Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh, tình yêu làm trái đắng thành quả ngọt

Đến với nhau từ trái đắng

…Xin được bắt đầu bằng chị Xuân Quỳnh. Chị không chỉ là một nữ thi sỹ tài năng,mà trước hết là một tâm hồn bao dung, độ lượng, giàu sự nhẫn nại và hy sinh. Trước khi là nhà thơ, chị là một nữ diễn viên múa xinh đẹp của Đoàn ca múa Trung ương. Ít ai ngờ được rằng tâm hồn người diễn viên múa này lại là đầy chất thơ, mơ mộng, xao xuyến, tinh tế. Ngay từ những vần thơ ban đầu, bản năng thôi, nhưng đã làm nhiều người say mê và hy vọng…

Nhưng trong những người say mê buổi đầu này, chưa có anh Lưu Quang Vũ. Kém chị Xuân Quỳnh 6 tuổi, lúc này anh Vũ đang là cậu học sinh ngày ngày quàng khăn đỏ đến trường. Dù rằng anh cũng đã làm thơ, từ cái gen di truyền của người cha là nhà thơ, soạn giả sân khấu Lưu Quang Thuận…

Một trong những bức ảnh đẹp của Lưu Quang Vũ và Xuân Quỳnh

Phải rất nhiều năm sau, họ mới gặp nhau và si mê nhau, dù là để đến được với nhau, họ đã phải vượt qua rất nhiểu trở ngại.

Lý do đầu tiên để họ gặp gỡ nhau, là ỡ chung khu nhà 96 phố Huế, Hà Nội- một khu tập thể dành cho các văn nghệ sỹ. Anh Lưu Quang Vũ đã cùng cha mẹ ở đây nhiều năm, còn chị Xuân Quỳnh sau khi giã từ nghệ thuật chuyển sang con đường văn học mới cùng chồng, vốn là một nghệ sỹ violon cùng đoàn chuyển về.

Mặc dù có những khoảng cách về tuổi tác, về hoàn cảnh nhưng họ sẵn lòng cảm thông về những bất hạnh của nhau: Chị Xuân Quỳnh có những xung đột về tính cách với người chồng dẫn đến đổ vỡ, còn anh Lưu Quang Vũ phải sống với tình yêu như một trái đắng, cùng với rất nhiều vất vả của trường đời...

Trước đó ít năm, khi đang còn là một nhà thơ trẻ tên tuổi, “trai tài gái sắc” như một duyên nợ của đất trời đã khiến anh tìm đến với một ngôi sao đện ảnh lúc bấy giờ: ”Em như cầu vồng bảy sắc hiện sau mưa”, phàm người tài hoa lại thường đa cảm, yếu mềm, anh đã yêu bằng tất cả sự si mê, sự rối rít của tâm hồn (Ríu rít trong lòng một nỗi em em...).Yêu và bất chấp tất cả- kể cả một thứ kỷ luật gắt gao nhất bấy giờ là kỷ luật quân đội!

Thế nhưng chính tình yêu này đã phản bội anh, đã hành hạ anh, với chất đắng cứ ngày càng kết tủa trong tâm hồn anh như một chất độc. ”Người ta yêu em đến sờn mòn/Người ta yêu em đến nhàu nát”- tôi nhớ năm xưa cùng anh lang thang trên những nẻo đường Hà Nội bời bời gió lạnh, anh hay lẩm bẩm câu thơ ấy của Ê-xê-nhin cho vợi nỗi lòng mình...

Nghe anh đọc thơ mà tôi cứ rưng rưng thương anh. Dù khi ấy nhỏ tuổi hơn anh, lại chưa biết tình yêu là thế nào, nhưng tôi cũng thầm hiểu rằng: Bản chất của tình yêu vốn là không chia sẻ, khi luôn bị lợi dụng, luôn bị đánh cướp thì đau đớn và cay đắng dường bao!

