lai tốt đẹp hơn - nếu không, họ có nguy cơ tạo ra một thế hệ khác dễ bị cực đoan hóa.