GS.NGND Trần Thu Hà: “Khi mẹ mất, lần nào gọi điện về cho tôi Đặng Thái Sơn cũng nghẹn ngào”

Cố NGND Thái Thị Liên - mẹ ruột của GS.NGND Trần Thu Hà, KTS Trần Thanh Bình và NSND Đặng Thái Sơn là cây đại thụ của nền âm nhạc Việt Nam. Bà là một trong bảy người có công sáng lập nên trường Học viện Âm nhạc Quốc gia ngày nay. Bà cũng là người đầu tiên đặt bàn tay của các con lên phím đàn, dìu dắt các con bước vào thế giới âm nhạc để từ đó âm nhạc Việt Nam có những tên tuổi lớn như Trần Thu Hà và Đặng Thái Sơn.

Ngày Tết, người ta thường hướng về gia đình, hướng về mẹ cha và những người ruột thịt với những ký ức đẹp đẽ nhất.

GS.NGND Trần Thu Hà - Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới, nguyên Giám đốc Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam đã dành cho Dân Việt một cuộc trò chuyện đầy hoài niệm về người mẹ thân yêu trong những ngày Tết Ất Tỵ.

Sự ra đi của NGND Thái Thị Liên - người mẹ và cũng là cô giáo vĩ đại nhất cuộc đời đã để lại khoảng trống lớn như thế nào đối với NGND Trần Thu Hà và NSND Đặng Thái Sơn?

- Cái này rất khó để diễn tả hết bằng lời. Tôi và em trai tôi là NSND Đặng Thái Sơn đã rất may mắn và tự hào khi có một người mẹ, một người thầy vĩ đại. Mẹ là người đã đầu tiên đặt tay chị em tôi lên phím đàn và dìu dắt tôi bước vào thế giới âm nhạc.

Mặc dù mẹ tôi đã rất thượng thọ và mẹ có một thời gian dài đồng hành cùng con cháu nhưng sự ra đi của mẹ đã để lại trong chị em chúng tôi khoảng trống vô cùng lớn. Sau khi mẹ qua đời, chị em chúng tôi mới thấm thía hết nỗi mất mát.

Lần nào gọi điện về cho tôi, cậu Đặng Thái Sơn cũng nghẹn ngào trong điện thoại. Mẹ tôi ra đi khi chị em chúng tôi đã suýt soát 70, 80 tuổi rồi nhưng thật sự là cái cảm giác mồ côi mẹ rất khủng khiếp.

Bà nhìn nhận như thế nào về cuộc đời và sự nghiệp âm nhạc của NGND Thái Thị Liên?

- Cuộc đời và sự nghiệp của mẹ tôi gắn liền với âm nhạc, với cây đàn piano. Cuộc đời của bà cũng khá dài khi may mắn thọ đến 106 tuổi nên chứng kiến được nhiều đổi thay, thăng trầm, biến động của thời cuộc, âm nhạc và gia đình. Từ những ngày tháng hoạt động cách mạng trên chiến khu, cho đến khi hòa bình trở lại Thủ đô và thành lập trường Âm nhạc Việt Nam (nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam), bà đều gắn liền với cây đàn piano và sự nghiệp đào tạo piano.

Bà là một trong bảy người đầu tiên sáng lập nên ngôi trường danh tiếng này. Trong quá trình tham gia đào tạo tại trường Âm nhạc Việt Nam, mẹ tôi đã đào tạo ra rất nhiều thế hệ học trò và ai cũng thành danh như: NGƯT Kim Dung, NSƯT Tuyết Minh...

NGND Thái Thị Liên ngày xưa cũng là giảng viên âm nhạc và công tác quản lý. Bà đã truyền đạt hoặc hỗ trợ bà như thế nào trong công tác chuyên môn, công tác quản lý?

- Mẹ đã hỗ trợ tôi rất… rất nhiều, không chỉ trong công việc mà cả trong đời thường. Những ý tưởng trong sáng tạo nghệ thuật, những bài học kinh nghiệm và cả cách sống ở đời… đôi khi bà không nói ra thành lời nhưng cách bà ứng xử, hành động đã giúp tôi rút ra được nhiều bài học cho bản thân. Mẹ tôi là người không thích nói nhiều và không thuộc tuýp dạy con bằng những triết lý mà dạy con bằng những điều chân thực. Về tâm huyết của người thầy thì tôi học được của bà rất nhiều khi nối gót mẹ làm nghề giáo.

Bà lớn lên bằng tiếng đàn của mẹ, vậy trong số các bản nhạc mà NGND Thái Thị Liên đã chơi, bà ấn tượng sâu đậm với bản nhạc nào nhất?

- Vốn tác phẩm âm nhạc trong bà khá phong phú, đa dạng nên cũng khó nói tác phẩm nào mẹ mình từng chơi để lại trong mình ấn tượng sâu đậm nhất. Nhà soạn nhạc thiên tài Chopin là người mà bà vô cùng yêu thích và bà cũng hay chơi nhất.

Đây cũng là điều đã truyền cảm hứng và ảnh hưởng rất nhiều đến NSND Đặng Thái Sơn. Và Đặng Thái Sơn đã giành được giải Nhất tại Cuộc thi Piano quốc tế Frédéric lần thứ X năm 1980 trở thành nghệ sĩ dương cầm Châu Á đầu tiên đoạt giải Nhất tại cuộc thi này.