Tôi nhớ một lần từ mặt trận ra đến thăm anh, người cha thân yêu của anh- nhà thơ Lưu Quang Thuận, cũng là thầy dạy tôi viết kịch, kéo tôi ra một góc vắng tâm sự: ”Con U. nó làm thằng Vũ khổ quá con ạ”. Thế rồi trên má ông tứa ra một dòng nước mắt làm tim tôi nhói lên, thương anh Vũ và thương thầy quá!

...Lại thêm nỗi vất vả dành cho người lính cô đơn này (Tôi là tên lính cô đơn giữa trung đoàn- thơ LQV). Giải ngũ, không công ăn việc làm, tài thì nhiều người trọng nhưng tình chẳng mấy ai thương, cánh tay anh đưa lên gõ cánh cửa nào cũng bị chối từ. Họ ngoảnh mặt cả với thơ của anh, dù là chính nơi ấy hôm qua còn đưa thơ anh lên tận "mây xanh". Anh phải đi vác tre vác nứa nơi bãi sông Hồng, và nghiền thơ quá thì chỉ biết mang thơ đọc cho những người bạn bốc vác ấy bên ly rượu suông những đêm trăng tàn nơi bến sông...

Tình yêu tạo thành quả ngọt

Chính trong nỗi đơn độc về tình yêu, về thế thái nhân tình này, chị Xuân Quỳnh đã đến với anh, thắp lên cho anh môt ngọn lửa ấm lòng, một vì sao rực rỡ để rồi từ tình yêu này Lưu Quang Vũ lấy lại sức bay lên. Quả là tình yêu mới đền bù được cho tình yêu, chỉ tình yêu mới băng bó được cho vết thương tình yêu.

Và quả là,” Chỉ có thuyền mới hiểu, biển mênh mông dường nào”...

Họ gặp gỡ nhau, đến với nhau từ việc ở cùng một chung cư, từ chung với nhau một nỗi bất hạnh gia đình, nhưng trước hết, là chung với nhau một hồn thơ và một tài năng thơ. Sự gần gũi nhau về khát vọng, sự đồng điệu về tâm hồn. Và đặc biệt, dù đã là một cây bút thơ nổi tiếng, được nhiều người yêu mến và tôn trọng, nhưng trước tài năng của Lưu Quang Vũ, Xuân Quỳnh chấp nhận làm một dòng sông nhỏ, dồn tất cả mồ hôi nước mắt để nuôi lớn cho biển khơi Lưu Quang Vũ.

Chị nhận ra vẻ đẹp tâm hồn và tài năng của anh, không phải lúc tên tuổi anh chói sáng, mà ngay từ lúc còn trong tăm tối, ngay từ lúc bao nhiêu đổ vỡ bất hạnh ập xuống đời anh. Chỉ có sự thông minh sắc sảo, và một tâm hồn rộng lớn của một tài năng ”ngang cơ” mới có thể phân biệt đươc nhau như thế, mới có thể chấp nhận hy sinh cho nhau như thế. Anh Lưu Quang Vũ đã từng viết về chị Xuân Quỳnh, viết về tình yêu này:

Khi tàu đông anh lỡ chuyến đi dài

Chỉ một người ở lại với anh thôi

Khi anh khổ chỉ riêng người ấy tới

Người ấy chỉ vui khi anh hết lo buồn

Anh yên lòng bên lửa ấm yêu thương

Anh lạc lối , em đưa anh trở lại

Khi cằn cỗi tháng ngày mệt mỏi

Em là sớm mai là tuổi trẻ của anh

Và:

" Anh yêu em và anh tồn tại "

Còn Xuân Quỳnh, trước tình yêu này, chị đã viết gì?

Chẳng dại gì em ước nó bằng vàng

Trái tim em anh đã từng biết đấy

Anh là người coi thường của cải

Nên nếu cần anh bán nó đi ngay.

