Những người Mỹ làm “sống lại” mầm xanh quá khứ

Đó là những cựu binh như Chuck Palazzo, hai bố con Larry Vetter, minh tinh nổi tiếng Tea Leoni (người Mỹ) hay Gerard Kimpe, bác sĩ Francis Lier, Charlotte Klein (Pháp)…, những người đã và đang chung tay xoa dịu nỗi đau chiến tranh mỗi ngày.

Món nợ của nước Mỹ

Căn nhà nhỏ của anh La Thành Cang ở quận Ngũ Hành Sơn (Đà Nẵng) một buổi trưa tháng 3.2008 khác hẳn với mọi ngày. Bình thường, xóm giải tỏa ngay bên làng đá Non Nước im lìm buồn vắng, nay xôn xao bởi thông tin người đẹp nước Mỹ, minh tinh Hollywood Tea Leoni về thăm. Địa chỉ mà nữ diễn viên tìm đến là nghị lực phi thường, số phận nghặt nghèo, đáng thương của hai anh em La Thành Toàn – La Thành Nghĩa, con trai của anh Cang. Khâm phục ý chí, nữ diễn viên của Jurasic Park III đã tặng hai em chiếc laptop...

Bà Nguyễn Thị Hiền – nguyên Chủ tịch Hội Nạn nhân chất độc da cam (NN CĐDC) Đà Nẵng, kể: “Thỉnh thoảng, người đại diện của cô ấy hoặc đại diện Unicef gọi điện, gửi mail hỏi thăm. Tôi cảm nhận được đó là tấm chân tình của cô ấy”. 

  Chuck Plazzo trở thành Hội viên nạn nhân da cam.  ảnh: Nam Cường

Ngày đó, Tea Leoni đến với Toàn, Nghĩa không với tư cách là nữ minh tinh mà là Đại sứ thiện chí UNICEF. Cô đã ôm, động viên hai em bé. Tea Leoni không giấu được sự xúc động: “Tôi đã chứng kiến nhiều số phận bi thảm, nhưng không đâu đưa lại cho tôi cảm xúc đặc biệt như này. Những em bé da cam chính là những nạn nhân chiến tranh của Mỹ. Chúng tôi nợ các bạn điều đó”.

Số phận hai em Toàn, Nghĩa còn gắn bó với hai người Mỹ nữa. Đó là bố con cựu binh Larry Vetter và Kristen Vetter. Larry Vetter giờ đã là một nhà báo tự do, ông thường xuyên viết bài cho các tạp chí ở Mỹ với chủ đề chủ yếu về Việt Nam, đặc biệt những nạn nhân da cam. Một trong những điều ám ảnh ông suốt cuộc đời chính là đôi mắt của một người phụ nữ mang thai trong trận càn bất của của lĩnh Mỹ ở Thăng Bình (Quảng Nam). Larry kể, khi lính Mỹ bất ngờ đột kích một ngôi làng nhỏ, người dân dẫu bị bất ngờ nhưng kháng cự dữ dội.

“Bà ấy đang mang thai, và ánh mắt ấy nhìn tôi, không ngôn từ nào diễn tả được. Ánh mắt không hề sợ hãi, mà toát lên sự khinh thường, căm giận và hơn thế nữa” – Larry kể.

Ánh mắt ấy cũng thôi thúc ông hơn 40 năm qua, đi về như con thoi giữa Mỹ và Việt Nam, mong tìm lại nhân chứng xưa, và cũng tìm chất liệu cho cuốn sách “Blood on the Lotus” (Máu trên hoa sen). Ông không thể nào tìm được người phụ nữ ấy, nếu còn sống giờ cũng đã thành bà, nhưng ông lại tìm được niềm vui khác: Giúp đỡ 2 em Toàn, Nghĩa phục hồi sức khỏe. Trở lại Việt Nam lần thứ 2, Larry mang theo con gái Kristen, người nối nghiệp cha vào ngành y.

  Cựu binh Larry Vetter chăm sóc em La Thành Nghĩa. ảnh: Nam Cường

Cô gái bỏ tất cả để bên cha sang Việt Nam, với ý định ban đầu chỉ là du lịch, khám phá vùng đất mới, vùng đất đầy đẫm máu, đau thương nhưng cũng rất quật cường mà cô chỉ đọc qua bản thảo Blood on the Lotus.

Kristen không giấu được cảm xúc: “Những gì tôi chứng kiến còn ghê gớm hơn cha tôi viết rất nhiều. Nhìn những em bé dị dạng, tôi có thể hình dung sức tàn phá ghê gớm của dioxin”. Đợt chăm sóc của bố con Vetter kéo dài trong 5 tháng.

