"Nhật ký" vạch trần các đối tượng giết rừng pơ mu cổ thụ trên đỉnh Hoàng Liên

Với loạt bài phóng sự điều tra dài kỳ "Phá rừng pơ mu cổ thụ, "moi ruột" vườn quốc gia trên nóc nhà Đông Dương" (5 kỳ nội dung + 3 video + 15 tin, bài phản hồi), nhóm phóng viên Báo NTNN/Dân Việt muốn hướng tới một mục đích chân thành nhất, quyết liệt nhất: Bảo tồn rừng đặc dụng quý hiếm của Việt Nam, chống lại các dấu hiệu tiêu cực, bất minh, bảo kê, vô lối trong tàn sát rừng bảo tồn.

Loạt bài vinh dự nhận Giải B Giải Báo chí Quốc gia năm 2021 thể loại Phóng sự, Phóng sự Điều tra trên Báo in.

Hòa mình cùng đoàn người đi "giết rừng"

Từ nguồn tin ban đầu của nhóm bạn trẻ thường đi leo núi trải nghiệm, khám phá sự kỳ vỹ của núi đồi, cây rừng cổ thụ rêu phong với những dòng suối, ghềnh thác và ngổn ngang đá núi ở nơi có nóc nhà Đông Dương Fansipang (thuộc Vườn quốc gia Hoàng Liên, Lào Cai), một ngày đầu tháng 4/2021, phóng viên chúng tôi lập tức lên đường từ Hà Nội. 

Đến tối muộn chúng tôi mới đến được thị xã Sa Pa, nghỉ ngơi rồi chuẩn bị hành trang vào rừng trong vai nhóm du lịch khám phá.

Sáng hôm sau, lúc 4 giờ sáng, nhóm phóng viên xuất phát từ trung tâm thị xã Sa Pa, qua các con đường lầy lội, đến với những bản làng tĩnh lặng ẩn hiện dưới tán rừng xanh và những đám mây trắng. 

Khung cảnh ấy bị xé toang bởi đoàn người lái xe máy đến bìa rừng trước khi đi bộ sâu vào lõi rừng Hoàng Liên khai thác gỗ pơ mu quý.

Phóng viên hòa mình vào đoàn người đi phá rừng. Họ mang theo chai xăng, cưa máy, lưỡi cưa, dây xích… và bước phăm phăm vào rừng già. Cách các bản làng của bà con dân tộc chừng vài trăm mét, tiếng cưa máy vang lên inh ỏi trong rừng, nhiều cây gỗ lớn đổ rạp, chúng bị xẻ thịt, vác ra khỏi rừng và tiến hành bán - mua.

Phóng viên đã luồn rừng, lội suối, trèo đèo với "lâm tặc" nhiều ngày đường. Sau thời gian dài hóa trang làm "lâm tặc", làm người đi cắm trại khám phá rừng già, bằng các thiết bị quay lén cài đặt trong rừng, chúng tôi đã có những hình ảnh thật sự nóng bỏng và thống thiết về các đoàn người hàng ngày đi chặt phá và vận chuyển, buôn bán gỗ pơ mu.

Chặn đứng những ngày hội phá rừng của "lâm tặc"

Nhóm phóng viên khi đặt bút viết loạt bài đã phải dùng từ "phá rừng như trẩy hội". Là bởi vì chúng tôi làm trắc nghiệm: Đặt máy quay lén 1,5 tiếng đồng hồ mà ghi hình được tới 30 người vác gỗ pơ mu qua một con suối. 

Họ chở gỗ đi qua mà kiểm lâm mặc sắc phục đi tuần tra trông thấy không bảo gì. Người dân liên tiếp kể về các tiêu cực của lực lượng giữ rừng…

Quan trọng hơn, nơi xảy ra tình trạng "phá rừng như trẩy hội" đó là Vườn quốc gia, Vườn di sản ASEAN, là nơi mà Quỹ Môi trường toàn cầu đánh giá mức độ bảo vệ bảng A (cực kỳ quan trọng). Nơi này cũng chứa trong mình nóc nhà Đông Dương với đỉnh Fansipang huyền thoại.

Điều an ủi nhất của chúng tôi sau khi chứng kiến thảm sát rừng pơ mu cổ thụ trong Vườn quốc gia Hoàng Liên: sau khi phóng viên trực tiếp viết "Thư gửi Chủ tịch UBND Lào Cai, đồng chí Trịnh Xuân Trường" để chống lại các văn bản chống chế nói rằng "dân phá pơ mu về làm củi, làm nhà, chứ không buôn bán thương mại", thì cơ quan chức năng đã không im lặng "khó hiểu" nữa (vì Vườn quốc gia Hoàng Liên trên được Chính phủ giao cho UBND tỉnh Lào Cai quản lý).

Việc Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai đã thật sự vào cuộc, đối thoại với phóng viên trên tinh thần xây dựng đã tạo ra một bước ngoặt cho "cuộc chiến". Công an tỉnh Lào Cai bí mật điều tra, trắng đêm mật phục đã bắt giữ các đường dây, 4 cán bộ kiểm lâm đã bị đình chỉ công tác (trong đó có lãnh đạo hạt).

Lãnh đạo Cục Kiểm lâm (Bộ NNPTNT) lên hiện trường điều tra. Cục Kiểm lâm có văn bản hỏa tốc về vấn đề các bài báo trên nêu ra ngay sau khi bài 1 trong loạt bài đăng tải được ít giờ. Cùng ngày, Tỉnh ủy, UBND tỉnh Lào Cai cũng ra văn bản chỉ đạo và nhiều lần sau đó đã có các văn bản chỉ đạo liên quan đến vụ việc.

Chỉ trong vòng chưa đầy một tháng, với loạt bài điều tra của Báo NTNN /Điện tử Dân Việt (cuối tháng 4/0221), UBND tỉnh Lào Cai đã nhanh chóng vào cuộc, chỉ đạo các bên liên quan kiểm tra, phát hiện, tịch thu, xử lý hàng trăm khúc gỗ pơ mu bị khai thác và buôn bán trái phép. Đặc biệt, UBND tỉnh Lào Cai đã ban hành một chỉ thị về bảo vệ rừng, chống chặt phá rừng, buôn bán gỗ trái phép!

Các đại biểu Quốc hội đồng loạt lên tiếng. Nhiều tờ báo cũng vào cuộc, lên tiếng, phỏng vấn phóng viên thực hiện loạt bài trên. Một tổ chức quốc tế mời nhóm phóng viên đi trao đổi nghiệp vụ và bàn kế sách tránh được các bi kịch của rừng bảo tồn tương tự.

Từ đó đến nay, rừng ở Lào Cai, đặc biệt là rừng đặc dụng, phòng hộ được bảo vệ nghiêm ngặt hơn bao giờ hết. Đã hơn 1 năm, những cây rừng thỏa sức vươn lên, sinh trưởng và phát triển mà không phải lo lắng mình sẽ bị chặt hạ, cứ đổ bất cứ lúc nào!