Kỳ vọng xuất khẩu gạo năm 2011

Ông Trương Thanh Phong

Ông Trương Thanh Phong: Năm 2010 thật sự là khó khăn, nhưng chúng ta đã vượt qua, đặc biệt vượt qua cái eo tháng 7 khi giá thế giới tụt giảm mạnh. Chính vậy các nước đều ca ngợi chúng ta dữ lắm.

Đặc biệt, từ tháng 9 trở đi, chúng ta điều hành phải nói rất ngoạn mục. Kết quả là đã đạt được mức cao nhất kể từ trước đến nay về số lượng, giá trị và cả giá xuất khẩu bình quân. Quan trọng là giá bình quân mua lúa của nông dân năm qua đã đạt trên 5.000 đồng/kg.

Năm vừa qua còn có điểm đặc biệt là trong một thời gian dài chúng ta giữ giá xuất khẩu gạo ngang bằng với Thái Lan và cũng một thời gian dài giá gạo của ta cao hơn Thái Lan. Thứ hai là Việt Nam đã đưa được gạo thơm vào thị trường trước đây nhập khẩu gạo Thái Lan.

Thành công nhờ phối hợp tốt

Theo ông, điều gì đã tạo nên thành công này?

- Có thể hệ thống lại thế này. Một là, năm nay chúng ta sản xuất tốt và dự trữ tốt. Cái thứ hai là chúng ta xử lý thông tin tốt và thông báo lại kịp thời. Không chỉ thông tin nội bộ hội viên VFA, mà còn thông tin cho cả các ngành, các cấp lãnh đạo và cả báo chí. Cái thứ ba là sự phối hợp tốt từ cấp Trung ương, Chính phủ, xuống tổ điều hành, rồi xuống các địa phương, Hiệp hội và các doanh nghiệp.

Cho nên, cả những lúc khó khăn nhất, các thành viên hiệp hội đều ủng hộ, đồng tình. Cái thứ tư là chúng ta nắm được thị trường tập trung ngay từ đầu năm. Cái thứ năm là ta xử lý thị trường thương mại rất hiệu quả, được sự đồng tình số đông các thành viên. Thứ sáu là có được sự đồng thuận tốt của tất cả các doanh nghiệp. Thứ bảy là vai trò của Hiệp hội năm nay có nhiều tiến bộ, nên điều hành không có những cái gây thắc mắc như những năm trước. Hiệp hội đã làm tốt vai trò cầu nối, hỗ trợ doanh nghiệp, tham mưu cho lãnh đạo, cho Chính phủ và các bộ.

Xuất khẩu gạo tại Cảng Cần Thơ.

Có những điểm gì Hiệp hội cần tiếp tục cải tiến để hoạt động xuất khẩu gạo ngày càng hiệu quả hơn?

- Cũng có cái cần rút kinh nghiệm. Có lúc chúng ta đã để giá lúa xuống quá, trong khoảng 20 ngày, dù sau đó đã có khắc phục nhanh. Cái thứ hai, vì muốn xuất khẩu cho nhanh nên có lúc cho xuất ở mức giá thấp hơi lâu. Thứ ba là doanh nghiệp tham gia xuất khẩu nhiều quá, trong đó nhiều doanh nghiệp không phải ngành nghề xuất khẩu gạo.

Chúng ta đăng ký hợp đồng, khối lượng ký kết lên hơn 9,2 triệu tấn, rồi hủy 1,6 triệu tấn. Điều này khiến doanh nghiệp Việt Nam nói chung bị mang tiếng “xù” hợp đồng, bị xem thường và khách cũng “xù” lại chúng ta. Đó là vấn đề chúng tôi thấy rất khó khăn trong điều hành.

Vừa xuất khẩu vừa lo bình ổn giá

Ông dự báo thế nào về triển vọng xuất khẩu gạo năm nay?

- Các nguồn dự báo chúng tôi có được cho thấy năm nay nhu cầu mua bán đang tăng, tồn kho nhìn chung là thấp. Tuy nhiên chúng ta cũng phải lưu ý tình hình tài chính, tiền tệ còn nhiều phức tạp. Thứ hai, cần phải theo dõi sát diễn biến giá dầu thế giới, vì nó sẽ tác động đến giá vật tư hàng hóa, dẫn đến chi phí, giá thành sản xuất lúa gạo tăng theo.

