Hồ Quý Ly cưới được công chúa nhờ dòng thơ vu vơ

Ngôn tình có lẽ là thể loại truyện tình yêu mà lứa tuổi nào cũng thích, kể cả phụ nữ đã có gia đình. Người ta vẫn nghĩ những mối duyên kiểu định mệnh, kì lạ và như 1 sự sắp đặt từ trước chỉ có trong phim, trong truyện. Nhưng khó ai tin được, lịch sử Việt Nam lại có những chuyện tình thú vị và khó tin đến vậy.

Mối duyên đẹp nhất lịch sử Việt Nam, kì lạ đến khó tin

Cả chính sử lẫn dã sử đều cho rằng, cặp đôi Hồ Quý Ly và Nhất Chi Mai (Huy Ninh Công chúa) là một thiên tình sử mà bất cứ ai ở thời đó đều mơ ước được như ông.

Giai thoại kể rằng, Hồ Qu‎ý Ly thuở hàn vi thường theo người cha nuôi đi buôn đường biển. Một hôm thuyền chở hàng của ông ghé vào bờ, thấy trên bãi biển có ai vạch lên cát câu thơ: "Quảng Hàn cung l‎ý nhất chi mai" (tức trong cung Quảng Hàn có một cành mai). Qu‎ý Ly liền nhẩm thuộc lòng câu ấy, cũng không nghĩ 1 sự việc bâng quơ lại thay đổi vận mệnh đời mình.

Sau này, đến khi được làm quan, một hôm Hồ Quý Ly hộ giá vua Trần Nghệ Tông đi chơi, nửa chừng ghé vào tránh nắng ở điện Thanh Thử. Nhìn hàng ngàn cây quế trước mặt, nhà vua nổi hứng liền ra một vế đối: "Thanh Thử điện tiền thiên thụ quế" (tức trước điện Thanh Thử có hàng ngàn cây quế).

Các quan đi theo đang lúng túng chưa biết đối lại ra sao thì Hồ Qu‎ý Ly đã nhanh chóng nhớ lại câu thơ trên bãi biển năm xưa, bèn đáp: "Quảng Hàn cung l‎ý nhất chi mai". Không ngờ, 2 câu ghép vào lại là vế đối nhau rất chỉnh, tạm dịch: Trước điện Thanh Thử ngàn gốc quế - Trong cung Quảng Hàn một cành mai.

Nghe xong, các quan đều bái phục tài văn chương của Hồ Qu‎ý Ly. Vua Trần vừa phục, vừa thấy lạ lùng bởi nhà vua có một nàng Công chúa tên là Nhất Chi Mai (Công chúa Huy Ninh - con gái vua Trần Minh Tông). Nàng ở trong cung cấm kín không ra ngoài nên kể cả các quan gần gũi cũng rất ít người biết.

Vua hỏi Hồ Qu‎ý Ly tại sao lại biết được việc kín trong cung, rồi chuyện tòa lầu của Công chúa ở là cung Quảng Hàn do chính vua đặt tên? Hồ Qu‎ý Ly cứ thật tình tâu bày chuyện câu thơ năm xưa trên bãi biển.

Bấy giờ, nhà vua mới nghĩ, đúng là ý trời. Và có thể vì lẽ cho là chuyện lạ, duyên trời đã định, nhà vua đã gả Công chúa Nhất Chi Mai cho Hồ Quý Ly. Nhờ đó, ông lên nhanh như "diều gặp gió".

Đó là theo giai thoại mà tác giả Chử Nhân Hoạch đời nhà Thanh soạn, sau được Lê Quý Đôn dẫn lại trong Kiến văn tiểu lục. Theo chính sử, do Hồ Quý Ly có 2 cô đều làm cung nhân của Trần Minh Tông, bà Minh Từ Hoàng thái phi sinh ra Trần Nghệ Tông, bà Đôn Từ Hoàng thái phi sinh ra Trần Duệ Tông. Do đó, Trần Nghệ Tông mới lên ngôi rất tín nhiệm Quý Ly, nhân đó đem em gái mới góa chồng là Huy Ninh Công chúa gả cho. Bởi trước lúc lấy Hồ Qu‎ý Ly, Công chúa Huy Ninh đang để tang chồng là Phó kỳ lang Trần Nhân Vinh mới bị giết.

Tuy nhiên, mối duyên kỳ lạ này đều được cả chính sử và dã sử cho rằng đó là một thiên tình sử đến nhiều đời sau vẫn còn ngưỡng mộ. Bởi lẽ, ngoài duyên cớ như là trời định sẵn kia thì cuộc hôn nhân này đã bất chấp cả quy chế đặt ra từ đời Trần Thủ Độ đó là người trong hoàng tộc nhà Trần không được lấy người họ khác.