“Tôi đã quyết tâm dành phần đời còn lại của mình cho Việt Nam. Khi có tiền, chúng tôi trở lại đây ngay. Tôi cảm thấy một món nợ lớn với Việt Nam”, Larry tâm sự. Và vợ chồng anh Cang ngỡ ngàng khi hai bố con Vetter đã hứa sẽ chu cấp, cho gia đình anh đến hết đời.

Bà Hiền kể, bố con Larry mấy năm trước đã quay về Mỹ để tiếp tục vận động cho quỹ hỗ trợ nạn nhân da cam ở Đà Nẵng. Và khi được tin em La Thanh Nghĩa qua đời, ông vô cùng đau đớn. “Ông ấy hứa sẽ bằng mọi giá cứu sống người anh La Thành Toàn.

Hội viên lưỡng quốc

Không ở đâu như Đà Nẵng, có tới 54 hội viên Hội NNCĐ DC thành phố là người nước ngoài, chủ yếu đến từ Mỹ, mà đa số là các cựu chiến binh. Bà Nguyễn Thị Hiền-nguyên Chủ tịch Hội, xúc động kể: Ngày càng nhiều người Mỹ làm đơn xin vào Hội, họ đa số là cựu chiến binh từng tham chiến ở Việt Nam. Dường như họ cảm thấy mắc một món nợ và muốn quay trở lại, bằng tình yêu thương, một phần nào đó xoa dịu nỗi đau”.

Trong số 54 người này, có nhiều người đã nhập quốc tịch Việt Nam, sinh sống ở Đà Nẵng, Hội An… Số còn lại, từ giám đốc, bác sĩ, kỹ sư, nhà báo… đi về liên tục, chỉ với một mục đích: giúp đỡ trẻ em da cam.

Thỉnh thoảng, tôi bắt gặp Chuck Palazzo ở một số sự kiện liên quan đến nạn nhân da cam ở Đà Nẵng. Ông đã bắt 

đầu nói tiếng Việt sõi. Vẫn nụ cười hồn hậu, cái bắt tay nhiệt tình. Chuck tham chiến ở miền Trung Việt Nam chỉ đúng 13 tháng. Giải ngũ và nhận ra điều phi nghĩa của chiến tranh, những thước phim về nạn nhân da cam trên internet ngày đêm ám ảnh ông.

Năm 2008, ông quyết định bán công ty ở Mỹ, sang Việt Nam định cư. “Một quyết định mà cho đến bây giờ, tôi thấy hoàn toàn đúng đắn. Chính tôi và cả nước Mỹ đã nợ các bạn quá nhiều. Các công ty hóa chất không trả tiền cho các bạn thì chính chúng tôi, những cựu binh sẽ thay mặt họ”. Ngay khi tới Đà Nẵng, Chuck tìm đến bà Hiền, trình bày nguyện vọng được giúp đỡ nạn nhân da cam. Và đó cũng là những bước đầu tiên, đặt nền móng cho sự có mặt của tổ chức “Cựu chiến binh vì hòa bình” tới Việt Nam. Chuck hiện đã nhập tịch, là công dân Việt. Ông tâm sự: “Tất nhiên tôi không quên mình là người Mỹ, gốc gác ở Mỹ, tôi cũng không quên mình từng là lính Mỹ, đã từng cầm súng trên chiến trường miền Trung Việt Nam. Nhưng hôm nay đây, tôi đang là công dân của đất nước các bạn, giờ cũng là đất nước tôi. Cả cuộc đời chúng tôi vẫn chưa thể nào trả hết nợ”.

Công việc kinh doanh phần mềm của Chuck chỉ là phụ, bởi gần như thời gian chính của ông dành cho từ thiện, dành cho những chuyến thăm tặng quà, vui chơi, nô đùa cùng trẻ em bất hạnh.

Sen Flynn- Giám đốc một quỹ tình thương của Mỹ ở Việt Nam, hiện đang bảo trợ nuôi dưỡng 500 trẻ da cam, bộc bạch: “Tôi không cầm lòng được khi chứng kiến cuộc sống của hàng ngàn nạn nhân da cam, bằng cách nào đó, chúng tôi phải trực tiếp giúp đỡ các em”. Năm 2009, Sen Flynn làm đơn tình nguyện xin gia nhập Hội ở Đà Nẵng.

“Tôi muốn càng đông người Mỹ xin làm hội viên càng tốt. Vì sao ư? Vì đó là trách nhiệm của chúng tôi, trách nhiệm xóa đi hận thù bằng yêu thương”.