Lưỡng quốc trạng nguyên

Sinh thời, vị trạng nguyên này được công nhận là nhà ngoại giao khéo léo, đại công thần của nước ta. Ông còn nhận danh hiệu vẻ vang do chính vua Nguyên phong cho.

Lịch sử ghi nhận vị trạng nguyên người Việt Nam này không chỉ tài giỏi nức tiếng trong nước mà còn khiến cả Trung Hoa nể phục.

Người Việt Nam hiếu học và luôn tự hào về truyền thống này của mình. Cổ nhân nói “Hiền tài là nguyên khí quốc gia”, thực tế cũng cho thấy nhân tài luôn giữ vai trò hàng đầu làm nên sức mạnh dân tộc. Cùng điểm lại 10 Trạng nguyên nổi tiếng sử Việt dưới đây để ôn lại truyền thống hiếu học của dân tộc.

Trước Khương Công Phụ, nước Việt có Phùng Đái Tri thi đỗ ở phương Bắc được vua Đường Cao tổ (618-626) hạ lời khen “Hồ Việt nhất gia”. Tuy nhiên, đỗ Trạng nguyên và giữ chức Tể tướng - đứng đầu triều đình Trung Quốc thì chỉ có duy nhất Khương Công Phụ, quê ở làng Tường Vân, xã Định Thành, huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa.

Vị trạng nguyên này thuộc dòng dõi giàu truyền thống khoa bảng, là một trong “tứ gia vọng tộc” của nước Việt. Sinh thời ông là vị quan vì nước vì dân, rất được kính trọng.

Mạc Đĩnh Chi là vị trạng nguyên nổi tiếng thông minh uyên bác. Sinh thời, ông để lại nhiều giai thoại hay, thể hiện tài ứng đối hơn người.

Nhà nghèo, cậu bé Kiều Phú phải đi làm thuê kiếm sống, hàng ngày chỉ đứng ngoài "học lỏm" lớp của Trạng nguyên Nguyễn Trực.

Sau hai lần tiếp xúc, hoàng đế nhà Nguyên đã cảm phục tài và đức của Mạc Đĩnh Chi rồi phong cho ông là "Lưỡng quốc Trạng nguyên" (trạng nguyên hai nước) và chữ do chính tay hoàng đế nhà Nguyên viết.

Với quan niệm người đỗ đầu khoa thi đình là Trạng nguyên nên khi Nguyễn Đăng mất, người ta lập đền thờ gọi là đền Trạng nguyên. Còn như khẩu khí dân gian thì quen gọi ông với cái tên gần gũi chân quê: Trạng Tỏi (tức là ông trạng làng Tỏi)...

Truyện Nôm và vở chèo Tống Trân - Cúc Hoa được nhiều người biết tới, nhưng câu chuyện nghìn năm trước về vị Lưỡng quốc Trạng nguyên đầu tiên đã trở thành một huyền tích lạ khó lý giải. Vào thời vua Lý Nam Đế, ở xã An Đô, tổng Võng Phan, huyện Phù Dung (nay là thôn An Cầu, xã Tống Trân, huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên)...