Mẹ tôi cũng rất trân trọng và yêu thích các tác phẩm âm nhạc cổ điển. Ví dụ như các tiểu phẩm, các tác phẩm sonata của Mozart, Berthoven và những tác phẩm nổi tiếng của các nghệ sĩ người Pháp. Quãng thời gian sau này thì bà cũng rất yêu thích các tác phẩm âm nhạc của Việt Nam. Tôi nghĩ, NSND Đặng Thái Sơn cũng là người hiểu hơn hết những sở thích âm nhạc của mẹ tôi.

Năm 100 tuổi, NGND Thái Thị Liên vẫn lên sân khấu biểu diễn âm nhạc trong chương trình "Trăm mùa Thu vàng". Nhiều học trò của bà cũng chia sẻ, nhiều lần đến nhà thăm cô giáo, thấy bà vẫn chăm chỉ tập đàn hàng ngày dù tuổi đã cao. Có vẻ như những ngày cuối đời của NGND Thái Thị Liên cũng gắn liền với cây đàn piano?

- Phải nói rằng, hình ảnh mẹ tôi mặc áo dài nhung đỏ, đi hài thêu… đĩnh đạc bước lên sân khấu chơi một bản nhạc của Chopin trong chương trình "Trăm mùa Thu vàng" do Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam tổ chức để tôn vinh mẹ tôi khi đã 100 tuổi đã để lại trong lòng các thế hệ giảng viên, sinh viên và khán giả những tượng rất đặc biệt. Ngay cả chúng tôi là những người con cũng rất xúc động và tự hào khi nhìn thấy mẹ mình đã bách niên mà vẫn minh mẫn, phong độ và yêu âm nhạc đến thế.

Tôi vẫn nhớ mãi hình ảnh mẹ cúi gập người xuống chào khán giả khi bước lên sân khấu rồi nhẹ nhàng tiến đến bên cây đàn bằng một phong thái rất đĩnh đạc và ngồi tĩnh tại một vài phút rồi mới chạm tay vào phím đàn. Phong thái của bà là phong thái của một người nghệ sĩ lớn và đúng như thời trẻ của bà.

Tôi chưa thấy ai 100 tuổi rồi mà vẫn giữ được nguyên vẹn tác phong thời trẻ của mình như thế. Vì thế mà thời đó, dù mẹ đã rất thượng thọ nhưng con cháu vẫn cứ ước mẹ và bà của mình được sống lâu hơn.

Những năm tháng sau khi bước qua tuổi 100, mẹ tôi vẫn nhớ đàn và thỉnh thoảng vẫn ngồi vào đàn nhưng không duy trì được thường xuyên do tay chân cứ cứng dần, phản ứng cũng không nhanh được như trước. Tuy nhiên, dù không thể tập đàn được thường xuyên nhưng mẹ tôi vẫn nghe nhạc mỗi ngày.

Những lúc NSND Đặng Thái Sơn về chơi, dù thính lực của mẹ tôi có phần giảm sút nhưng vẫn rất thích nghe tiếng đàn của con trai út. Một trong những niềm hạnh phúc của mẹ tôi là được xem và nghe con trai út chơi đàn. Đến lúc không có cậu Đặng Thái Sơn thì thỉnh thoảng bà cũng có nghe tôi đàn nhưng có vẻ không được thích bằng nghe tiếng đàn của con trai út (cười).

Khi mẹ tôi lớn tuổi, buổi tối bà thường khó ngủ và những khi không ngủ được bà lại luyện lại trong đầu những bản nhạc bà yêu thích. Có cảm giác trong đầu bà có thể đọc rất hết những nốt nhạc trong bản nhạc ấy. Có những bản nhạc rất nhiều nốt và khá dài nhưng bà có thể đọc được hết. Nếu có người ngồi bên cạnh thì bà có thể đọc hết ra cho người ta ghi chép lại luôn.

NGND Trần Thu Hà có nghĩ, mẹ mình sống thượng thọ được 106 tuổi là chính nhờ tình yêu âm nhạc và kiên trì tập luyện âm nhạc mỗi ngày?

- Tôi nghĩ đúng là như thế. Bà sống vui, sống khỏe, sống thọ được là nhờ âm nhạc và các con. Vì cuộc đời của bà đã trải qua rất nhiều thăng trầm, có những lúc cực kỳ quanh co, vất vả. Nhưng tôi thấy, mẹ tôi là một người có nghị lực cực kỳ mạnh và một thể chất rất tốt. 

Từ bé, bà đã được ông bà ngoại cho rèn luyện thể lực và làm quen với các môn nghệ thuật nên bà được rèn luyện thể chất từ sớm. Sau này, khi lấy ba tôi, dù là Phu nhân Đại sứ nhưng bà vẫn luôn dành thời gian để tập luyện thể lực hàng ngày và kiêm rất nhiều công việc. Thậm chí, bà còn lái xe đường dài đưa ba tôi đi họp hành, hội nghị.

Trước khi qua đời, NGND Thái Thị Liên đã dặn dò các con những gì?

- Mẹ tôi thường nói, bà là người mẹ rất hạnh phúc với tài sản duy nhất trong đời chính là mấy người con. Tôi với cậu Đặng Thái Sơn nối gót mẹ theo sự nghiệp âm nhạc trọn đời, còn em trai tôi KTS Trần Thanh Bình tuy không theo nghiệp âm nhạc nhưng vẫn để lại dấu ấn của mình tại Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam với vai trò kiến trúc sư, tác giả thiết kế toàn bộ cơ ngơi mới và phòng hòa nhạc hiện đại.

Cảm ơn GS.NGND Trần Thu Hà đã chia sẻ thông tin!