Mưa lũ ở Sơn La: Xã Tông Cọ của huyện Thuận Châu bị ảnh hưởng nặng, 39 nhà ngập hoàn toàn

Nguyên nhân nào khiến 39 hộ dân ở Tông Cọ bị ngập hoàn toàn trong biển nước?

Trao đổi với PV Dân Việt, ông Quàng Văn Linh, bản Thúm Cáy (xã Tông Cọ, huyện Thuận Châu), cho biết, nhà bắt đầu ngập từ sáng 24/7. Đến sáng ngày 25/7, tầng một bị ngập hoàn toàn, gia đình đang ở tạm trên tầng 2. Đồ đạc, tài sản tầng 1 và đàn gà, lợn bị ngập hết trong nước lũ. Hiện, gia đình đang rất khó khăn trong việc sinh hoạt, ăn uống, đi lại. Mấy con trâu, bò thì đang nhịn đói. Bên cạnh đó, do nước ngập sâu nên giờ đang thiếu điện, thiếu nước sinh hoạt. 

Là một trong những hộ gia đình bị nước lũ ngập đến tận nóc nhà, anh Lường Văn Nhất, dân bản Phé, buồn rầu: "Nhà em bị ngập nặng lắm, giờ chỉ nhìn thấy nóc nhà. Tài sản trong gia đình như gia súc và đồ điện tử trong nhà bị trôi theo lũ và hỏng hết vì đã bị nước lũ ngập trong 2 đêm. Sau khi nước lũ rút, gia đình không biết sẽ gượng dậy thế nào nữa. Cũng may trong những ngày bị ngập, nhờ sự hỗ trợ giúp đỡ của chính quyền địa phương và lực lượng chức năng, tinh thần của 7 thành viên trong gia đình em cũng đã ổn định dần. Hiện, chúng em đang ở nhờ nhà hàng xóm ở vị trí cao hơn và được chính quyền, các cấp, các ngành hỗ trợ gạo, mì tôm để sống qua ngày".

Theo anh Nhất, nguyên nhân cứ mỗi khi mưa lớn bản lại bị ngập úng là do mưa lũ lớn kéo theo bùn đất, rác rưởi làm tắc cống xả lũ của thủy điện khiến nước lũ không có chỗ thoát. Ruộng, cà phê, ao cá... bị ngập úng trong nước lũ, gây thiệt hại đến đời sống của bà con.

"Về lâu dài, người dân chúng tôi mong muốn chính quyền các cấp sớm có phương án di chuyển đến nơi ở mới để yên tâm sinh sống và lao động sản xuất", anh Nhất kiến nghị.

Thông tin với PV Dân Việt, ông Lò Minh Huệ, Chủ tịch UBND xã Tông Cọ, cho biết, tính đến trưa ngày 26/7, tổng số hộ dân đang bị ảnh hưởng về nhà ở là 276 hộ. Trong đó thiệt hại nặng nề nhất là ở 3 bản: Thúm Cáy, Phé và Cọ với 39 hộ bị ngập hoàn toàn. Bên cạnh đó, mưa lũ còn làm thiệt hại 42ha lúa, 15,6ha ao và 76,6ha cây trồng khác. Ngoài ra, nhiều tuyến đường liên bản: Thúm Cáy, Phé, Cọ bị ngập hoàn toàn. 

"Hiện tại, người dân đang gặp rất nhiều khó khăn. Người dân đang thiếu nhu yếu phẩm hàng ngày như: Gạo, mắm, muối...", ông Huệ nói. 

Để ổn định cuộc sống, cũng như đảm bảo an toàn cho người và tài sản, Chủ tịch UBND xã Tông Cọ cho hay, chính quyền huyện, xã đã trực tiếp đến các hộ dân, nhất là những hộ bị thiệt hại nặng để chia sẻ khó khăn và ổn định tinh thần cho bà con. Đồng thời, hỗ trợ các nhu yếu phẩm như: Gạo, mì tôm, tiền... trang trải cuộc sống trước mắt cho bà con. 

Nguyên nhân gây ngập úng ở Tông Cọ?

Lý giải thêm về việc nhiều hộ dân cho rằng nguyên nhân do ngập úng một phần là do Thủy điện Chiềng Ngàm Thượng, Chủ tịch UBND xã Tông Cọ cho rằng, để nói về nguyên nhân chính xác phải có sự đánh giá của cơ quan chuyên môn mới kết luận được. Nguyên nhân lớn nhất vẫn là do mưa lớn, lưu lượng nước đổ về nhiều nên xảy ra tình trạng ngập úng. 

Trao đổi với PV Dân Việt, ông Nông Văn Hòa, Phó Giám đốc Công ty Cổ phần Thủy điện Chiềng Ngàm Thượng cũng cho biết, trước đây, UBND tỉnh Sơn La đã có văn bản về nguyên nhân gây ngập úng tại xã Tông Cọ không phải do thủy điện mà do lượng nước và phù sa, rác và hang cacxtơ nhỏ không thoát kịp. 