Thời tiết bất thường cũng là yếu tố làm chúng ta khó có thể dự báo. Như Pakistan vừa mất mùa, đùng cái Nga, Đông Âu hạn hán; hay Australia tháng 12 lũ lụt nặng gây thiệt hại mùa màng của nước này. Ở trong nước, miền Bắc đang bị hạn, đông xuân miền Nam nguy cơ ảnh hưởng mặn cuối vụ, miền Trung thì năm nào cũng bão lũ.

Trong tình hình ấy, ông đánh giá thế nào về cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam?

- Như tôi đã nêu, thị trường nhìn chung là tốt, nhưng vấn đề phải quan tâm là nguồn cung. Tồn kho hiện nay còn khoảng 800.000 tấn. Năm nay, theo Bộ NN&PTNT, sản lượng lúa vẫn ở mức gần 40 triệu tấn, gạo hàng hóa sẽ vào khoảng 6 triệu tấn.

Theo tôi nên định hướng kế hoạch là 6 triệu tấn, vì còn tính toán bình ổn thị trường trong nước và chúng ta còn thời gian để điều chỉnh. Các doanh nghiệp tham gia xuất khẩu sẽ phải có gạo trong kho dự trữ và bảo đảm tham gia bình ổn giá. Gạo còn tới đâu, chúng tôi điều hành xuất tới đó.

Gạo xuất khẩu qua Cảng Hải Phòng.

Để nông dân thoát nghèo

Nghị định 109 mà Chính phủ vừa ban hành về kinh doanh xuất khẩu gạo theo ông sẽ là thuận lợi cho công tác điều hành hoạt động này?

- Chúng tôi hoan nghênh Nghị định này, kèm theo đó là Thông tư 44 Bộ Công Thương ban hành ngày 31-12-2010, vì qua đây đã phân định rõ doanh nghiệp tham gia xuất khẩu gạo phải thật sự có năng lực. Tuy nhiên, theo tôi, Thông tư 44 cần bổ sung, sửa đổi một số điểm thì mới điều hành được. Bên cạnh đó, quy định của Bộ Tài chính làm căn cứ để hướng dẫn giá sàn hiện vẫn chưa có. Bộ NN&PTNT cũng cần sớm công bố cân đối lương thực và các tỉnh công bố giá thành sản xuất lúa.

Bài học mua tạm trữ để đảm bảo giá lúa không xuống thấp như năm 2010 sẽ được áp dụng thế nào trong năm nay?

- Năm nay, khi nào giá lúa dưới 5.000 đồng/kg, chúng tôi sẽ can thiệp, trên giá đó để thị trường tự do. Nói 5.000 đồng vì vừa qua tôi đi khảo sát các tỉnh thì giá thành lúa đông xuân khoảng 2.800, 3.200 đồng/kg là tối đa dù giá vật tư đã tăng ở vụ hè thu nhưng đứng giá khi vào vụ sản xuất đông xuân. Nhưng cũng phải thấy trước, lãi suất vay ngân hàng năm nay cao như vậy sẽ là khó khăn lớn cho doanh nghiệp khi mua tạm trữ.

Cũng phải chia sẻ rằng, hỗ trợ người nông dân không thể chỉ tính bằng đầu ra hạt lúa, mà phải bằng nhiều giải pháp tổng hợp. Năm qua chúng tôi đã bắt đầu chương trình trang bị máy tính, công nghệ thông tin cho các xã trồng lúa. Bước đầu đã thực hiện ở 107 xã, năm nay sẽ làm thêm 200 xã.

Tôi đã từng gặp nguyên Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh và đề nghị làm "tam nông" phải làm quyết liệt. Mặt khác phải quyết liệt triển khai tích tụ ruộng đất, mà tích tụ hình thức nào thì cần thí điểm mô hình để lựa chọn. Hiện chỉ 18% nông dân có trên 1ha canh tác. Những hộ dạng này chỉ đủ sống và khá thôi chứ chưa phải là giàu, còn 82% là mức khó khăn.

Lưu Phan (thực hiện)