Giấc mộng kênh đào của Nicaragua

Từ thủ đô đến các làng bản, nơi hàng hóa di chuyển bằng xe ngựa, người Nicaragua nói họ tin tưởng con kênh 40 tỷ USD sẽ trở thành hiện thực, đưa đất nước nghèo khó của họ đến sự thịnh vượng. Hệ thống đại học quốc gia công bố sẽ mở chuyên ngành luyện kim và quản lý cảng, cũng như các lớp học tiếng Trung Quốc để phục vụ con kênh.

Các chuyên gia pháp lý và môi trường cảnh báo đường thủy là không khả thi về kinh tế, đe dọa sinh thái và là một thỏa thuận xấu cho Nicaragua. Nhưng những cảnh báo đó không được chính phủ Tổng thống Daniel Ortega lắng nghe. Phe đối lập cáo buộc rằng Ortega “làm trò ảo thuật kênh đào” để giành chiến thắng cho đợt tranh cử sắp tới.

Sau 3 ngày thảo luận trong tháng 6, quốc hội kiểm soát bởi Đảng Sandinista của Ortega đã phê duyệt cho Wang Jing, giám đốc điều hành viễn thông Bắc Kinh, thầu xây dựng một con kênh hơn 3 lần chiều dài của kênh đào Panama, cũng như dự án miễn thuế phí gồm các cảng trên bờ biển Thái Bình Dương và Đại Tây Dương của Nicaragua, một đường ống dẫn dầu cắt đôi đất nước, một đường sắt vận chuyển hàng hóa, hai khu thương mại tự do và một sân bay quốc tế.

Thỏa thuận trả Nicaragua 10 triệu USD năm trong vòng 10 năm và dần dần chuyển quyền sở hữu cho Nicaragua, bàn giao 100% sau một thế kỷ. Nhưng các khoản thanh toán chỉ bắt đầu khi các kênh bắt đầu hoạt động. Theo thỏa thuận, Wang có thể bỏ qua việc xây dựng các kênh hoàn toàn nhưng phải thực hiện trước các dự án khác. Các nhà phê bình lo sợ điều này sẽ giúp Wang được hưởng lợi thế miễn thuế, và Nicaragua có thể sẽ không đạt được lợi lộc gì khi những dự án không được tiến hành.

Manuel Coronel Kautz, một nhà lãnh đạo kỳ cựu Đảng Sandinista - người quản lý cơ quan Kênh đào Great Inter-Oceanic Canal Authority, nói chính phủ tin rằng thảo thuận sẽ tạo ra rất nhiều việc làm và cải thiện nghèo đói ở đất nước. Cố vấn trưởng dự án Bill Wild cho biết Wang đã chi một số tiền lớn để mời hàng chục chuyên gia Trung Quốc, Nicaragua và phương Tây để tiến hành các nghiên cứu khả thi về môi trường và địa chất sẽ được hoàn thành trong vài tháng tới.

Pháp luật cho phép Wang kiến nghị nhà nước thu hồi bất kỳ khoản đất cần thiết. Chỉ cần ông trả chủ sở hữu giá trị đánh giá của đất, nhưng nhiều tài sản bên ngoài các thành phố lớn chưa bao giờ được chính thức đánh giá, đó là điều rủi ro mà các doanh nghiệp tư nhân sợ hãi có thể là việc bỏ một xu để lấy đất đáng giá 1 đô-la. Nicaragua cũng phải bù đắp cho Wang khi có những thay đổi pháp lý khiến việc xây dựng kênh bị trì hoãn hoặc làm cho nó bị mất tiền. Tiền bồi thường thiệt hại có thể lấy từ kho bạc nhà nước, bao gồm cả dự trữ của ngân hàng trung ương, tức từ bỏ khả năng miễn dịch chủ quyền của Nicaragua.

Nhiều chuyên gia pháp lý và môi trường lên án thỏa thuận kênh vi phạm chủ quyền quốc gia, và việc xây dựng có thể gây ra thiệt hại nặng cho sinh thái thông qua việc hủy hoại hồ, núi lửa, rừng nhiệt đới, sống, chia tách hệ sinh thái... " Đó là cơ bản bàn giao toàn bộ tổ quốc, gồm đất, nước và không khí cho người Trung Quốc, mà không có bất kỳ nghiên cứu nào cụ thể” - Luis Callejas, một nghị sĩ đối lập, nói.

