Gương điển hình về giảm nghèo tại cộng đồng dân cư (bài 4): Đưa táo mèo thành cây chủ lực, thu hàng chục tỷ đồng/năm

Tỉnh Yên Bái hiện đang có hơn 3.820ha diện tích trồng cây táo mèo, trong đó hơn 980ha đang cho thu hoạch quả, sản lượng bình quân đạt từ 2.500 – 3.000 tấn quả/năm. Táo mèo ở đây được xác định là loài cây bản địa đa tác dụng, là cây chiến lược trong chương trình xóa đói giảm nghèo của đồng bào vùng cao nói chung và người Mông nói riêng.

Vào thời điểm này, lên các huyện Mù Cang Chải, Văn Chấn, Trạm Tấu dễ dàng bắt gặp những vạt táo mèo chín vàng cả núi rừng.

Cây dại giúp giảm nghèo

Táo mèo ra hoa trắng vào khoảng cuối mùa xuân (tháng 3 – 4) và bắt đầu cho thu quả từ cuối tháng 8 đến hết tháng 12. Đặc biệt, khoảng thời gian tháng 9, tháng 10 là thời điểm mà táo mèo chín rộ nhất. Ở Yên Bái, táo mèo được trồng chủ yếu tại các huyện Văn Chấn, Trạm Tấu và Mù Cang Chải, trong đó táo mèo ở Mù Cang Chải được đánh giá là thơm ngon hơn cả.

Trước đây, đồng bào Mông ở Yên Bái chủ yếu thu hái táo mèo tự nhiên trong rừng thì nay đã trồng, bảo vệ và phát triển cây trồng này, đem lại thu nhập cao. Táo mèo đã trở thành một trong những loại cây giúp xóa đói giảm nghèo cho nhiều hộ ở các huyện vùng cao phía tây Yên Bái.

Gia đình Ông Sùng A Sào (ở bản Hú Trù Lình, xã Lao Chải, huyện Mù Cang Chải) đã trồng táo mèo từ cách đây gần 10 năm với diện tích khoảng trên 12ha, hiện đã có hơn 9ha cho thu hoạch. Trước đây, khi cây táo mèo chưa được nhiều người biết đến, gia đình ông Sào vẫn thường hái về mang bán tại chợ địa phương.

Nhưng những năm gần đây, giá trị của cây táo mèo ngày càng được nâng cao, tiêu thụ thuận lợi nên cuộc sống của gia đình ông Sào cũng đỡ vất vả. Riêng năm 2019, gia đình ông Sào thu được gần 500 triệu đồng từ bán táo mèo. Năm nay táo được mùa, gia đình ông Sào dự kiến phải thuê hơn 200 lượt nhân công để thu hoạch táo mèo.

Ông Giàng A Pao (bản Háng Gàng, xã Lao Chải) cho biết: "Gia đình tôi trồng được khoảng 7ha táo mèo, mỗi năm cho thu nhập từ 80 - 100 triệu đồng, nhưng do giá cả không ổn định nên việc bán loại quả này cũng thường gặp khó khăn. Bà con chúng tôi rất mong muốn được Nhà nước hỗ trợ, liên hệ với các công ty thu mua và tiêu thụ quả táo mèo với giá ổn định để yên tâm sản xuất".

Theo ông Nông Việt Yên - Bí thư Huyện ủy Mù Cang Chải, huyện đang thực hiện đề án về trồng và bảo vệ cây táo mèo, phát huy có hiệu quả chứng nhận chỉ dẫn địa lý về quả táo mèo trên địa bàn huyện. Đây là đề án đã tạo sự chuyển biến tích cực trong tư tưởng, nhận thức về tầm quan trọng, hiệu quả kinh tế từ cây táo mèo trong đồng bào các dân tộc; đồng thời góp phần quan trọng vào công tác bảo vệ và phát triển rừng.

