Nữ tiến sĩ Việt duy nhất trong top 100.000 nhà khoa học ảnh hưởng thế giới hiến kế gì cho TP.HCM?

Hiến kế tại Diễn đàn Kinh tế TP.HCM năm 2023 với chủ đề "Tăng trưởng xanh - Hành trình hướng tới giảm phát thải ròng bằng không", TS Lê Thái Hà cho rằng, dù TP.HCM đã ban hành Quyết định số 44/2018/QÐ-UBND về việc quy định phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn, nhưng việc thực hiện vẫn đang gặp nhiều khó khăn.

"Ngay cả khi người dân tại một số địa bàn có ý thức phân loại tại nguồn, rác thải lại trở thành "mớ hỗn độn" sau khi thu gom. Lượng rác thải gia tăng, trong khi hoạt động tái chế và công nghệ xử lý còn hạn chế, dẫn đến phần lớn rác thải vẫn phải chôn lấp", bà Hà nhận định.

Cần sự "góp sức" của kinh tế tư nhân

Theo TS Lê Thái Hà, khu vực tư nhân có thể đóng góp vào việc phát triển hạ tầng cần thiết cho kinh tế tuần hoàn (KTTH), như xây dựng các trung tâm tái chế, nhà máy sản xuất sản phẩm tái chế, hoặc hệ thống thu gom và xử lý chất thải tiên tiến. Các doanh nghiệp có thể đầu tư vào các dự án này và thậm chí hợp tác với Chính phủ để xây dựng cơ sở hạ tầng hiệu quả cho việc tái chế và tuần hoàn tài nguyên. Bên cạnh đó, khối tư nhân thường linh hoạt và có khả năng tìm kiếm cơ hội kinh doanh trong lĩnh vực KTTH.

"Họ có thể phát triển các dự án kinh doanh mới liên quan đến tái chế, sản xuất sản phẩm tái chế, hoặc cung cấp dịch vụ quản lý chất thải. Việc này giúp tạo ra giá trị kinh tế và cơ hội việc làm cho cộng đồng", TS Hà nhận định.

Dẫn chứng, bà Hà cho biết, Walt Disney World Resort (khu phức hợp nghỉ dưỡng, giải trí nằm ở Bay Lake và Lake Buena Vista, Florida, Mỹ) gửi chất thải thực phẩm, bao gồm dầu mỡ và thức ăn thừa, từ các nhà hàng trong khu phức hợp của họ đến một cơ sở điện khí biogas 5,4 MW gần đó, được quản lý bởi Harvest Power, một công ty chuyên về công nghệ xử lý chất thải và sản xuất năng lượng tái tạo. 

Chất thải hữu cơ được chuyển đổi thành khí sinh học tái tạo biogas, bao gồm khí carbon dioxide và metan, để sản xuất điện, và các vật liệu rắn còn lại được xử lý thành phân bón. Năng lượng sản xuất được sử dụng để cung cấp điện cho trung tâm Florida, bao gồm các khách sạn và công viên giải trí của Walt Disney Resort.

Ngoài ra, khối tư nhân có thể tham gia vào việc xây dựng nhận thức về KTTH trong cộng đồng thông qua việc tổ chức các chương trình giáo dục và tuyên truyền về quy trình và lợi ích của KTTH.

Đặc biệt, khu vực tư nhân còn có vai trò trong việc xây dựng cơ chế tài chính hỗ trợ cho KTTH. Họ có thể đầu tư vào các quỹ đầu tư xã hội, hợp tác với ngân hàng và tổ chức tài chính để tạo ra các sản phẩm tài chính hỗ trợ cho các doanh nghiệp và dự án liên quan đến KTTH. 

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp, tổ chức tư nhân có thể hợp tác chặt chẽ với Chính phủ và các tổ chức phi chính phủ trong việc phát triển và thực thi chính sách, quy định liên quan đến KTTH. Điều này sẽ giúp tạo ra môi trường kinh doanh thuận lợi và khuyến khích đầu tư vào lĩnh vực này.

Chẳng hạn, Quỹ Vì Tương Lai Xanh, thuộc Tập đoàn Vingroup, đã phát động 10 chương trình hành động trọng điểm nhằm chung tay hướng đến mục tiêu phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050 của Chính phủ. Những chương trình này có tiềm năng thúc đẩy KTTH ở TP.HCM thông qua việc sử dụng tài nguyên xanh, giảm tác động đến môi trường, nâng cao ý thức cộng đồng, tạo việc làm mới và thúc đẩy sự phát triển của các ngành công nghiệp và dịch vụ xanh.

