Oan cho rau muống ở Mỹ!

“Anh đi anh nhớ quê nhà
Nhớ canh rau muống nhớ cà dầm tương”

Câu ca dao về rau muống đang làm cho nhiều người xa quê sinh sống ở nhiều tiểu bang nước Mỹ phải rớm nước mắt vì nó đang bị gọi là “rau spinach Trung Quốc”, bị cục Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA) xếp vào “loại cỏ độc” và ở một số tiểu bang còn bị cấm buôn bán, trồng, vận chuyển hay tàng trữ nữa.


Theo chân những người Việt, người Campuchia... nhập cư vào Mỹ từ những năm 1970, rau muống đã tìm thấy mảnh đất trù phú cho nó tại Florida, Houston, California... Chỉ trong vòng 20 năm, cùng sự gia tăng của cộng đồng người Á tại các tiểu bang này là sự tăng trưởng mạnh mẽ diện tích trồng rau.

Loài rau có khả năng sinh trưởng mạnh khi gặp khí hậu, thổ nhưỡng phù hợp, với mức có thể dài thêm mỗi ngày tới 10cm; tối đa một ngọn rau muống có thể dài và lan tới 2,1m, chẳng bao lâu đã trở thành nguy cơ đe doạ khi len lỏi vào các hệ thống đường ống dẫn nước, ăn sâu vào các đập nước, làm hỏng các hệ thống lọc... Ước tính, bang Florida phải chi tới hàng triệu USD mỗi năm để giải quyết hậu quả... rau muống.

Trong 100g rau muống có gần 90% nước, 3% protein, 3% chất xơ, 0,9% chất béo, 4,3% bột đường, các loại khoáng 2%, 137mg vitamin C, 11mg vitamin E, chất sắt, kẽm...

Trước thực trạng này, lần đầu tiên năm 1996, Florida, Houston... và sau đó là Iowa, Vermont, Arizona lần lượt cấm sở hữu, trồng hay vận chuyển rau muống liên bang.

Việc vận động cộng đồng người Á từ bỏ rau muống gặp rất nhiều khó khăn. Thói quen dùng rau muống trong nhiều đặc sản ẩm thực như phở Lào nấu với rau muống, rau muống chẻ ăn kèm các món bún Việt Nam, rau muống xào hay làm gỏi trong các món Tàu và Thái... đã khiến việc trồng và buôn bán rau muống trở thành một ngành lợi nhuận cao lên tới hàng triệu USD, mà giao dịch “hoàn toàn bằng tiền mặt” không phụ thuộc vào các định chế kiểm soát của pháp luật Mỹ. Nhiều cuộc vận động của chính quyền bất thành khi việc trồng và vận chuyển lậu vẫn diễn ra.

Vụ việc “rau muống” lại nóng lên vào năm 2002 khi Nhật phát hiện rau muống đông lạnh nhập từ Trung Quốc (TQ) có hàm lượng thuốc trừ sâu cao. Mỗi năm Nhật test trên 200.000 mẫu thực phẩm nhập khẩu và có tới 1/3 số mẫu vi phạm quy định an toàn thực phẩm đến từ TQ. Và, báo chí Mỹ đòi hỏi USDA và FDA (cơ quan Thực dược Mỹ) học tập Nhật gắt gao hơn với “rau muống TQ” khi họ nhập khẩu tới 1/10 lượng thực phẩm từ nước này mà chỉ test khoảng 1% số hàng nhập khẩu. Trên thực tế, chỉ có 45 công ty TQ được Nhật cho phép xuất rau muống sang nước này.

Điều báo chí Mỹ lo ngại đã xảy ra khi bốn năm sau, năm 2006, Mỹ phát hiện 114 ca nhiễm khuẩn E-coli từ rau muống TQ. Một số bang quyết định thắt chặt kiểm soát rau muống. Nhà bán sỉ và sản xuất thực phẩm May Food ở Houston bị phạt 12.500 USD vì đưa rau muống tới Wichita (Kansas). Năm 2008, Trader Joe – nhà bán lẻ rau quả nổi tiếng của Mỹ quyết định nói “Không!” với rau muống. Năm 2011, nhà bán lẻ thực phẩm L&V ở Houston bị phạt 17.000 USD vì mang rau muống sang Oklahoma, tuy Texas đã gỡ bỏ lệnh cấm rau muống vào năm 2007.

Nhưng rồi từ năm 2011, USDA quyết định “mặc kệ” rau muống vì ngân sách không kham nổi việc tìm, kiểm tra và phạt những nơi vi phạm.

Hiện rau muống trồng nhiều nhất tại California và Florida. Với cộng đồng người Á lên tới trên 10 triệu và sự nở rộ trào lưu thực phẩm châu Á, rau muống dần được ngầm công nhận và mặc nhiên sống sót như đặc tính tự nhiên của nó, dù trên giấy tờ chính thức của USDA, nó vẫn bị xếp là loài “cỏ độc”.

Do phát triển nhanh bất ngờ và nhất là bị “liên luỵ” do nhiễm độc lượng thuốc trừ sâu quá cao khi nhập từ Trung Quốc và bị mang tên hàm ý gốc xuất xứ là TQ (rau spinach TQ), mà số phận rau muống xem ra không may mắn. Nếu được trồng sạch thì rau muống Việt Nam vẫn an toàn, thân thiện và chắc chẳng ai dại gì đặt tên rau TQ cho nó.