Đầu tư cho chế biến sâu

Hiện nay, táo mèo đang trở thành một trong những cây trồng chính ở một số huyện của Yên Bái. Tính riêng năm 2018, người dân các xã ở huyện Mù Cang Chải đã trồng mới 200ha cây táo mèo xen vào những diện tích rừng tự nhiên nghèo kiệt. Năm 2019, toàn huyện tiếp tục trồng mới gần 260ha, trong đó tập trung nhiều ở các xã Nậm Khắt, Mồ Dề. Từ đầu năm 2020 đến nay, toàn huyện đã trồng được 150ha táo mèo.

Những cây táo mèo dân trồng có độ cao vừa phải, thậm chí nhiều cây thấp trái đã ra sai trĩu cảnh, người dân chỉ việc đứng dưới đất cũng hái được... Từ trồng và phát triển cây táo mèo, trung bình mỗi năm người dân Mù Cang Chải thu hái được hơn 2.000 tấn quả, doanh thu lên tới hàng chục tỷ đồng.

Táo mèo có thể chế biến với nhiều cách khác nhau: Táo mèo muối xổi, chế biến thành ô mai, hoặc thái lát mỏng và đem phơi khô, dùng để pha nước. Đặc biệt, táo mèo được dùng để ngâm thành rượu táo mèo, có thể gọi là "mỹ tửu" của vùng sơn cước tỉnh Yên Bái.

Hiểu được giá trị của cây táo mèo, nhiều đơn vị sản xuất, chế biến trên địa bàn huyện Văn Chấn (tỉnh Yên Bái) đã đầu tư xây dựng nhà máy sản xuất quy mô lớn, với các dây chuyền sản xuất hiện đại, biến táo mèo thành những sản phẩm chất lượng cao.

Trước đây, mỗi vụ thu hoạch táo mèo, bà con thường bị tư thương ép giá, giá bán cũng bấp bênh. Tuy nhiên, từ khi có doanh nghiệp đầu tư nhà máy chế biến tại địa phương thì quả táo mèo tiêu thụ thuận lợi hơn.

Chị Sùng Thị Mấy (bản Háng Gàng, xã Lao Chải, huyện Mù Cang Chải) cho biết: "Hiện nay, hơn chục ha táo mèo của nhà mình cho thu hoạch hàng chục tấn/năm. Trước đây thường bán táo mèo cho thương lái, khó lắm, giá rẻ nữa. Nay có công ty mua cho thì rất tốt, mình mong sẽ hợp đồng bán táo lâu dài với công ty".

Điển hình như Công ty TNHH Đông dược Thế Gia Văn Chấn đã chế biến táo mèo thành Trà Táo Mèo Shan Thịnh dạng bột hòa tan, có tác dụng giải khát, bồi bổ cơ thể, an thần, tiêu hóa tốt. Hằng năm, công ty đã giúp tiêu thụ hàng trăm tấn táo mèo tươi cho đồng bào dân tộc Mông ở huyện Mù Cang Chải và huyện Trạm Tấu.

Từ đó, tạo ra chuỗi hàng hóa bền vững, giúp người dân có thu nhập ổn định, nâng cao đời sống, xóa đói giảm nghèo, từng bước vươn lên làm giàu từ chính loài cây vốn gắn bó lâu đời với người Mông nơi đây. Hiện, Trà Táo Mèo Shan Thịnh là một trong những sản phẩm của huyện Văn Chấn đăng ký tham gia chương trình OCOP Yên Bái năm 2020.

Bên cạnh sản phẩm Trà Táo Mèo Shan Thịnh, còn có xịt massage Quốc Kỳ của Công ty TNHH Đông dược Thế Gia Văn Chấn, chè Suối Giàng đều là những sản phẩm đăng ký tham gia chương trình OCOP Yên Bái năm 2020, nhận được những đánh giá ấn tượng về quy trình sản xuất, mẫu mã, chất lượng và nguồn gốc xuất xứ.