Lạc vào "Vườn tâm tưởng" mê hoặc của Trần Văn Binh

Ngày 8/7, tại Huyen Art House, 8A Đặng Tất, Q.1, TP.HCM khai mạc triển lãm tranh của họa sĩ Trần Văn Binh.

Những bức tranh khổ rộng đập vào thị giác người xem những ấn tượng mới mẻ, đầy màu sắc. Đó có thể là hiện thực đâu đó ngoài kia, mà cũng có thể là tiếng gọi từ cảm xúc của người đối diện. Đó có thể là sự bắt gặp tâm trạng giữa họa sĩ và người xem.

Về mặt sáng tạo, Trần Văn Binh cho thấy một kỹ thuật tuyệt vời và một cảm xúc dạt dào, được hun đúc dài lâu. Dường như anh tạo dựng lên một thực tại hiện thực trước, sau đó tìm cách tẩy xóa nó bằng những đường chéo đan xen, dàn trải khắp mặt tranh.

Theo giám tuyển Lý Đợi, Trần Văn Binh có hai ngôi làng, một ngôi làng ngoài thực tại và một ngôi làng trong tâm tưởng, mà đôi khi tâm tưởng còn đẹp đẽ, rõ ràng hơn cả thực tại. Khu vườn ấy không được dựng lên từ hương xa và chủ nghĩa lãng mạn, mà là sự truy vấn, tiếc nuối, phản tư với làn sóng đô thị hóa bạo liệt.

Trần Văn Binh sống ở thị trấn Vĩnh Điện (Quảng Nam) mấy chục năm, dù bây giờ đã là thị xã, thì nơi đây vẫn khá lặng lẽ với đời sống nghệ thuật và sáng tạo. Các tác giả cũng khá lặng lẽ theo dòng thời gian ấy.

Không biết đi xe máy, mới biết dùng Facebook và E-mail..., Trần Văn Binh từ sớm đã chọn tư thế ẩn dật giữa công việc thường nhật. Và vẽ. Tranh của anh không những tiền phong về quan niệm so với bối cảnh sáng tạo nơi anh đang sống, mà trong vài văn cảnh khác của mỹ thuật Việt Nam đương thời, nó cũng mang tố chất tiền phong. Vì vậy mà, đã ẩn dật, lại càng thêm riêng tư, thậm chí hơi đơn độc.

Lấy biểu tượng dân gian Trung bộ làm nền, anh pha trộn kỷ hà, ký hiệu với biểu hiện, và trừu tượng. Về kỹ thuật, anh thường lấy chất trắng dẻo tạo nền, sau đó là acrylic, hoặc sơn dầu, hoặc đôi khi sơn dầu "đè" acrylic.

Cá tính Trần Văn Binh cũng là một sự pha trộn. Giữa trường quy, bài bản và phá cách, buông thả. Giữa nhẹ nhàng, ẩn dật và phiêu lưu, ngao du ngầm. Nói cách khác, anh là kiểu thích ngồi một chỗ mà "ngao du ngày tháng". Có lẽ nhờ vậy mà dù đơn độc, ít được chia sẻ về chuyên môn và thị trường, vẽ chẳng biết để làm gì, anh vẫn cứ nhẩn nha vẽ năm này qua năm khác. Tranh khô cuốn lại cất.

Nhờ nhẩn nha vẽ, trầm tư sâu lắng và thủ đắc một kỹ thuật vững vàng, tranh của anh luôn ở độ chín, đạt đến sự hấp dẫn về thị giác. Vẽ từ năm 1985 nhưng 10 năm nay, Trần Văn Binh mới đi sâu vào thế giới trừu tượng. Mỗi khi vẽ, anh như bị hút vào bức tranh và cứ để mạch cảm xúc cuốn đi cho đến khi các khối màu và đường nét được bản năng mách bảo đã hoàn chỉnh. Có những bức tranh anh có thể vẽ tiếp nối vì sự miên man dẫn dắt của vô thức. 

Về thế giới tranh của Trần Văn Binh, nhà thơ - nhà nghiên cứu Phùng Tấn Đông nhận định: "Trần Văn Binh, theo tôi - là một trong những họa sĩ Quảng Nam đã lựa chọn một lối vẽ riêng, chẳng giống ai, từ mấy chục năm nay. Cũng như nhiều người trẻ khác - anh đã khởi đi từ lối vẽ "hiện thực" theo kiểu "trường quy", "bài bản" rồi những tác phẩm sau đó dần thiên về "biểu hiện", "biểu hiện-trừu tượng", rốt lại thì Trần Văn Binh định hình hẳn ở "trừu trượng".

Tranh của Binh - anh hay ký thân mật là Văn Bi - cũng là cách "giản lược" bớt việc biểu hình, giản lược bớt đường nét "vẽ vời" để chỉ còn những "tiếng nói vụn" - những "ký tự tối giản" như những miếng vá, miếng thổ cẩm trôi nổi trong bầu trời màu sắc xô giạt không yên tĩnh. Thường là các màu vàng chanh, nâu trầm, xanh đen, ghi sáng...

"Đọc" những tác phẩm trừu tượng của Binh dễ nhận ra tâm thức "duy cảm xúc" của kẻ tạo tác những cảnh giới của cái đẹp ngầm ẩn đâu đó, khó nắm bắt trong đời sống, nhưng có thực, thường hằng và người vẽ đã vén mở cho chúng ta nhận diện.

Tranh trừu tượng của Binh thường chất vấn chúng ta về nỗi ám ảnh của ký ức, về những dự cảm mai kia hơn là trình diễn cái đẹp, cái thu hút bởi sự lộng lẫy của sắc của màu. Kiên trì, nhọc sức, dám chọn lựa một cách thế bày tỏ như anh quả là việc đáng quý phục".