Nối dài sự sống cho những cuốn sách trăm năm tuổi

Phục hồi, kéo dài tuổi thọ cho sách

Ngày 24/4, tại Đường Sách TP. Hồ Chí Minh, buổi trò chuyện "Kỹ thuật Phục chế sách xưa" đã thu hút đông đảo bạn đọc ở nhiều lứa tuổi đến tham dự và tương tác sôi nổi. Chương trình do các đơn vị Con Mèo Nhỏ và Hán Nôm Đường tổ chức, đơn vị đồng hành: Quán Sách Mùa Thu và Haydecor.

Anh Cao Văn Hân – người sáng lập Con Mèo Nhỏ cho biết: "Xuất phát từ tình yêu và sự trân trọng đối với các di sản tri thức lâu đời, các thành viên của Con Mèo Nhỏ đã dành thời gian học hỏi nghiêm túc để nắm thành thạo các kỹ thuật nhằm góp phần phục hồi, kéo dài tuổi thọ cho sách".

Nhiều năm trong lĩnh vực sưu tầm sách, anh Cao Văn Hân đã gặp gỡ nhiều người và chứng kiến những câu chuyện xúc động xoay quanh việc gìn giữ, bảo tồn, cứu chữa những cuốn sách cổ. Với nhiều người, một cuốn sách không chỉ là ấn phẩm đơn thuần cho việc đọc, học hỏi, giải trí mà đôi khi đó chính là kỷ vật gia truyền, chứa đựng những giá trị tinh thần quý báu mà không một vật chất nào sánh được.

Thấu hiểu nhu cầu của một bộ phận công chúng, đặc biệt là với những ai vẫn đang gìn giữ tủ sách gia đình hay chỉ đơn giản là có tình yêu và sự trân trọng các ấn phẩm xưa và nay, cần có một nơi để gửi gắm những cuốn sách quý của họ cho việc sửa chữa, phục hồi và đóng bìa, anh Cao Văn Hân thành lập Con Mèo Nhỏ như là gian hàng đầu tiên tại Đường Sách TP.HCM chuyên sâu theo mảng sửa chữa và đóng sách nghệ thuật.

Mỗi cuốn sách được mang đến Con Mèo Nhỏ được nâng niu, chăm sóc như một con người thực thụ. Những chuyên viên ở đây sẽ tìm hiểu tình trạng "sức khỏe" cuốn sách và đưa ra phương án  "chăm sóc và đóng bìa" phù hợp nhất để cải thiện hiện trạng, kéo dài tuổi thọ cuốn sách.

Những "bác sĩ" tâm huyết cứu sách cổ

Những cuốn sách lâu năm trải qua bao thăng trầm, biến thiên của lịch sử  và dòng thời gian, rơi vào tình trạng hư hỏng, rách nát... được tiếp thêm sinh lực để có một cuộc đời mới nhờ vào bàn tay tinh tế, khéo léo; sự nhẫn nại và tập trung tuyệt đối của những người "bác sĩ" sách lành nghề, đầy tâm huyết.

Những cuốn sách mới xuất bản được khoác lên mình chiếc áo mới sang trọng, hay thêm thắt các chi tiết mạ vàng độc đáo càng tăng thêm phần giá trị và có thể dễ dàng bảo quản lâu dài hơn.

Cùng chung niềm đam mê và nỗ lực lớn trong ngành phục chế sách, diễn giả Bùi Tiến Phúc – người sáng lập Hán Nôm Đường đã chia sẻ nhiều thông tin giá trị xoay quanh lĩnh vực này. Là một người được đào tạo bài bản và có nhiều kinh nghiệm thực tế trong lĩnh vực này, nên những câu chuyện của Tiến Phúc tạo nên sự cuốn hút đặc biệt với người nghe. Việc phục chế sách có tuân thủ theo những nguyên tắc khoa học, hợp lý sẽ mang đến hiệu quả lâu dài.

Để "hồi sinh" thư tịch có tuổi đời hàng trăm năm,  "bác sĩ sách" phải có am hiểu sâu sắc về tài liệu đó. Đầu tiên, là việc giải phẫu cuốn sách. Ở công đoạn này, người làm công tác phục chế phải hết sức tỉ mỉ, quan sát nhận diện được loại giấy, kỹ thuật in & lối đóng. 

Tiếp đó là hàng loạt các kỹ thuật phục chế hết sức công phu. "Bác sĩ sách" cần ghi chép chi tiết hiện trạng của sách, đánh số trang & tiến hành làm vệ sinh tùy theo tình trạng & yêu cầu "cứu chữa" với những chất liệu chuyên biệt. Kế đó là kiểm tra độ pH và thử Axit cho giấy. Một công đoạn cũng đòi hỏi sự tỉ mỉ không kém là nấu hồ và tu bổ cục bộ (vá rách, bổ khuyết), bồi nền.

Đối với thư tịch Hán Nôm, các công việc tiếp theo là gấp trang, ép sách, xếp trang, cố định ruột sách bằng đinh giấy, xén sách (đối với sách bồi nền), chuẩn bị bìa sách & đục lỗ, may sách.

Đối với sách chữ Quốc ngữ, tiếng Pháp (sách đóng kiểu Tây) thì sau bước gấp trang là phải ép các tay sách; đục lỗi, may sách; phục hồi bìa; vào bìa & đóng bìa mới.

Trong khuôn khổ buổi trò chuyện, Tiến Phúc đã chia sẻ nhiều kỷ niệm đáng nhớ trong hành trình miệt mài, tu bổ, phục chế những cuốn sách xưa.