Hai năm xung đột Nga-Ukraine đang đến gần, ai chiếm thế thượng phong?

    Một quân nhân Nga cầm hệ thống tên lửa đất đối không cầm tay 9K38 Igla ở khu vực Krasnyi Lyman, còn gọi là Lyman, khu vực tiền tuyến, trong chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraine. Ảnh Sputnik

Lễ kỷ niệm hai năm cuộc chiến ở Ukraine là một ngày mang tính biểu tượng, nhưng hầu như không có lý do gì để ăn mừng. Sergey Poletaev, đồng sáng lập và biên tập viên của dự án Vatfor đã có bài viết đánh giá về bức tranh toàn cảnh chiến sự Ukraine đăng trên tờ RT.

Bế tắc 

Bất kỳ cuộc thảo luận nào về sự đột phá trên mặt trận và thất bại quân sự của Lực lượng vũ trang Ukraine (AFU) từ lâu đã vấp phải lập luận phản bác: Trước tiên, chúng ta hãy chiếm Avdiivka (một thành trì quan trọng của Donbass), sau đó chúng ta sẽ nói chuyện. Vào thứ bảy (17/2), mục tiêu đó đã chính thức đạt được.

Tiếp theo điều gì sẽ xảy ra? Để lấn át và đè bẹp được đối phương, mỗi bên đều cần có một chiến lược hoàn hảo và một kế hoạch tác chiến hiệu quả.

Vào năm ngoái, một hệ thống như vậy đã được thiết lập tốt ở khía cạnh phòng thủ, nhưng kết quả, cả hai bên vẫn chưa thể vượt qua được đối phương và tiến hành các hoạt động tấn công thành công.

Trở lại mùa thu, Avdiivka được coi là một loại thử thách đối với Quân đội Nga. Chiến dịch Avdiivka bắt đầu với nỗ lực cắt đứt thành phố và tạo ra một vòng vây có đường kính 10 km.

Vào ngày 10/10, sau khi chuẩn bị pháo binh rầm rộ, các cuộc tấn công cơ giới đã được phát động theo hai hướng – qua tuyến đường sắt phía bắc nhà máy hóa chất Avdiivka và từ phía nam, từ làng Vodyanoye.

Và bây giờ, sau tháng thứ năm chiến đấu, cuộc chiến ở Avdiivka đã kết thúc. Bằng cách duy trì áp lực dọc theo toàn bộ chiến tuyến và buộc lực lượng Ukraine phải tăng cường lực lượng dự bị, Quân đội Nga đã tiêu hao lực lượng đồn trú của thành phố sau nhiều tháng chiến đấu. Tình hình càng trở nên trầm trọng hơn do các vấn đề về nguồn cung. Con đường trải nhựa duy nhất, mặc dù vẫn có thể đi qua và đôi khi an toàn (vào tháng 12, Tổng thống Ukraine Vladimir Zelensky thậm chí đã đi vào thành phố bị bao vây trên đó), vẫn không cho phép cung cấp các nhu yếu phẩm và luân chuyển cần thiết, và quan trọng hơn là duy trì quyền kiểm soát tuyến đường,đòi hỏi rất nhiều nỗ lực từ phía AFU.

Từ tháng 11, hệ thống phòng thủ của Avdiivka bắt đầu rạn nứt, đầu tiên là ở khu công nghiệp, sau đó là ở 'Tsarskaya Okhota' - những thành trì hùng mạnh đối diện với Donetsk được biết đến từ năm 2014. Nỗ lực đẩy lùi các vị trí này đã khiến lực lượng đồn trú chuyển hướng khỏi các hướng khác, càng làm suy yếu lực lượng phòng thủ.

Vào những ngày đầu tháng 2/ 2024, mọi chuyện đã ập đến. Trong vài ngày, Nga đã cắt đôi phần phía bắc của thành phố, băng qua đường sắt và chiếm tuyến đường tiếp tế duy nhất dưới sự kiểm soát hỏa lực chặt chẽ.

