Nắng nóng, một bệnh nhân sốc nhiệt, hôn mê khi đi làm đồng

PGS.TS.BS Nguyễn Văn Chi (Khoa Cấp cứu A9, Bệnh viện Bạch Mai) cho biết mới đây, Khoa Cấp cứu tiếp nhận và điều trị cho một bệnh nhân nam (trên 40 tuổi) đang làm việc trên đồng thì rơi vào tình trạng mệt lả, sốt cao, đau đầu, buồn nôn, choáng váng. Khi được đưa đến Khoa Cấp cứu A9, bệnh nhân đã rơi vào tình trạng hôn mê, không tiếp xúc được, sốt trên 41 độ C, mất nước nghiêm trọng.

Các bác sĩ chẩn đoán bệnh nhân bị sốc nhiệt do làm việc dưới nhiệt độ cao trong thời gian dài. Bệnh nhân được bóp bóng qua mask, đặt ống nội khí quản để bảo vệ đường thở, hạ sốt, truyền dịch, chụp CT não và làm các xét nghiệm đánh giá. Kết quả chụp phim CT cho thấy bệnh nhân có tổn thương phù não và các đánh giá xét nghiệm cho thấy nhiều rối loạn trong cơ thể. 

Với nỗ lực của các y bác sĩ và gia đình, bệnh nhân đã được cứu sống nhưng không tránh khỏi các di chứng về ý thức và vận động.

PGS. Chi cho biết cơ thể con người có cơ chế điều hòa thân nhiệt để giữ cho nhiệt độ cơ thể ở mức cân bằng quanh 37 độ C. Trong thời tiết nắng nóng, cơ thể vừa sinh ra nhiệt trong quá trình hoạt động, vừa hấp thụ nhiệt từ môi trường vào nên nguy cơ tăng thân nhiệt do ở lâu trong môi trường nắng nóng là rất cao.

Khi nhiệt độ cơ thể tăng lên, cơ thể sẽ thực hiện các cơ chế để điều tiết nhằm giữ thân nhiệt như thở nhanh, dãn mạch dưới da, toát mồ hôi, ức chế quá trình sinh nhiệt trong cơ thể,... 

Tuy nhiên, nếu ở trong môi trường nắng nóng kéo dài, các cơ chế đó sẽ không còn hiệu quả. Khi nhiệt độ tăng lên trên 41 độ C kéo dài, nó sẽ làm ảnh hưởng đến các chức năng của các cơ quan quan trọng như não, tim, phổi, thận và đặc biệt khi nhiệt độ tăng quá cao, các hoạt động chuyển hóa trong cơ thể sẽ rối loạn nghiêm trọng, dẫn đến hôn mê, co giật.

Có một số nhóm đối tượng có nguy cơ sốc nhiệt cao hơn như những người bắt buộc phải làm việc kéo dài ở ngoài trời khi thời tiết nắng nóng như người nông dân làm việc trên cánh đồng, người công nhân lò cao, người tham gia giao thông đi xe đạp, xe máy trên đường trong thời gian dài, người công nhân xây dựng,… 

Ngoài ra, với những người có bệnh mãn tính như tăng huyết áp, tiểu đường, tim mạch, bệnh lý hô hấp mãn tính,... khi nhiệt độ cao sẽ dẫn đến nguy cơ gây bất ổn các bệnh lý người bệnh đang mắc, có thể dẫn tới những biến chứng không thể lường trước được. 

Nhóm đối tượng thứ 3 cần lưu ý là các cháu nhỏ chưa có ý thức về thời tiết nên các cháu mải vui chơi, hoạt động kéo dài trong thời tiết nắng nóng thì sẽ có nguy cơ bị sốc nhiệt, say nắng.

Đồng thời, người già có sức chịu đựng kém, mang nhiều nguy cơ bệnh tật, phản xạ khát kém nên dễ bị thiếu nước,..

Các bác sĩ cho biết bệnh nhân sốc nhiệt có các biểu hiện ban đầu như mặt đỏ bừng, da khô nóng, mệt lả, nôn mửa, đau đầu,.. Khi phát hiện bệnh nhân bị sốc nhiệt hoặc say nắng, việc cần làm đầu tiên là phải sơ cứu bệnh nhân, sau đó, cần nhanh chóng chuyển bệnh nhân ra khỏi khu vực nắng nóng, đưa vào khu vực mát, cởi bớt quần áo, dùng các biện pháp hạ nhiệt bằng quạt, lau khăn ẩm nước mát toàn thân. Nếu bệnh nhân tỉnh, cho bệnh nhân uống nước mát để bù nước, cố gắng hạ thân nhiệt bệnh nhân xuống; nhanh chóng gọi cấp cứu 115 hoặc bố trí phương tiện phù hợp để đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất để các bác sĩ có thể khám, đánh giá toàn trạng bệnh nhân, hạ sốt, truyền dịch, có thể cho dùng thuốc hạ sốt cho bệnh nhân.

Theo PGS Chi, trong những ngày nắng nóng, nhiều người vẫn phải làm việc ngoài trời như nông dân, công nhân xây dựng, những người phải di chuyển trên đường. Nếu phải ở lâu ngoài trời, mọi người cố gắng tránh thời điểm từ 11h trưa đến 15h chiều, đây là thời điểm cường độ nắng nóng cao nhất. 

Mỗi người phải có các biện pháp bảo vệ cơ thể như mặc quần áo bảo hộ lao động chống nắng, làm thông thoáng, che chắn khi làm việc ngoài trời. Đặc biệt, cần lưu ý uống đủ nước để phòng mất nước. Nếu phải lưu thông trên đường, cần đội mũ nón, che ô, mặc đồ chống nắng. 

Người lao động ngoài trời ngoài việc có đầy đủ phương tiện dụng cụ chống nắng, cứ sau 1 khoảng thời gian phải vào chỗ mát tạm nghỉ 10 - 15 phút để cơ thể hạ nhiệt và bổ sung thêm nước cho cơ thể. Trung bình một người nên uống từ 2,5 - 3 lít nước/ngày trong những ngày nắng nóng.

Bên cạnh đó, mọi người nên tăng cường dinh dưỡng, ăn nhiều trái cây, rau xanh có tác dụng thanh nhiệt, uống nước chanh, cam, nước dừa... Mới ở nơi nắng nóng, nhiệt độ cao vào không nên tắm ngay bằng nước lạnh, nên nghỉ ngơi để cơ thể hạ nhiệt độ, uống bù lại nước, để ráo mồ hôi. Sau khi tắm xong cũng không nên vào ngay phòng điều hòa để nhiệt độ quá thấp. 

Những người có tiền sử bệnh tim mạch, huyết áp cao không nên qua lại giữa môi trường nóng - lạnh đột ngột. Đặc biệt chú ý khi sử dụng điều hòa, không để nhiệt độ chênh lệch quá cao so với môi trường bên ngoài, rất dễ gây ra tình trạng sốc nhiệt do thay đổi nhiệt độ đột ngột. Chúng ta chỉ nên điều chỉnh nhiệt độ của điều hòa ở khoảng 27 độ, những ngày quá nóng nên để nhiệt độ chênh lệch với môi trường bên ngoài tối đa là 10 độ C.