"Khi cuộc đời cho bạn quả quýt": Thành công nhờ cái tên "lạ"

Khi bộ phim Hàn Quốc “When Life Gives You Tangerines - Khi cuộc đời cho bạn quả quýt” phát sóng trên Netflix và nhanh chóng tạo nên làn sóng yêu thích tại cả thị trường nội địa lẫn quốc tế, người xem không chỉ quan tâm đến nội dung mà còn đặc biệt chú ý đến cách bộ phim được chuyển ngữ cho khán giả toàn cầu. Tên gốc của phim là “Pokssak Sogatsuda”, một cụm từ trong phương ngữ đảo Jeju có nghĩa là “Bạn đã vất vả rồi”. Tuy nhiên, thay vì giữ nguyên nghĩa đen, đội ngũ dịch thuật đã lựa chọn một cái tên tiếng Anh đầy tinh tế và hàm ý: “Khi cuộc đời cho bạn quả quýt”.

"Khi cuộc đời cho bạn quả quýt": Dịch thuật khéo léo, phim thu hút người xem

Tựa đề tiếng Anh này được đánh giá là một sự sáng tạo ngôn ngữ thông minh, dựa trên câu ngạn ngữ phổ biến trong văn hóa phương Tây “When life gives you lemons, make lemonade” (Khi cuộc sống trao cho bạn quả chanh, thì hãy làm nước chanh). Câu ngạn ngữ này mang thông điệp sống tích cực, khuyến khích con người biến khó khăn thành cơ hội. Khi chuyển thể câu nói ấy sang bối cảnh đảo Jeju, nhóm biên dịch đã khéo léo thay quả chanh bằng quả quýt – một loại trái cây mang tính biểu tượng của vùng đảo này – để tạo nên sự gần gũi, bản địa hóa và vẫn giữ được tinh thần tích cực trong thông điệp.

Trong buổi họp báo ra mắt phim, ca sĩ kiêm diễn viên IU, người đảm nhận vai chính Ae Sun – một cô gái đầy nhiệt huyết và có phần nổi loạn – đã giải thích thêm về ý nghĩa tựa phim: “Ngay cả khi cuộc sống đưa đến cho ta những trái quýt chua, hãy biến chúng thành món mứt ngọt và thưởng thức một tách trà quýt ấm áp”. Câu nói ấy như một bản tóm tắt tinh thần của phim, đồng thời phản ánh rõ dụng ý sáng tạo trong việc đặt tên tiếng Anh cho tác phẩm.

Không chỉ riêng tiếng Anh, tiêu đề của bộ phim còn được dịch sang nhiều ngôn ngữ khác với cùng một định hướng: giữ vững tinh thần và cảm xúc cốt lõi thay vì bám sát nghĩa đen. Tựa phim tiếng Tây Ban Nha là “Si la vida te da mandarinas...”, nghĩa là “Nếu cuộc sống cho bạn những trái quýt...”. Trong khi đó, bản dịch tiếng Thái mang tên “Hãy mỉm cười ngay cả khi quýt không ngọt”, một cách diễn đạt nhẹ nhàng và giàu tính động viên.

Tại Đài Loan, Netflix sử dụng một thành ngữ bốn chữ của Trung Quốc là “khổ tận cam lai” để đặt tựa phim, có nghĩa là “sau khổ ải sẽ tới ngọt ngào”. Tuy nhiên, từ “ngọt ngào” trong câu đã được thay thế bằng “quýt” nhằm giữ lại hình ảnh đặc trưng của đảo Jeju. Cách đặt tên khéo léo này không chỉ truyền tải trọn vẹn cảm xúc của phim mà còn tạo nên liên tưởng mạnh mẽ về không gian địa lý và văn hóa của bối cảnh phim.

Tựa phim là cầu nối văn hóa trong làn sóng phim Hàn

Thành công trong việc chuyển ngữ tiêu đề phim “When Life Gives You Tangerines” cho thấy vai trò quan trọng của dịch thuật trong việc đưa nội dung Hàn Quốc đến gần khán giả toàn cầu. Netflix và các nền tảng phát trực tuyến ngày nay không chỉ đơn thuần là nơi cung cấp phụ đề, mà còn đóng vai trò như những người kể chuyện thứ hai, phải truyền tải được tinh thần, sắc thái và văn hóa của tác phẩm qua ngôn ngữ bản địa của từng quốc gia.

Kim Ji-eun, một người gốc Hàn sống tại Úc, cho biết cô thường xuyên theo dõi cách dịch tên phim vì là người song ngữ. “Trước đây, nhiều tựa phim Hàn khi dịch sang tiếng Anh thường rất vụng về, đôi khi khiến tôi cảm thấy khó hiểu. Nhưng giờ đây, khi nhìn vào những tựa phim gần đây của Netflix, tôi cảm nhận họ đã thực sự hiểu được cách tạo ra những tiêu đề hấp dẫn và có chiều sâu”, cô chia sẻ.

Kim Ji-eun nhận xét rằng tiêu đề “When Life Gives You Tangerines - Khi cuộc đời cho bạn quả quýt” là một ví dụ hoàn hảo. Nó vừa truyền tải trọn vẹn thông điệp chính của phim, vừa lồng ghép khéo léo hình ảnh mang tính biểu tượng của Jeju. Theo cô, điều đó cho thấy làn sóng phim Hàn ngày nay đã tiến xa đến mức nào, và việc đầu tư chỉn chu vào khâu chuyển ngữ là minh chứng cho sự nghiêm túc trong việc tiếp cận thị trường quốc tế.

Không chỉ riêng “Khi cuộc đời cho bạn quả quýt”, nhiều tựa phim Hàn khác cũng được dịch linh hoạt để phù hợp với văn hóa địa phương và tránh gây hiểu lầm. Bộ phim của ENA phát hành năm 2022, kể về nữ luật sư mắc chứng tự kỷ nhưng sở hữu trí tuệ phi thường và trí nhớ siêu việt, có tên tiếng Hàn là “Luật sư kỳ lạ Woo Young-woo”. Tuy nhiên, bản tiếng Anh đã được đổi thành “Extraordinary Attorney Woo” nhằm tạo cảm giác tích cực và chuyên nghiệp hơn. Gần đây, chương trình ẩm thực do Netflix sản xuất với tên tiếng Hàn là “Đầu bếp trắng đối đầu đầu bếp đen” đã được chuyển ngữ thành “Culinary Class Wars” để tránh gây tranh cãi về sắc tộc.

Việc các nhà sản xuất và nền tảng phát sóng chăm chút đến từng chi tiết như tựa phim đã cho thấy sự trưởng thành rõ rệt trong cách ngành công nghiệp giải trí Hàn Quốc giao tiếp với khán giả toàn cầu. Dịch thuật không còn là bước sau cùng trong chuỗi sản xuất, mà đã trở thành một phần thiết yếu, ảnh hưởng đến cách khán giả đón nhận và cảm nhận tác phẩm.