Vào ngày 17/2, trận chiến giành Avdiivka đã kết thúc. Nó đánh dấu sự thay đổi quan trọng nhất trên mặt trận kể từ khi giải phóng Bakhmut vào tháng 5 năm ngoái. Bây giờ chúng ta hãy nói về cách có thể giành chiến thắng trong cuộc xung đột ở Ukraine.

Nhiều tháng chiến đấu vì trung tâm Avdiivka với rất nhiều chiến thuật khác nhau như bộ binh xâm nhập thành phố, tấn công qua các đường ống sưởi ấm trống rỗng và tiếp tế qua các tuyến đường thủy bên dưới đường sắt nhưng đó vẫn không phải là một chiến lược hiệu quả và quyết định kết quả của cuộc xung đột.

Lợi thế của Quân đội Nga về không quân và xe bọc thép vẫn chưa mang lại thành công; ngay cả lực lượng phòng không yếu kém của Ukraine cũng giữ chân lực lượng không quân của Nga, trong khi các phương tiện bọc thép buộc phải tập trung thành hàng ở các bãi mìn là mục tiêu dễ dàng cho máy bay không người lái và hỏa lực chính xác, ngay cả khi chúng có số lượng ít. Mọi thứ còn tồi tệ hơn đối với Ukraine và có ít cơ hội đột phá hơn, nhưng sự thật vẫn là kể từ mùa thu năm 2022, khi mặt trận hiện tại được hình thành, chúng ta chưa thấy một cuộc tấn công thành công nào có ý nghĩa tác chiến, và sự thay đổi trực diện tính bằng đơn vị km đã đạt được sau nhiều tháng chiến đấu mệt mỏi hầu như trên bộ.

Tiền tuyến kiệt sức

Mặt khác, điều này không có nghĩa là bộ chỉ huy của chúng ta không có chiến lược để giành chiến thắng. Trong trường hợp không có phương tiện hiệu quả để xuyên thủng hàng phòng thủ, điều quan trọng không phải là việc di chuyển của mặt trận hay chiếm được một số phòng tuyến nhất định mà là thiệt hại gây ra cho kẻ thù và điều quan trọng là kẻ thù trở nên yếu nhanh hơn. 

Avdiivka đã trở thành hiện thân của chiến lược này, chiến lược này hiện đang được áp dụng trên toàn mặt trận. Kể từ mùa thu, các lực lượng vũ trang Nga đã bắt đầu tiến công ở một số nơi, và cách tiếp cận tương tự như ở Avdiivka đang được sử dụng dọc theo mặt trận - kéo dài và căng quá mức lực lượng dự bị của đối phương, trong khi đối phương đang để xảy ra những lỗ hổng ở một số khu vực và đạt được thành công ở một vài lĩnh vực khác.

Từ tháng này sang tháng khác, điều này xảy ra thường xuyên hơn và những đột phá ngày càng sâu sắc hơn. Vào tháng 12 – Maryinka, vào tháng 1 – phía đông bắc Soledar (làng Veseloe) và hướng tới Kupyansko-Svatovsky (làng Krahmalnoye), vào tháng 2 – phần phía đông, khu định cư Belogorovka – và tất cả điều này diễn ra trong bối cảnh chậm chạp nhưng cuộc tiến công thường xuyên ở Avdiivka, cũng như các sườn của Artyomovsk về phía Chasov Yar, nơi trước đây quân Nga phải rút lui một phần sau khi chiếm được thị trấn.

    Pháo thủ của lực lượng vũ trang Liên bang Nga trên mặt trận Krasnolimansk trong hoạt động quân sự của Moscow. Ảnh Sputnik

Belogorovka là một ví dụ điển hình về những gì đang diễn ra trên thực tế. Theo một nguồn tin Ukraine, các cuộc pháo kích kéo dài có nghĩa là các vị trí của Ukraine trong khu công nghiệp chỉ còn từ 1/3 đến 1/2 số máy bay chiến đấu trong đội hình, và việc điều khiển liên lạc bằng máy bay không người lái suốt 24 giờ khiến việc luân chuyển và bổ sung đạn dược trở nên khó khăn. Cuối cùng, một nhóm xung kích của Nga đã tiến thẳng vào vị trí của AFU và chỉ có một binh sĩ Ukraine sống sót sau trận chiến. Anh ta cố gắng gọi pháo binh nhưng không có hỏa lực yểm trợ vì không có đạn pháo. Kết quả là, ở Belogorovka, với tỷ lệ thương vong đáng kể nghiêng về phe tấn công, cuộc tiến công trong ngày lên tới 1,5km dọc theo mặt trận 3km.

