Giáo viên cần nắm bắt "làn sóng" đổi mới giáo dục để không lỗi thời

Là người có nghiên cứu một số khía cạnh của giáo dục, tôi quan tâm nhiều đến các vấn đề đang đặt ra đối với ngành. Thứ nhất, sự lúng túng, thiếu đồng bộ, chưa có triết lý thông suốt trong giáo dục, đặc biệt là vấn đề dạy học tích hợp và các biện pháp kiểm tra đánh giá, bao gồm cả thi tốt nghiệp THPT quốc gia.

Thứ hai, vấn đề an toàn trường học khi xảy ra rất nhiều vụ bạo lực học đường nghiêm trọng. Trong đó, có những nạn nhân là học sinh bị tổn hại sức khỏe tinh thần, thể chất nghiêm trọng. Đáng lo ngại là bạo lực học đường có nguy cơ leo thang, diễn biến liên tục và không có dấu hiệu hạ nhiệt. Hết vụ này tới vụ khác, trong đó có cả những vụ việc như ở Tuyên Quang, vượt xa cả tưởng tượng của người dân.

Thứ ba, vấn đề nhà giáo vi phạm pháp luật, đạo đức nghề nghiệp. Những vụ ăn bớt cả bữa ăn bán trú của học sinh và chiếm dụng, thu tiền quỹ phụ huynh trái quy định (lạm thu) diễn ra ở nhiều địa phương làm cho phụ huynh bức xúc, lo lắng. Đây là vấn đề nghiêm trọng vì nó vượt qua cả giới hạn đạo đức tối thiểu, thông thường.

Thứ tư, vấn đề đời sống giáo viên và văn hóa trường học còn tồn tại nhiều vấn đề. Hiện tượng giáo viên bỏ việc nhiều rất đáng suy nghĩ. Giáo viên bỏ việc không phải chỉ vì lương thấp mà là vì môi trường làm việc cũng đang bị tác động bởi nhiều yếu tố tiêu cực, nhiều áp lực, phải gánh nhiều việc ngoài chuyên môn, sự hoang mang khi thực thi cải cách giáo dục...

Theo tôi, rất khó có thể kỳ vọng sự thay đổi mạnh mẽ của ngành Giáo dục chỉ trong một thời gian ngắn với tình hình hiện tại. Tuy nhiên, tôi vẫn hy vọng với sự năng động vốn có, các đơn vị giáo dục, những người làm giáo dục trực tiếp sẽ có những cải tiến phù hợp với thực tiễn.

Từ đó, tạo ra các thay đổi nhỏ nhưng bền vững và phù hợp với đường hướng chiến lược lâu dài. Đó là, thúc đẩy giáo dục theo hướng khai phóng, dân chủ, tôn trọng người học và tình hình thực tế, đảm bảo học thật, thi thật, làm thật. Chẳng hạn, gần đây ở Hà Nội có vài trường đưa vào thời gian đọc sách đầu giờ và học sinh tham gia rất hào hứng. Tôi nghĩ, đó là một trong những tín hiệu khả quan.

Chất lượng giáo viên là vấn đề quan trọng số một trong giáo dục. Mọi cuộc cải cách đều chỉ dừng lại ở khẩu hiệu nếu không có giáo viên tốt. Cải cách giáo dục ở Việt Nam luôn gặp khó không chỉ vì vướng mắc ở những vấn đề quan trọng nhất như triết lý giáo dục mà ngay cả khi có hướng đi đúng ở một vài phạm vi hẹp, khi thực thi vẫn gặp khó vì không có được người thực hiện.

Để có người thầy đúng nghĩa thì từ chương trình, sách giáo khoa, phương pháp giáo dục, kiểm tra đánh giá… đều phải tôn trọng tối đa và khuyến khích giáo viên đổi mới, sáng tạo. Tuy nhiên, thực tế đòi hỏi giáo viên cũng phải tự giác ngộ, tự học hỏi, tận dụng mọi cơ hội để thay đổi bản thân, nắm bắt “làn sóng” đổi mới giáo dục, sáng tạo các thực tiễn giáo dục của riêng mình.

Tôi nghĩ, muốn giáo dục thực sự có chất lượng thì mọi thứ cần phải… chậm lại. Ngành Giáo dục cần tập trung vào mấy việc cơ bản, dễ tìm kiếm được sự đồng thuận của giáo viên và người dân, cũng không quá phức tạp khi tính toán ở phương diện quản lý nhà nước.