Em cũng không mong nó giống mặt trời

Vì sẽ tắt khi bóng chiều đổ xuống

Lại mình anh với đêm dài câm lặng

Mà lòng anh xa cách với lòng em

…

”Nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi”

Nhưng đấy là thơ, là sự bộc lộ của tâm tưởng. Nó sẽ còn phải đụng chạm với đời, cuộc đời thực, với miếng cơm manh áo mà càng với những nghệ sỹ, nó lại càng dễ biến thành những bi kịch và nhiều cuộc tình tưởng rằng rất chói sáng, rất thi vị, thì khi vấp phải phần đời này, bỗng nổ tung như bong bóng xà phòng...

Hai vợ chồng và “con anh, con tôi, con chúng ta” nhiều năm tháng chỉ sống với một đồng lương cán bộ văn nghệ ít ỏi của Xuân Quỳnh. Để sống trọn vẹn với tình yêu, để chắp cánh cho sự nghiệp của chồng, chị Xuân Quỳnh đã chi chút, dành dụm từng đồng tiền, chấp nhận hy sinh tất cả mọi nhu cầu thiết yếu nhất của mình.

Một người bạn văn thân thiết của chị kể, một trưa hè kia đôi bạn gặp nhau, chị mời chị Xuân Quỳnh uống một cốc chè đỗ đen giải khát. Nhưng rồi thấy chị Xuân Quỳnh lặng đi. Một hồi lâu mới thầm nói: ”Thôi, chả ăn chè nữa chị ạ. Chị dành cho em mấy hào ấy để trưa nay em mua rau cho cả nhà cùng ăn“. Nhắc lại chuyện này, thực sự vẫn còn nhói lên trong lòng chúng ta bao niềm xót xa của một thời, nhưng cũng đọng lại trong lòng chúng ta niềm khâm phuc sự lo toan, hy sinh của chị Xuân Quỳnh, mà những chi tiết thế này là vô vàn trong những năm tháng của anh chị Lưu Quang Vũ – Xuân Quỳnh.

Chính nhờ sự hy sinh, sự thôi thúc và chắp cánh này của chị Xuân Quỳnh mà anh Lưu Quang Vũ có được một sự nghiệp sáng tác đồ sộ đến thế. Không thể không nói là trong gia tài văn chương và nghệ thuât chẳng mấy ai có của Lưu Quang Vũ, không có một nửa là tâm hồn và sự hy sinh của Xuân Quỳnh lặn vào để làm nên. Và nếu Lưu Quang Vũ là một ”Biển mênh mông dường nào” thì Xuân Quỳnh không chỉ là "thuyền" để thấu hiểu, mà là một dòng sông hùng vĩ, không cùng để nuôi lớn “biển mênh mông này”.

“Biết yêu anh cả khi chết đi rồi”. Càng sau này, con tim càng đau nặng, chị càng tâm niệm, càng khăc khoải với câu thơ trên, với mong ước trên, dù là trong lý do để con tim này thêm nhức nhối, có cả một phần do anh Lưu Quang Vũ.

Thương trái tim nhiều vất vả lo buồn

Trái tim lỡ yêu người trai phiêu bạt

Luôn mắc nợ những chuyến đi dài, những giấc mơ điên rồ, những ngọn lửa không có thật

Vẫn là gã trai nông nổi của em..”

Thương cảm biết bao trái tim chị Xuân Quỳnh những ngày đau trên giường bệnh. Trái tim máu thịt có thể ngừng đập, nhưng lại đau đáu mong ước “Biết yêu anh cả khi chết đi rồi”, có nghĩa chấp nhận thể xác có thể cô đơn mất đi vĩnh viễn, nhưng tình yêu thì vẫn phải mãi mãi còn...

Và kỳ lạ thay, trái tim đầy nhân ái của chị đã không phải cô đơn ra đi. Mà buổi vĩnh biệt ấy còn có cả trái tim anh và đứa con thân yêu. Sau 15 năm gắn bó đã tưởng phải dừng, thì họ lại tiếp tục bên nhau, vĩnh viễn bên nhau cùng tình yêu bất tử của mình

Và đấy không phải chỉ là những vần thơ. Mà mãi mãi là những bài ca...