"Trận ngập lụt trong những ngày qua tại xã Tông Cọ, Công ty Cổ phần Thủy điện Chiềng Ngàm Thượng đã hỗ trợ các hộ gia đình 155 thùng mì tôm và 1.500kg gạo", ông Hòa thông tin.

Theo văn bản ông Hòa cung cấp cho PV, tại Quyết định số 2791/QĐ-UBND ngày 30/10/2017 về việc phê duyệt dự án xác định nguyên nhân và đề xuất giải pháp khắc phục tình trạng ngập úng vùng thượng lưu Thủy điện Chiềng Ngàm Thượng, xã Tông Cọ. Có 2 nhóm nguyên nhân khách quan và chủ quan được chỉ ra như sau:

Thứ nhất, nhóm nguyên nhân khách quan: Do cường độ mưa trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Quá trình phát triển kinh tế, đô thị hóa vùng thượng nguồn của suối Muội khiến lượng rác thải khó phân hủy, các rác thải sinh hoạt đời sống, phế phẩm nông nghiệp theo năm tháng gây bồi tụ, hạn chế khả năng thoát lũ...

Thứ hai, nhóm nguyên nhân chủ quan: Việc xây dựng đập dâng Thủy điện Chiềng Ngàm Thượng hình thành hồ chứa nhân tạo có dung tích bé, với chiều cao đập thấp, tác động trực tiếp đến việc tạo đầu nước gây ngập lụt vùng thượng lưu hồ là không đáng kể. Kết quả tính toán đã chỉ ra sự tác động của đập dâng đối với chế độ thủy lực dòng chảy chỉ có tác động giai đoạn đầu trận lũ và cuối trận lũ, mức độ ngập do có đập và không có đập là không đáng kể. 

Tuy nhiên, trong quá trình đầu tư xây dựng nhà máy Thủy điện Chiềng Ngàm Thượng do chưa lường hết được mức độ ảnh hưởng của việc xây dựng nhà máy đến môi trường nói chung và khả năng tiêu thoát lũ của khu vực nói riêng nên cũng đã góp phần làm giảm khả năng tiêu thoát lũ, tăng nhanh quá trình bồi lắng và kéo dài thời gian ngập phía thượng lưu.

Giải pháp khắc phục tình hình ngập úng

Theo đó, các giải pháp được đưa ra là: Nạo vét, khơi thông hệ thống cửa hang, đặc biệt hệ thống của hang Karst số 1. Phối hợp với vận hành thủy điện, xả lũ thau rửa cửa hang và thân hang. Xây dựng lưới chắn rác, ổn định mái đồi phía trên cửa hang; gia cố mái đập chống trượt sạt bồi lấp vùng cửa hang sau nạo vét.

Xây dựng bổ sung cống thoát lũ. Xây dựng bãi thu gom rác thải tại các khu dân cư vùng thượng lưu, tập trung rác thải sinh hoạt, chế phẩm sau thu hoạch, không xả rác thải xuống suối. Sau các trận lũ, chính quyền xã huy động nhân dân tiến hành vớt, thu gom rác bịt trước lưới chắn rác và trước cửa hang Karst. 

Di vén dân tại chỗ, chuyển dịch nhà cửa đến khu vực cao hơn tránh bị ngập lũ đối với các hộ dân bản Phé. Trồng rừng, hạn chế canh tác trên đồi đất dốc tránh gây xói mòn, gia cố bảo vệ bờ bằng giải pháp mềm và cứng. 

Về lâu dài, nguyên cứu đầu tư xây dựng công trình hầm thoát lũ đảm bảo chủ động vận hành khắc phục ngập úng.

Theo thông tin từ Cổng thông tin đại biểu dân cử tỉnh Sơn La trả lời ý kiến kiến nghị cử tri về việc thực hiện Quyết định số 2791/QĐ-UBND ngày 30/10/2017 và chỉ đạo của UBND tỉnh Sơn La về thực hiện các giải pháp khắc phục tình trạng ngập úng vùng thượng lưu thủy điện Chiềng Ngàm thượng, xã Tông Cọ

Dự án thoát lũ suối Muội, xã Tông Cọ, Thuận Châu (trong đó có hạng mục hầm tuynel thoát lũ) đã được Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đề xuất chủ trương đầu tư với tổng mức vốn 250 tỷ đồng trong kế hoạch đầu tư công trung hạn 2021-2025. UBND tỉnh đã có văn bản số 199/UBND-TH ngày 21/01/2021 gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổng hợp vào Dự án "Phát triển cơ sở hạ tầng xanh thích ứng với biến đổi khí hậu cho vùng đồng bào DTTS tại tỉnh Sơn La" và đã trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, phê duyệt. Ngay khi được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, UBND tỉnh sẽ chỉ đạo triển khai theo đúng quy định của pháp luật.