Nhìn chung, các nguồn tin Ukraine và phương Tây đã đồng thanh nói trong vài tháng nay rằng tình hình rất nghiêm trọng và khả năng phòng thủ ngày càng trở nên khó duy trì. Tình trạng thiếu đạn dược ngày càng trở nên tồi tệ hơn (theo nhiều báo cáo khác nhau, ưu thế hỏa lực của Nga dao động từ 3 đến 10 lần), thiếu quân số (ở nhiều đơn vị, con số này lên tới 65-70%). Một số thành công của Ukraine, đáng chú ý là việc đánh bại một đội quân tấn công của Nga gần Mariinsky vào tháng 1, nhưng cũng không nói lên được điều gì.

Việc đào tạo và tạo động lực cho nhân viên AFU ngày càng giảm sút và những người lính đào ngũ ngày càng được báo cáo nhiều hơn.

Hậu phương không khá hơn

Tình hình ở phía sau cũng không khá hơn. Xung đột giữa Zelensky và cựu tướng hàng đầu của ông, Valery Zaluzhny, đã leo thang sau thất bại của cuộc phản công mùa hè và cuối cùng đã được giải quyết vào đầu tháng 2 với việc Zaluzhny từ chức, sau đó là sự ra đi của toàn bộ ban lãnh đạo AFU. Một số người thậm chí còn so sánh nó với cuộc thanh trừng trong Hồng quân năm 1937-1938, và có lý do chính đáng - các tướng lĩnh bị thay thế không phải vì năng lực mà vì họ là người của Zaluzhny.

Có lẽ phẩm chất chỉ huy xuất sắc của Zaluzhny chỉ là huyền thoại, nhưng quân đội vẫn yêu mến ông và coi ông như hình tượng người cha.  Tướng Zaluzhny từ chức đã  ảnh hưởng đến tâm trạng chiến đấu trong quân đội, và người kế nhiệm ông, Aleksandr Syrsky, người gốc Nga, cũng có nguy cơ đối mặt với nhiều thách thức hơn.

 Theo ước tính thấp nhất, tổn thất không thể khắc phục của AFU đã vượt quá 350.000 người, bao gồm cả người chết, người bị thương nặng và người mất tích. Đây là những chiến binh giỏi nhất - quân nhân, cựu chiến binh và tình nguyện viên. Ngay cả khi chúng tôi giả định rằng tổn thất của AFU và Lực lượng vũ trang Nga là ngang nhau (điều này không xảy ra do chúng tôi có ưu thế về hỏa lực), với những tổn thất như vậy, sự khác biệt về tiềm năng huy động, cao hơn gấp 5 lần ở Nga, là đã rất sôi động.

Ở Nga, dòng người nhập ngũ đến các văn phòng tuyển dụng quân sự không suy giảm so với trước, với thời gian chờ kiểm tra y tế kéo dài vài tháng ở một số nơi, trong khi ở Ukraine, tình nguyện viên đã cạn kiệt vào mùa hè năm ngoái. Theo số liệu chính thức của Ukraine, cứ 5 người bị mất ở mặt trận thì chỉ có một người mới được tuyển dụng và nhiều người trong độ tuổi nhập ngũ đang trốn ở nước ngoài.

Số người được huy động tối đa ở Ukraine vào năm 2023 được cho là 100.000 người (so với kế hoạch 200.000), một con số nhỏ so với mục tiêu nửa triệu người được công bố trong năm. Vào mùa thu, Ukraine bắt đầu cải cách hệ thống huy động cho mục đích này, nhưng việc thực hiện đang bị đe dọa. Đó không chỉ là cú sốc đối với xã hội (người dân Ukraine đột nhiên nhận ra rằng mọi người sắp tham chiến), mà còn là việc thiếu kinh phí tuyển dụng. Theo Tổng thống Zelensky, cần có 500 tỷ hryvnia (13,5 tỷ USD), bao gồm các khoản phụ cấp, thiết bị và vật tư, trong bối cảnh Ukraine đang cạn kiệt tài chính.

