Lối ra từ cái đầu

Vậy mà cái khó nhất không phải làm ra khoai tây, bắp cải hay những quả dâu Đà Lạt ngon lành nổi tiếng, mà là việc bán chúng lúc nào, với giá thế nào để có lời, đủ sống, có tích lũy và mở rộng được sản xuất.

Không phải bà chị tôi mà nông dân Đà Lạt cũng luôn gặp khó trong tiêu thụ. Thường xuyên xảy ra cảnh được mùa thì rớt giá, thứ nào đang được nông dân ham trồng vì thấy nhiều lời thì y như lúc bán lại ế, giá quá bèo. Chính chị tôi đã phải cho máy cày hàng công hành bolero bỏ đi để kịp trồng khoai tây vì quá lứa mà không bán được mấy năm trước đây.


Nhiều nông dân Đà Lạt, trong đó có chị tôi đã nghĩ phải tự cứu lấy mình trước khi trời cứu! Những gia đình có quy mô sản xuất lớn đến mức nào đó không chịu bó tay chịu trói, giao số phận cho thương lái hay hàng hóa tiểu ngạch nhập từ Trung Quốc. Họ tự thiết lập đường dây (chưa đủ lớn để gọi là hệ thống) tiêu thụ của chính mình, gia đình mình. Những người có ô tô riêng thì tự chở hàng về Nha Trang, TP.HCM hay cả Cần Thơ, Cà Mau bán cho những đại lý bán lẻ là người bà con tin cậy hay đã ký hợp đồng. Ai không có xe chở thì nhờ các hãng xe khách, nhiều khi giá rẻ mà lại nhanh hơn. Cái lợi đã thấy rõ. Giá bán thường cao hơn bán tại chỗ vài chục phần trăm mà lại chủ động không bị ép, bị cho leo cây.

Phương pháp tự sản tự tiêu này không mới, thậm chí còn bị lên án là không thích hợp với sản xuất lớn. Nhưng thời nào thế ấy, khi chưa có được một hệ thống bao tiêu ổn định và công bằng cho nông dân (chuyện này với xứ ta còn khó hơn cả lên cung trăng) thì đây là lối thoát dễ chịu hầu như ai cũng có thể làm.

Ngay ở Pháp, khi đến thăm một trang trại ở gần Bordeaux, tôi cũng rất ngạc nhiên khi thấy người ta cũng tự sản tự tiêu như nông dân mình. Anh Paul có 70ha đất, chuyên trồng ngô và nuôi vịt lấy gan. Anh nuôi 70.000 con vịt siêu gan một vụ. Anh có trong trang trại một xưởng làm patê, có máy khử trùng, đóng hộp, dán nhãn của trang trại mình. Được lô nào anh đánh xe giao tận tay những cửa hàng trong vùng đã ký hợp đồng nhiều năm nay với anh, ung dung, nhàn nhã, không phải phát sốt lên vì tiêu thụ hay giá cả như người ta. Công việc của trang trại ổn định đều nhờ cái vòng tròn khép kín đó.

Không phải nông dân nào cũng tự tổ chức được vòng tròn khép kín tuy manh mún nhưng rất hiệu quả của mình. Làm được hay không là tùy thuộc vào cái đầu của họ, ít nhất thì cũng phải nghĩ ra rồi dám thực hiện ý nghĩ ấy. Nếu một cây không làm nên non thì 3- 4 cây chụm lại, lúc đó hình thức HTX vốn nhiều tai tiếng chắc sẽ được dùng để mang lại hiệu quả.