Quy định "cấm" ghi âm, ghi hình khi tiếp dân của Hà Nội có vi hiến?

Quyết định có hợp lý?

Như Dân Việt đã đưa tin, trong quyết định về nội quy tiếp công dân tại trụ sở Tiếp công dân vừa được ban hành, UBND TP.Hà Nội cấm các hành vi quay phim, chụp ảnh cán bộ tiếp công dân khi chưa có sự đồng ý của những người liên quan.

Nhiều chuyên gia, nhà quản lý đã lên tiếng về sự việc.

Trao đổi với Dân Việt, luật sư Đặng Văn Cường – Trưởng Văn phòng luật sư Chính Pháp (Đoàn luật sư TP.Hà Nội) nhận định, đây là quy định sẽ gây nhiều tranh cãi.

Theo luật sư Cường, quy định trên sẽ gây nhiều tranh cãi về mặt kĩ thuật lập pháp, kĩ thuật xây dựng văn bản… Bởi Hiến pháp 2013 đã quy định tương đối đầy đủ các quyền tự do cơ bản của công dân, theo đó: Công dân có quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tiếp cận thông tin, hội họp, lập hội, biểu tình.

Việc thực hiện các quyền này do pháp luật quy định (Điều 25); Nhà nước tạo điều kiện để công dân tham gia quản lý nhà nước và xã hội; công khai, minh bạch trong việc tiếp nhận, phản hồi ý kiến, kiến nghị của công dân (Điều 28)...

Theo quy định tại khoản 2, Điều 14 Hiến pháp năm 2013 thì nguyên tắc: “Quyền con người, quyền công dân chỉ có thể bị hạn chế theo quy định của Luật trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khoẻ cộng đồng”.

Chuyên gia pháp lý phân tích, UBND TP.Hà Nội cấm công dân quay phim, chụp ảnh khi chưa được sự đồng ý của những người liên quan là chưa hợp lý. (Ảnh minh họa)

“Như vậy, những Quyền cơ bản của công dân được quy định tại điều 25, điều 28 và các điều khác tại Chương II, của Hiến pháp 2013 chỉ bị hạn chế khi được đã được quy định cụ thể trong văn bản Luật vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội...

Nếu Luật đã có quy định thì các văn bản dưới luật như nghị định, quyết định, chỉ thị, thông tư mới được quy định quy định chi tiết những nội dung có tính chất cấm đoán, hạn chế quyền cơ bản đó của công dân…” – luật sư Đặng Văn Cường phân tích.

Tiếp theo, việc UBND TP.Hà Nội ban hành Quyết định số 12/QĐ-UBND - Nội quy về việc tiếp công dân tại Trụ sở tiếp công dân căn cứ theo Luật Tiếp công dân, Luật Tổ chức Chính quyền địa phương, Nghị định hướng dẫn thi hành luật Tiếp công dân.

Vị luật sư nêu quan điểm, nội quy quy chế này không được đưa ra những quy định trái với những văn bản pháp luật nêu trên. Những hành vi cấm đoán, hạn chế quyền tự do cơ bản của công dân phải căn cứ vào các văn bản luật chứ không được quy định bởi những văn bản dưới luật theo nguyên tắc quy định tại khoản 2, điều 14 Hiến pháp 2013.

“Hiện nay trong Luật tiếp công dân không có quy định cấm hay hạn chế công dân quay phim, chụp ảnh khi thực hiện thủ tục tiếp công dân, nên nếu ủy ban TP.Hà Nội đưa ra quy định này trong nội quy tiếp công dân thì cũng cần có luận giải, giải thích về căn cứ pháp lý trong kĩ thuật xây dựng văn bản đối với nội dung này để người dân hiểu và tự nguyện chấp hành” – Trưởng Văn phòng luật sư Chính Pháp nói.