Trong hai năm đầu tiên, thâm hụt ngân sách của Ukraine được bù đắp bằng nguồn bơm từ bên ngoài, duy trì vẻ ổn định tài chính khi đối mặt với sự sụp đổ gần như hoàn toàn của nền kinh tế dân sự. Tuy nhiên, khoản thâm hụt được công bố là 42 tỷ USD cho năm 2024 sẽ rất khó bù đắp – trong số 50 tỷ euro được phân bổ trong 4 năm, gần 18 tỷ euro (hơn 1/3) sẽ được chi trong năm nay, số tiền đến từ tương đối ít. IMF và các nguồn khác, và ngay cả khi Quốc hội Mỹ cuối cùng chấp thuận khoản tài trợ 61 tỷ USD mà Nhà Trắng yêu cầu, ngân sách Ukraine vẫn sẽ gặp khó khăn. Lối thoát duy nhất là "bật máy in tiền" và cố gắng với cái giá phải trả là tỷ giá hối đoái giảm.

Sự ổn định chính trị là một vấn đề khác. Với quyền kiểm soát truyền thông gần như độc quyền, ông Zelensky có tỷ lệ tín nhiệm danh nghĩa trên 60%, nhưng những ngày độc quyền chính trị tuyệt đối của ông đã qua. Vào mùa thu, nền chính trị Ukraine được hồi sinh và điều cấm kỵ chỉ trích tổng thống được dỡ bỏ. Vào tháng 5, nhiệm kỳ của Zelensky sẽ hết hạn – khiến ông chính thức trở thành bất hợp pháp. Nếu tình hình tiền tuyến và hậu phương tiếp tục xấu đi với tốc độ hiện tại,  có thể dẫn đến một cuộc khủng hoảng chính trị toàn diện. Vẫn còn phải xem liệu Zaluzhny và cựu Tổng thống Pyotr Poroshenko, người đã bảo vệ ông, có nắm bắt được thời cơ hay không.

Vấn đề tiếp theo là vật tư quân sự. Không nên đánh giá quá cao cơn cuồng loạn truyền thông hiện nay. Trong khi các đảng viên Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa ở Đồi Capitol đối đầu nhau, các máy bay chiến đấu của NATO vẫn tiếp tục thường xuyên đến Rzeszow, Ba Lan, nơi đóng vai trò là căn cứ hậu phương. Khối lượng cung cấp quân sự cho Ukraine bị hạn chế không phải do thiếu tiền mà do sự cạn kiệt của kho vũ khí phương Tây và do các lựa chọn chính trị. Việc Quốc hội thiếu tiền giả định sẽ có tác động sớm nhất trong vài tháng.

Khoản vay từ tương lai

Vậy năm nay Ukraine sẽ diễn ra thế nào?

Thứ nhất, luật huy động mới sẽ không làm tăng số lượng người sẵn sàng chiến đấu cho Ukraine; ngược lại, cơ quan chức năng sẽ gặp nhiều vấn đề hơn ở sân nhà. Kết quả là, lợi thế về số lượng của Quân đội Nga ít nhất sẽ được duy trì, nếu không muốn nói là tăng lên. 

Thứ hai, vì lý do khách quan, AFU sẽ tiếp tục gặp vấn đề về pháo binh. Phương Tây sẽ không đạt được trình độ sản xuất lựu đạn của Nga sớm nhất là cho đến năm 2025, nếu không muộn hơn, và đạn dược trước tiên sẽ được sử dụng để bổ sung cho kho vũ khí trống rỗng của chính họ. Điều tương tự cũng xảy ra với xe bọc thép. Nguồn cung của Liên Xô đang cạn kiệt và việc sản xuất xe bọc thép mới ở phương Tây đang tụt hậu so với Nga.