Ông Wild nói con kênh sẽ cải thiện môi trường của Nicaragua, phần lớn vì quy mô lớn trồng rừng sẽ là cần thiết để đảm bảo nước cho kênh. “Những gì chúng ta sắp làm sẽ tuyệt đối tích cực cho môi trường”. Nhưng các nhà bảo vệ môi trường, các viện nghiên cứu và các tổ chức phi chính phủ đã nộp hàng chục lá đơn thách thức tính hợp hiến của thỏa thuận kênh.

Đảng Sandinista tháng trước đề xuất một tập hợp các thay đổi hiến pháp sẽ cho phép Ortega tham gia không giới hạn các cuộc tái bầu cử. Cải cách cũng sẽ viết luật kênh đào trong hiến pháp. Kênh là "một dự án gia đình cá nhân của Chủ tịch Ortega nhằm duy trì quyền lực thông qua một đại dự án tạo ra ảo tưởng về lợi nhuận trong nhân dân”, theo Manuel Ortega Hegg, một giáo sư xã hội học tại Đại học Trung tâm Mỹ.

Những người chỉ trích nói rằng bất kể có con kênh ở Nicaragua, thương mại toàn cầu sẽ không hỗ trợ một kênh Trung Mỹ thứ hai, đặc biệt là kênh đào Panama đã mở rộng lớn hơn gấp đôi kích thước loại tàu nó phục vụ. Các chuyên gia vận chuyển nói rằng con kênh của Nicarragua sẽ phải kiếm được 1 tỷ USD mỗi năm thì mới có lời, có nghĩa là nó sẽ phải ngay lập tức rút một nửa lưu lượng truy cập tàu hiện tại ở Panama. Và chi phí xây dựng có thể leo thang.

Cesar Zamora, Giám đốc Công ty Điện lực đã du hành sang Trung Quốc vào tháng 10, cho biết công ty của Wang Jing đã thông báo rằng giá ước tính của kênh đã tăng tới 50 tỷ USD vì chi phí môi trường không xác định. "Những gì Ortega đang làm là bán những giấc mơ cho người dân Nicaragua", Francisco Aguirre Sacasa, người từng là đại sứ tại Washington và là bộ trưởng ngoại giao trước khi Ortega trở lại nắm quyền vào năm 2011 cho biết. Wang và những người Nicaragua ủng hộ kênh đào nói họ tin tưởng có nhu cầu về một đường thủy cho tàu lớn hơn, ngay cả khi kênh đào Panama đã mở rộng.

Nicaragua từ lâu được coi là một nơi khả thi để đào một kênh xuyên đại dương, từng được Mỹ xem xét nhiều lần trong thế kỷ 19 trước khi Washington quyết định chọn Panama. Nicaragua đã rất ghen tị kênh đào Panama vì kênh này đã thúc đẩy tăng trưởng chưa từng có trong khu vực, Nicaragua đang đấu tranh để giúp 40% trong dân số 6 triệu người của họ thoát khỏi đói nghèo.

Các cố vấn xây dựng của Ortega cho rằng việc xây dựng kênh có thể bắt đầu vào năm tới và mất chừng năm hoặc sáu năm để hoàn thành. Họ nói rằng nó có thể đẩy tốc độ tăng trưởng của Nicaragua tăng gấp 3 so với mức 5% hiện nay vào năm 2015 và tăng gấp đôi GDP 10 tỷ USD vào năm 2018.

Liên doanh trước đây của Wang, Công ty Viễn thông Xinwei, đã khoe khoang nó đã thực hiện một loạt giao dịch trị giá hơn 5 tỷ USD trong vòng ba năm qua, nhưng việc kiểm tra những tuyên bố của AP cho thấy lời hứa của Xinwei về việc xây dựng mạng lưới viễn thông mang tính cách mạng mới vẫn chưa thực hiện và giao dịch với các đối tác địa phương đã gặp trở ngại bởi khởi đầu sai lầm và hiệu suất kém.