EU nhất trí khoản viện trợ khổng lồ cho Ukraine nhưng không phải để chống Nga

Chủ tịch Hội đồng Châu Âu Charles Michel cho biết thỏa thuận này “bảo đảm nguồn tài trợ ổn định, lâu dài, có thể dự đoán được cho Ukraine” và thể hiện quyết tâm của EU “hỗ trợ tương lai của họ, hỗ trợ tự do”.

Gói viện trợ – khoảng 2/3 khoản vay và 1/3 trợ cấp – không nhằm mục đích giúp chống lại Nga. Ngoài việc hỗ trợ nền kinh tế và chi trả cho việc tái thiết, nó còn nhằm mục đích chuẩn bị cho Ukraine trở thành thành viên EU trong tương lai. EU có một kế hoạch riêng để tài trợ cho vũ khí và đạn dược.

Gần hai năm sau khi cuộc chiến bùng phát, nền kinh tế Ukraine rơi vào tình trạng hỗn loạn. Những tháng đầu tiên sau cuộc xâm lược năm 2022 chứng kiến đất nước này mất 1/3 sản lượng kinh tế do chiến sự ở trung tâm công nghiệp nặng của Ukraine.

Lạm phát tăng vọt lên 26% do ngân hàng trung ương phải in tiền để bù đắp thâm hụt ngân sách. Nền kinh tế đã phục hồi phần nào vào năm ngoái, nhưng Ukraine dành gần như toàn bộ nguồn thu từ thuế cho chiến tranh. Điều đó để lại một khoản thâm hụt lớn vì còn ngân sách cho các khoản khác, bao gồm lương hưu và lương cho giáo viên, bác sĩ, y tá và nhân viên nhà nước.

Đấu đá chính trị nội bộ ở EU và Hoa Kỳ đã cản trở nguồn tài trợ. Tổng cộng hơn 100 tỷ USD đang bị đe dọa.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy hoan nghênh sự hỗ trợ này trong một bài đăng trên X, trước đây là Twitter. Ông nói rằng sự giúp đỡ tài chính liên tục từ EU sẽ củng cố sự ổn định kinh tế lâu dài của Ukraine, “điều này không kém phần quan trọng so với hỗ trợ quân sự và áp lực trừng phạt đối với Nga”.

Đất nước của ông có thể nhận được đợt tiền đầu tiên ngay sau tháng 3, sau khi Nghị viện châu Âu thông qua thỏa thuận này.

Việc Hungary dỡ bỏ quyền phủ quyết nhanh chóng đến mức gây ngạc nhiên.

Thủ tướng Hungary Viktor Orbán, nhà lãnh đạo EU có mối quan hệ thân thiết nhất với Nga, đã phản đối kiên quyết viện trợ tài chính cho Ukraine vào tháng 12 và ngăn chặn việc thông qua. Gần đây ông nhắc lại lời đe dọa này.

Song chính phủ Hungary đang tranh chấp với Ủy ban Châu Âu, cơ quan hành pháp của EU, về cáo buộc dân chủ bị thụt lùi của Hungary. Kết quả là một số nguồn tài trợ của EU cho Ukraine đã bị giữ lại.

Vào tháng 12, 26 nhà lãnh đạo EU khác đã đồng ý rằng gói trị giá 54 tỷ USD sẽ có hiệu lực từ năm 2024 đến năm 2027. Họ cũng đồng ý đưa Ukraine trở thành ứng cử viên trở thành thành viên EU, điều mà Orbán miễn cưỡng chấp nhận.

Nhưng gói viện trợ này là một phần trong quá trình đánh giá ngân sách 7 năm tiếp tục của EU, đòi hỏi phải có sự chấp thuận nhất trí.

Một số nhà lãnh đạo, bao gồm Michel, Thủ tướng Đức Olaf Scholz và Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte, đã gặp Orbán vào đêm trước hội nghị thượng đỉnh để thảo luận các ý tưởng nhằm vượt qua quyền phủ quyết của ông. Các nhà ngoại giao sau đó đã làm việc đến tận đêm khuya để soạn thảo văn bản cuối cùng của thỏa thuận. Bước đột phá xảy ra tại một cuộc họp nhóm nhỏ khác vào sáng sớm thứ Năm.

Reuters dẫn lời một quan chức cấp cao giấu tên của EU cho biết các cuộc tham vấn vào phút cuối với các nhóm nhỏ đã giúp khẳng định lập trường chung và khiến Orban hiểu rằng ông bị cô lập. 

Để giúp xoa dịu Orbán, các nhà lãnh đạo đã đồng ý rằng ủy ban sẽ xem xét ngân sách sau hai năm, nếu thấy cần thiết. Nhưng việc xem xét như vậy sẽ không bao gồm cơ hội phủ quyết trong tương lai.

Orbán coi thỏa thuận này là một chiến thắng. Ông cho biết phần đóng góp của Hungary cho EU sẽ không đến Ukraine và Hungary "có cơ chế kiểm soát vào cuối năm thứ nhất và năm thứ hai. Quan điểm của chúng tôi về cuộc chiến ở Ukraine vẫn không thay đổi: chúng tôi cần một lệnh ngừng bắn và đàm phán hòa bình".