Thứ ba, Ukraine sẽ ngày càng sử dụng máy bay không người lái FPV nhiều hơn. Việc chỉ định họ là một nhánh riêng biệt của lực lượng vũ trang có vẻ là một quyết định gây tranh cãi, nhưng nó nói lên nhiều điều về các ưu tiên. Liệu AFU có thể lấy lại được ít nhất sự ngang bằng với chúng tôi trong lĩnh vực này không? Không có cơ hội - Nga cũng không đứng yên. Các máy bay không người lái tầm xa trên không và trên biển của Ukraine thực sự đang được phát triển - và mặc dù chúng gây ra những đòn khó chịu cho chúng tôi ở phía sau nhưng chúng không có tác dụng gì ở phía trước.

Thứ tư, phương Tây sẽ tiếp tục cung cấp tên lửa cho Ukraine. Chúng đã được chứng minh là tương đối hiệu quả, vì vậy NATO sẽ có nhiều tên lửa hơn, tầm bắn rộng hơn, dẫn đến nhiều cuộc tấn công và mục tiêu hơn. Cũng sẽ có nhiều khí tài phòng không hơn, có thể bao gồm cả F-16.

Phương Tây, với tư cách là nhà tài trợ cho Ukraine, đã quyết định chiến lược cho năm tới – tiếp tục phòng thủ và cố gắng làm suy yếu lực lượng Nga.

Ukraine sẽ trở nên yếu hơn, nhưng nước này sẽ chống trả bằng những cách sáng tạo và quyết liệt hơn bao giờ hết, với hy vọng rằng điều này sẽ buộc Điện Kremlin phải chấp nhận ngừng bắn và đóng băng xung đột. Không thể tấn công từ phía trước, Ukraine sẽ tìm cách đánh mạnh nhất có thể vào phía sau, bắn hạ máy bay của chúng tôi và có thể tấn công Cầu Crimean hoặc một số địa danh khác.

Để đạt được mục tiêu này, Kiev đang tạo ra một mạng lưới phòng thủ rộng lớn (Phòng tuyến Surovikin). Sự cần thiết về mặt quân sự buộc AFU phải rút lui về tuyến này, rút lui ở một số khu vực của mặt trận để thiết lập hệ thống phòng thủ lâu dài. Nhưng không có gì đảm bảo rằng điều này sẽ xảy ra. Thứ nhất, bất kỳ cuộc rút lui nào cũng sẽ gây khó khăn về mặt chính trị đối với Kiev, và thứ hai, có tin đồn rằng bản thân hệ thống phòng thủ đang được xây dựng một cách kém chất lượng nên không còn nơi nào để rút lui.

Ukraine liệu có thể thua trong năm nay? Rất có thể - nếu Mỹ không giao tiền, nếu việc huy động thất bại, nếu một cuộc khủng hoảng chính trị lớn nổ ra. "Chúng tôi không thể dự đoán chính xác vào thời điểm nào áp lực của chúng tôi đối với Ukraine sẽ trở nên mang tính hủy diệt, chúng tôi không có đủ dữ liệu và dữ liệu chúng tôi có liên tục thay đổi", Sergey Poletaev nhận xét.

Giống như năm ngoái, Điện Kremlin đã ra lệnh cho quân đội ngăn chặn kế hoạch của kẻ thù với nỗ lực tối thiểu. Kiev đang cố gắng cầm cự với hy vọng Moscow sẽ đồng ý ngừng bắn. Tuy nhiên, trong một năm nữa, Ukraine sẽ còn yếu hơn hiện tại và phương Tây sẽ phải đối mặt với câu hỏi liệu nên chứng kiến Kiev thua cuộc hay tự mình tham gia vào các cuộc chiến.

Đây là nơi cần nỗ lực tối thiểu - Quân đội Nga, sẽ đạt đến đỉnh cao vào năm 2025, nên sẵn sàng đẩy lùi sự can thiệp tiềm tàng của NATO vào Ukraine hoặc mở mặt trận thứ hai ở nơi khác, chẳng hạn như Vùng Kaliningrad. Đánh giá theo lời nói của Tổng thống Vladimir Putin trong cuộc phỏng vấn gần đây với nhà báo Mỹ Tucker Carlson, Moscow đang xem xét nghiêm túc kịch bản này. Tức là họ đang chuẩn bị cho việc đó.