Lăng Ông Thủy Tướng Cần Giờ thờ bộ xương cá Ông dài 12m

Tọa lạc cuối đường Duyên Hải của thị trấn Cần Thạnh, huyện Cần Giờ, TP.HCM, Lăng Ông Thủy Tướng tồn tại từ khoảng giữa thế kỷ XVIII tới thế kỷ XIX, thời chúa Nguyễn, khi Cần Giờ là một trong những thương cảng phát triển bậc nhất Đàng Trong.

Từ bên ngoài nhìn vào, thấy ngay những chữ lớn đắp nổi: "Miếu Hải Thần 1805 - Thạnh Phước lạch - Lăng Ông Thủy Tướng". 

Lăng Ông Thủy Tướng Cần Giờ tồn tại từ thời chúa Nguyễn, được xếp hạng Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp thành phố năm 2012. Ảnh: Nguyên Thịnh

Lần theo thư tịch lịch sử, Lăng Ông Thủy Tướng đã trải qua các giai đoạn hình thành và phát triển khác nhau. Xa nhất, tiền thân lăng có lẽ là Miếu Thần Biển (Hải Thần). Miếu "hình thành năm Gia Long thứ 4 Ất Sửu (1805), hàng năm vào tháng mạnh xuân (rằm tháng 3 âm lịch) Trấn quan bày lễ Thái Lao (cầu gió thuận)", bia di tích tại Lăng Ông ghi.

Từ năm Minh Mạng thứ 5 Giáp Thân (1824), tại Đền Nam Hải, hàng năm Hội Ngư nghiệp (Ngư dân) bày lễ cúng cầu ngư vào rằm tháng 3 âm lịch.

Năm Giáp Dần 1914, Hội Ngư nghiệp đổi là Hội Vạn lạch. Lễ cúng cầu ngư tại Lăng Ông gọi là Lễ hội Nghinh Ông, tổ chức vào giữa tháng 8 âm lịch hàng năm. Đến năm Nhâm Thìn (1952), Lăng Ông Thủy Tướng được dời đến vị trí hiện nay. Hội Vạn lạch được gọi là Hội Vạn Thạnh Phước lạch.

Lăng Ông Thủy Tướng thờ Thần Nam Hải, tức Cá Ông, hay cá voi, loài linh ngư được cư dân miền biển tôn xưng, kính thờ. Tục thờ Cá Ông phổ biến ở ngư dân các tỉnh ven biển từ Trung bộ vào đến Nam bộ, trong niềm tin Nam Hải Cự Tộc Ngọc Lân Chi Thần luôn phù trợ, chở che, cứu giúp người không may lâm nạn giữa những lúc sóng to, bão dữ ngoài biển khơi.

Cùng với Thần Nam Hải, Lăng Ông Thủy Tướng còn phối thờ Bà Thủy Long, Tiêu Diện Đại Sĩ (Ông Quan Tướng), Tiên sư, Tả ban, Hữu ban, Tam thập lục di, Tứ sinh lục đạo, Tiền vãng, Hậu vãng (Bạn cũ lái xưa), Hội đồng…

Về kiến trúc, Lăng Ông được xây dựng theo mô hình tứ trụ, chữ nhị, liền một khối gồm tiền điện, chánh điện. Võ ca đối diện với chính điện, là nơi hát, diễn tuồng trong các ngày lễ hội. Lăng hiện lưu giữ nhiều di vật có giá trị mỹ thuật gắn với quá trình hình thành và phát triển di tích như tranh thờ, tượng, lư hương, bình gốm, bộ binh khí, kiệu nghinh…

Đến Lăng Ông Thủy Tướng, người dân và du khách không thể không chiêm ngưỡng bộ xương Cá Ông dài 12m, gọi là "ngọc cốt", được bảo quản trong tủ kính, đặt trong một gian phòng riêng.

"Ông lụy (mất) năm 1971, được bà con ngư dân Cần Giờ chôn cất, sau 3 năm thì cải táng, xương Ông được đem về thờ tại lăng. Năm 2001, được sự hỗ trợ của Bảo tàng TP.HCM, Viện Hải dương học, bộ xương Ông được phục dựng hoàn chỉnh, trưng bày tại đây", ông Ngô Văn Dị, Hội trưởng Hội Vạn lạch cho biết.

Phía trước ngọc cốt là gian thờ trang trọng, có ghi: "Hữu cầu tất ứng", cùng dòng thơ xưng tụng: "Biển trời bát ngát mênh mông/ Trong cơn bão tố Cá Ông cứu người". 

Với những giá trị quan trọng, độc đáo, Lăng Ông Thủy Tướng đã được xếp hạng Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp thành phố vào năm 2012. Ngư dân Cần Giờ và các địa phương lân cận thường xuyên đến viếng, cúng bái tại Lăng Ông. Bà con tề tựu về đông vui nhất, có lẽ là dịp Lễ hội Nghinh Ông.

Hàng năm, cứ vào dịp rằm tháng 8 âm lịch, cũng là dịp Tết Trung thu, huyện Cần Giờ lại long trọng, thành kính tổ chức Lễ hội Nghinh Ông. Đây là lễ hội dân gian truyền thống của ngư dân Cần Giờ - Gia Định xưa và Cần Giờ - TP.HCM nay, cũng như của cả vùng Nam bộ nói chung.

Theo Nghệ nhân ưu tú Phan Văn Chấn, Hội phó Hội Vạn Thạnh Phước lạch, lễ hội Nghinh Ông là dịp để kết nối con người với thần linh, con người với thiên nhiên, cầu mong mưa thuận gió hòa, quốc thái, dân an và mọi điều tốt lành trong cuộc sống, tiêu biểu cho tín ngưỡng thờ cúng thủy thần của ngư dân.

"Lễ hội Nghinh Ông được người dân huyện Cần Giờ xem như là cái Tết thứ hai. Lễ hội nhằm thỏa mãn nhu cầu vui chơi, nghỉ ngơi sau những ngày lao động vất vả ngoài biển khơi, là dịp đón tiếp người thân, du khách đến tham quan và đồng cảm với người dân miền biển", ông Phan Văn Chấn chia sẻ.