Kiểm tra nông sản: "1 người bị bệnh, cả làng phải uống kháng sinh"

Chồng chéo, đội chi phí

Chia sẻ tại hội thảo “Rà soát các quy định về điều kiện kinh doanh, kiểm tra chuyên ngành trong lĩnh vực nông nghiệp”, do Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) tổ chức mới đây, ông Phạm Thanh Bình - nguyên Cục trưởng Cục Giám sát quản lý (Tổng cục Hải quan) - cho hay: Cùng một chủng loại hàng, nhập về Việt Nam, chúng ta có 2 loại hàng khác nhau là tàu hàng xá và tàu hàng rời.

Tuy nhiên, dù là loại tàu gửi hàng loại nào đi nữa thì mỗi tàu có tới vài chục chủ hàng, mỗi chủ hàng làm xét nghiệm riêng thì cực kỳ tốn kém. Ở mỗi tàu hàng, nếu kiểm nghiệm tất cả chi phí chỉ mất 10 triệu đồng, còn nếu theo quy định kiểm từng chủ hàng thì phải mất 200 triệu đồng.

Thanh long được kiểm dịch tại Cửa khẩu Tân Thanh (Lạng Sơn) trước khi xuất khẩu. Ảnh: N.H

Bà Đào Hồng Dịu – đại diện Tiểu bang Thực phẩm và Đồ uống – Phòng Thương mại Mỹ (Amcham) – cho hay: Đối với sản phẩm sữa qua chế biến sẽ qua 2 cơ quan nhà nước kiểm tra gồm Bộ Y tế và Bộ NNPTNT. Thời gian chờ kiểm dịch kéo dài từ 1-2 tuần, tốn kém hàng triệu ngày công, lãng phí hàng trăm tỉ đồng và ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm. Đáng chú ý, việc kiểm dịch này không dựa vào “mối nguy” mà 100% lô hàng sữa và sản phẩm sữa nhập khẩu phải kiểm dịch bất luận nhập từ đâu, đã được kiểm tra bởi nước xuất khẩu (XK) và cấp chứng nhận y tế an toàn cho người sử dụng.

Đại diện Công ty CP Sữa Việt Nam (Vinamilk) chia sẻ, hiện công ty này nhập sữa tươi từ các trang trại của chính công ty này ở Lào. Tuy nhiên, quy định phải lấy mẫu 10 ngày mới cho thông quan, những sản phẩm này sau đó phải được đưa về kho và bị kiểm từng lô hàng. Tuy nhiên, sữa tươi tiêu chuẩn bảo quản phải từ 2 - 6 độ C, nếu chưa đưa vào sản xuất hoặc bảo quản lạnh, đợi 24 tiếng sẽ không đạt chứ không nói đến việc phải đợi 7 - 10 ngày để kiểm soát dịch bệnh của các bộ chuyên ngành.

Liên quan đến công tác kiểm tra chuyên ngành, ông Trần Quang Trung - nguyên Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, (Bộ Y tế) -  thừa nhận, Việt Nam đang có ba cơ quan Bộ Y tế, Bộ NNPTNT và Công Thương đều có các quy định kiểm tra chuyên ngành với các sản phẩm nông nghiệp nhưng kiểm tra an toàn vệ sinh thực phẩm và kiểm dịch chồng lấn nhau. Hiện, việc quản lý nhà nước về các thủ tục kiểm tra chuyên ngành của Việt Nam vẫn đang theo kiểu một người có bệnh, bắt cả làng đi tiêm và uống kháng sinh.

Còn nhiều dư địa cắt giảm

Điều kiện kinh doanh, thủ tục kiểm tra chuyên ngành lĩnh vực nông nghiệp vẫn là vấn đề trăn trở trong cải thiện môi trường kinh doanh. Theo đại diện Cục Thú y, dự thảo 7.2 sửa đổi một số điều của Thông tư 25/2016/TT-BNNPTNT ngày 30.6.2016 về kiểm dịch động, sản phẩm động vật trên cạn đã có nhiều đột phá. Trong đó, nhấn mạnh việc thực hiện thủ tục qua cổng thông tin một cửa quốc gia, giảm tần suất lấy mẫu kiểm dịch tại cửa khẩu đối với sản phẩm gia công chế biến trên 80%, miễn kiểm tra đối với các hàng mẫu nhập khẩu có trọng lượng dưới 50kg…

Đánh giá cao dự thảo 7.2, tuy nhiên, ông Phạm Thanh Bình cho rằng, vẫn còn những bất cập trong lĩnh vực kiểm dịch thú y đó là phạm vi quá rộng, thủ tục quá phức tạp, chi phí quá cao.

Vị chuyên gia này kiến nghị, cần đẩy mạnh cải cách theo hướng áp dụng nguyên tắc: Quản lý rủi ro trong kinh doanh; rà soát lại đơn giá; xem xét áp dụng phí trần… Cạnh đó, cần quy định rõ ràng cụ thể về việc lấy mẫu để tránh gây lãng phí cho DN. “Các DN kêu rất nhiều, 1 bao pho mai 25kg, các đơn vị lấy mẫu vài ký, bao còn lại phía DN phải bỏ vì nhà sản xuất họ không mua…”- ông Bình nói.

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Huy Lưu cũng kiến nghị, cần cải cách cụ thể trong việc cắt giảm danh mục, cải tiến trong cấp phép và kiểm tra hàng hoá tại cửa khẩu. Trong đó, áp dụng chế độ quản lý kiểm tra rủi ro, thu thập thông tin dữ liệu để xác định đối tượng trọng điểm như mặt hàng, nước XK, DN, từ đấy định ra nơi đâu, chỗ nào chúng ta cần kiểm tra gắt gao, cao, trung bình và thấp. Đồng thời, tăng cường hậu kiểm, kiểm tra trong lưu thông.

TS Nguyễn Đình Cung - Viện trưởng CIEM nhận định: Cần phải nhìn nhận thật rõ ràng và cụ thể hơn về quy trình thủ tục, hồ sơ, chi phí nhất quán, trong đó, hồ sơ tinh giản được thủ tục nào thì tính khả thi càng cao. Hồ sơ được đơn giản hoá thì việc thực hiện sẽ thuận tiện hơn rất nhiều.