Giải Báo chí quốc gia 2023: Những sự dấn thân vì bình yên cuộc sống

Bám sát các chủ đề lớn của đời sống

Theo TS Đỗ Thu Hằng - Trưởng Ban Nghiệp vụ, Hội Nhà báo Việt Nam, Phó Chủ tịch Hội đồng sơ khảo Giải Báo chí quốc gia năm 2023, tổng số tác phẩm gửi dự thi lần này là 1.905. Trong đó, có 127 tác phẩm của tác giả không phải là hội viên Hội Nhà báo Việt Nam. Sau khi sơ loại, có 1.827 tác phẩm đủ điều kiện tham gia vòng sơ khảo theo quy định.

Trong số các tác phẩm gửi về, như thường lệ, thể loại báo in vẫn dẫn đầu với tổng số 619 tác phẩm. Dù nhiều năm Hội Nhà báo Việt Nam vận động, tuyên truyền, thể loại Ảnh báo chí dường như vẫn chưa thể hiện đúng sự phát triển của lĩnh vực này, chỉ có 101 tác phẩm được gửi về dự thi.

Trong số 165 tác phẩm vào chung khảo, Hội đồng Giải Báo chí quốc gia đã thảo luận, thẩm định và bỏ phiếu lựa chọn được 10 giải A, 26 giải B, 45 giải C, 41 giải Khuyến khích để trao Giải Báo chí quốc gia lần thứ XVIII - năm 2023.

Nhận định về chất lượng của các tác phẩm tham dự, ông Nguyễn Đức Lợi - Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng sơ khảo Giải Báo chí quốc gia lần thứ XVIII-2023 cho biết: Các tác phẩm dự giải đã bám sát các chủ đề lớn từ chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh, quốc phòng và các mặt của đời sống trong năm 2023.

Báo chí đã phản ánh kịp thời, đậm nét các sự kiện lớn, các vấn đề quan trọng của đất nước với những mảng đề tài nổi bật như: Nỗ lực thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội năm 2023 và Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội 2020-2030; công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng, công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng; các vấn đề xã hội "nóng" (vụ khủng bố tại Đăk Lăk, chống tham nhũng tiêu cực trong ngành đăng kiểm, cắt xén bữa ăn bán trú của học sinh…); các đề tài về lịch sử, kỷ niệm những sự kiện quan trọng của đất nước…

Nhiều tác phẩm được đầu tư công phu, nội dung có tính phát hiện vấn đề mới, phản biện các chủ trương, chính sách lớn của Đảng, Nhà nước; đề xuất nhiều giải pháp kiến tạo, cách làm hay có sức lan tỏa, ảnh hưởng trong xã hội.

Theo ông Nguyễn Đức Lợi, cùng với sự phát triển của công nghệ, hàng loạt tác phẩm tham dự giải được đầu tư nghiêm túc, công phu, có bố cục chặt chẽ, cách thức thể hiện gần gũi, sinh động, hấp dẫn người đọc. Khoảng cách chất lượng giữa các cơ quan báo chí Trung ương và địa phương không còn rõ nét.

Sự dấn thân vì cộng đồng, bình yên của đất nước

Tham gia chấm giải Giải Báo chí quốc gia năm 2023 ở mảng Phóng sự, nhà báo Đỗ Doãn Hoàng đánh giá cao sự dấn thân, khát khao cống hiến cho cộng đồng của các đồng nghiệp cả nước, đặc biệt là các phóng sự điều tra chống tiêu cực, ở đó thể hiện rõ nhất tinh thần của những nhà báo, cơ quan báo chí "tận hiến" với nghề, không khoan nhượng với cái xấu, cái ác.

"Họ đã hóa trang, đã mật phục, đã dũng cảm tố cáo và cùng cơ quan chức năng theo sát kết quả xử lý vụ việc đến cùng. Có thể kể tới tuyến bài điều tra về nạn tái chế dầu thải gây ô nhiễm môi trường, thậm chí các đối tượng cắm cả "biển báo quân sự" (giả) với mong muốn ngăn chặn sự "tò mò tìm hiểu" của người dân và cán bộ. Sau đó, họ bán dầu thải đó cho phương tiện tham gia giao thông. Khi nhà báo vào cuộc, những đối tượng này xăm trổ đe doạ, tóm ngực áo tra xét. Hay sự dấn thân của nhóm nhà báo điều tra để tố cáo các đường dây dùng hoá chất độc hại tẩy trắng rau muống chẻ, hoa chuối "bào" (thái nhỏ) dùng ăn sống trong rất nhiều các hàng quán ở nhiều tỉnh phía Nam, có thể khiến bất cứ ai cũng phải rùng mình. Trong hai vụ việc trên, các nhà báo sau khi có thông tin đều kết nối với cơ quan điều tra, thanh tra, xử lý dứt điểm, đề cao tính răn đe giáo dục" – nhà báo Doãn Hoàng đánh giá.

Cũng theo nhà báo Đỗ Doãn Hoàng, anh ấn tượng với loạt bài "Con đường cần sa" của Báo Nhân Dân, khi các nhà báo đã đi xuyên quốc gia, tiếp xúc với các trùm mở nông trại trồng và chiết xuất, buôn bán cần sa, ma túy khét tiếng; rồi dựng lại các đường dây của chúng. Họ cũng đặt ra các "bài toán đau đầu" cho lực lượng chống ma túy của nước ta ở vùng giáp ranh với các khu vực mà con đường cần sa đang làm chao đảo và gây hoang mang cho nhiều người. Cuộc chiến "dựng bức tường lửa" ngăn chặn ma tuý thẩm lậu vào nước ta được lực lượng công an, biên phòng thực hiện ra sao - tất cả được công phu dựng lên trong loạt bài viết gây được tiếng vang, thu hút người đọc.

Một loạt bài được chú ý khác, đó là câu chuyện nhóm nhà báo điều tra của Báo Dân Việt đã nhập vai là dân khai thác đá, kinh doanh du lịch, xin mở trộm mỏ với công trường khai thác đá ở khu vực Công viên địa chất toàn cầu cao nguyên đá Đồng Văn. Các nhà báo đã "lật mặt" những kẻ trục lợi thông qua việc đem máy xúc, máy ủi, máy khoan, máy nghiền, ngày đêm "xẻ thịt" công viên địa chất toàn cầu đầu tiên và danh tiếng nhất Việt Nam, bất chấp các nỗ lực bảo tồn của tất cả chúng ta. 

Nhóm nhà báo còn nhập vai, ghi hình cảnh cán bộ địa phương được đối tượng cò mồi đề nghị nhận tiền hối lộ, rồi chính cán bộ này bày cho "doanh nghiệp" cách lách luật làm bậy. Sau tuyến bài, nhiều đơn vị, cá nhân bị xử lý nghiêm khắc, dẹp yên vấn nạn "xẻ thịt" di sản địa chất triệu năm tuổi.

"Năm nay, ở Tiểu ban Phóng sự báo in thuộc Giải Báo chí quốc gia có sự xuất hiện "hùng hậu" của các phóng sự, điều tra, thậm chí nhiều ý kiến thành viên tiểu ban cho rằng còn "mạnh hơn trước", dẫu báo in đang gặp rất nhiều khó khăn, đây cũng là điều không thể phủ nhận" – nhà báo Đỗ Doãn Hoàng chia sẻ.