Với việc ghi âm, ghi hình, theo luật sư Cường, với phương châm dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra và thực hiện quyền giám sát của công dân đối với hoạt động của các cán bộ, viên chức, của cơ quan nhà nước thì việc ghi âm, ghi hình sẽ có tác dụng trong việc thu thập các chứng cứ, thực hiện quyền giám sát để những người thi hành công vụ có ý thức tốt hơn, có trách nhiệm hơn trong việc phục vụ nhân dân, thể hiện công khai, minh bạch, dân chủ.

Ngoài ra, trong nội quy nêu trên cũng quy định trách nhiệm của người tiếp công dân là: Người tiếp công dân có thái độ đúng mực, tôn trọng công dân, lắng nghe, tiếp nhận đơn khiếu nại, tố cáo, kiến nghị phản ánh hoặc ghi chép đầy đủ, chính xác nội dung mà người đến khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh trình bày.

“Như vậy, nếu công dân thực hiện việc ghi âm, ghi hình thì sẽ có những chứng cứ để khiếu nại hoặc tố cáo hành vi của những cán bộ tiếp dân khi những người này không thực hiện nhiệm vụ, không thực hiện các nghĩa vụ nêu trên, vi phạm nội qui tiếp công dân, xâm hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân...” – luật sư Cường bày tỏ.

Lợi thế của ghi âm, ghi hình

Về lo ngại các trường hợp công dân lợi dụng việc ghi âm, ghi hình để bôi nhọ, xúc phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín của cán bộ tiếp công dân hoặc thực hiện những hành vi nêu trên để gây rối trật tự công cộng, xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, vị chuyên gia pháp lý này cho biết, theo quy định hiện hành, họ sẽ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật với những chế tài hành chính hoặc có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Luật sư Đặng Văn Cường nhận định, sử dụng ghi âm, ghi hình trong quá trình tiếp công dân sẽ phát huy được mặt tích cực của công nghệ.

Cụ thể, pháp luật cũng đã có những chế tài hành chính hoặc hình sự đối với những hành vi: Lợi dụng quyền tự do dân chủ, tự do tín ngưỡng để lôi kéo, xúi giục, kích động người khác nhằm gây rối, xuyên tạc, nói xấu đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân... Bởi vậy, khi những cá nhân, công dân có một trong những hành vi vi phạm nêu trên thì những người thi hành công vụ, cơ quan bảo vệ pháp luật đã có đủ căn cứ pháp lý để xử lý bằng những chế tài mà luật pháp đã quy định.

“Quy định cấm quay phim chụp ảnh... nhằm mục đích phòng ngừa những tình huống lợi dụng quyền tự do dân chủ để xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân trong trường hợp này là không cần thiết, gây tranh cãi... bởi trong nội qui cũng đã có những quy định để hạn chế những hành vi quá khích, gây rối và đã có chế tài để xử lý với những hành vi vi phạm này” – luật sư Đặng Văn Cường nhận định.

Mặt khác, theo luật sư này, nếu không sử dụng thiết bị ghi âm, ghi hình trong quá trình tiếp công dân thì sẽ không phát huy được mặt tích cực của công nghệ.

Việc ghi hình, sử dụng các thiết bị giám sát trong quá trình tiếp công dân sẽ là những chứng cứ khách quan, quan trọng để xem xét việc tuân thủ pháp luật của cán bộ, công chức cũng như của công dân khi thực hiện luật tiếp công dân. Khi có sự kiện pháp lý xảy ra, có những tình huống va chạm, mâu thuẫn thì những chứng cứ ghi âm, ghi hình này là cần thiết để xử lý bất cứ bên nào (người tiếp công dân hoặc công dân) khi những người đó có hành vi vi phạm nội qui, vi phạm pháp luật.

Nếu không có thiết bị ghi hình thì những hành vi không thực hiện đúng nội qui, không thực hiện đúng các quy định pháp luật sẽ khó có chứng cứ để xử lý trước pháp luật, cho dù người vi phạm là cán bộ tiếp công dân hay là công dân có mặt tại đây.