Riêng tại TP. HCM, quỹ đã cam kết tài trợ trồng 30.000 cây rừng tại Cần Giờ. Bên cạnh đó, với sự hỗ trợ của quỹ, nhóm thiện nguyện "Sài Gòn Xanh" đang thực hiện hoạt động dọn rác tại Rạch Cầu Sơn (quận Bình Thạnh) với mục tiêu thu gom 20 tấn rác, góp phần giảm ô nhiễm môi trường và mang lại cảnh quang sạch đẹp hơn.

Trên toàn quốc, các hoạt động xanh của quỹ đã mang lại kết quả thiết thực chỉ sau 1 tháng ra mắt. Cụ thể, Công ty VinBus đã giảm hơn 23 triệu kg CO2 thải ra môi trường và trồng hơn 1 triệu cây xanh. Giải chạy trực tuyến "Giáo dục Vì Tương Lai Xanh" đã thu hút gần 1.000 thầy cô tham gia và mang lại nguồn kinh phíhỗ trợ lắp nước sạch và tu sửa nhà vệ sinh cho 6 trường học.

Quỹ cũng thu về gần 4 tỷ đồng từ sự ủng hộ của 500.000 khách hàng sử dụng sản phẩm và dịch vụ của Công ty VinFast và Xanh SM để hỗ trợ các hoạt động vì môi trường.

Cân nhắc việc thiết lập một ngân hàng đầu tư xanh

Theo TS Lê Thái Hà, từ kinh nghiệm của các quốc gia tiên phong về chuyển đổi số và chuyển đổi xanh, cần sớm thiết lập một cơ chế thử nghiệm cho việc huy động vốn trong lĩnh vực KTTH vì các phương thức truyền thống cung cấp vốn không còn phù hợp trong bối cảnh mới.

Thực tế, tài chính xanh tại Việt Nam đã chứng kiến sự phát triển đáng kể trong những năm gần đây. Tín dụng xanh đã tăng trung bình 25% mỗi năm từ 2017 đến 2022, vượt xa tốc độ tăng trưởng tín dụng tổng thể của nền kinh tế. Sự tham gia của các doanh nghiệp lớn như Vinpearl (thuộc Tập đoàn Vingroup), BIM Land (thuộc BIM Group) và EVNFinance trong việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp bền vững trên thị trường quốc tế là một tín hiệu tích cực.

Tuy nhiên, tỷ trọng tín dụng xanh vẫn còn rất khiêm tốn, chỉ chiếm 4,32% tổng dư nợ trong toàn bộ nền kinh tế. Điều này cho thấy rằng nhận thức về tài chính xanh ở Việt Nam vẫn còn hạn chế và cần được nâng cao.

"Việt Nam cần đẩy nhanh quá trình hoàn thiện cơ chế và chính sách, đặc biệt là cơ chế thử nghiệm cho các mô hình kinh doanh mới và thúc đẩy phát triển thị trường trái phiếu xanh, cổ phiếu xanh và tín dụng xanh. Đồng thời, cần phát triển và hoàn thiện các hệ thống liên quan như sàn giao dịch tín chỉ carbon, sản phẩm giao dịch, các thành viên thị trường và môi giới giao dịch, cũng như đối tượng giao dịch", TS Hà nhận định.

Tham khảo từ kinh nghiệm quốc tế, theo bà Hà, TP.HCM có thể cân nhắc việc thiết lập một ngân hàng đầu tư xanh tương tự như đã thực hiện ở nhiều quốc gia cấp quốc gia (ví dụ: Úc, Nhật Bản, Malaysia, Anh), cấp tiểu bang (như California, Connecticut, Hawaii ở Mỹ), cấp quận (như quận Montgomery, Maryland, Mỹ) và cấp thành phố (như Masdar ở các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất). Hoặc xem xét việc tạo ra một quỹ tài chính - tín dụng xanh để cung cấp vốn xanh cho các dự án quan trọng.

"Tài chính xanh và tín dụng xanh sẽ đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển đổi sang KTTH. Vì vậy, các cơ chế thử nghiệm cần tập trung vào việc ưu đãi đầu tư, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp tham gia đầu tư vào các dự án KTTH và dự án xanh, hỗ trợ tiếp cận nguồn lực để triển khai các giải pháp công nghệ mới", bà Hà khẳng định.