Sửa Luật Đất đai: "Thu hồi đất phục vụ dự án khu đô thị, nhà ở thương mại là không phù hợp?"

Sáng 22/9, tiếp tục chương trình phiên họp chuyên đề pháp luật tháng 9/2022, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến lần đầu về dự án Luật Đất đai (sửa đổi). 

Theo tờ trình của Chính phủ, về các trường hợp Nhà nước thu hồi đất đang có ý kiến khác nhau.

Trong đó, loại ý kiến thứ nhất đa số đồng ý với dự thảo, vì theo Nghị quyết số 18-NQ/TW (Nghị quyết 18) thì Nhà nước chủ yếu thực hiện việc giao đất, cho thuê đất thông qua đấu giá, đấu thầu dự án có sử dụng đất.

Do đó, cần phải quy định cụ thể các trường hợp thu hồi đất để thực hiện đấu giá, đấu thầu nhằm hạn chế tiếp cận đất đai không thông qua đấu giá, đấu thầu.

Ở chiều ngược lại, đề nghị cân nhắc, đánh giá kỹ lưỡng để đảm bảo quyền lợi của người sử dụng đất khi thực hiện thu hồi đất để xây dựng dự án đô thị, nhà ở thương mại.

Nên cho phép chủ đầu tư được thỏa thuận với người sử dụng đất trong việc nhận chuyển nhượng, chuyển mục đích sử dụng đất để thực hiện dự án; hạn chế thực hiện việc thu hồi đất để tránh khiếu kiện về đất đai.

Thu hồi đất phục vụ dự án khu đô thị, nhà ở thương mại là không phù hợp?

Trình bày báo cáo thẩm tra dự án luật này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị rà soát các trường hợp thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh (Điều 69), thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng (Điều 70) bảo đảm các nguyên tắc theo quy định tại Điều 54 Hiến pháp năm 2013.

Theo ông Thanh, quy định tại điểm h khoản 2 điều 70 dự thảo luật về việc Nhà nước thu hồi đất đối với "dự án khu đô thị, khu nhà ở thương mại" sẽ tác động rất lớn đến quyền của người sử dụng đất.

Các dự án khu đô thị, nhà ở thương mại mang tính chất kinh doanh là chủ yếu, mặc dù sẽ tác động đến phát triển kinh tế - xã hội nói chung nhưng lợi ích trước mắt và trực tiếp sẽ mang lại cho các chủ đầu tư thực hiện dự án.

Mặt khác, Nghị quyết 18 đặt ra nhiệm vụ tiếp tục thực hiện cơ chế tự thỏa thuận giữa người dân và doanh nghiệp trong chuyển nhượng quyền sử dụng đất để thực hiện các dự án đô thị, nhà ở thương mại.

Vì vậy Thường trực Ủy ban Kinh tế cho rằng, việc thu hồi đất phục vụ dự án khu đô thị, nhà ở thương mại là không phù hợp.

Tránh lạm dụng, thu hồi đất tràn lan

Cơ quan thẩm tra cũng đề nghị rà soát các trường hợp thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.

Cùng đó, xác định rõ các tiêu chí, điều kiện thuộc trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng để tránh lạm dụng, thu hồi đất tràn lan, không đúng bản chất, bảo đảm quyền lợi hợp pháp của người có đất thu hồi.

Trong đó cân nhắc các nội dung như làm rõ nội hàm của các trường hợp thu hồi đất để sử dụng vào mục đích công cộng. Đề nghị cân nhắc trường hợp "các dự án khác được trên 80% người dân có đất thu hồi đồng ý"...

Thường trực Ủy ban Kinh tế cho rằng, nguyên tắc quy định tại khoản 2 Điều 81 "Việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất phải bảo đảm người có đất bị thu hồi có chỗ ở, đảm bảo thu nhập và điều kiện sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ" cần được định lượng cụ thể hơn. Cần có quy định hướng dẫn chi tiết bảo đảm tính khả thi khi thực hiện.

Đồng thời, cần có cơ chế và phân công trách nhiệm giám sát, đánh giá việc thi hành nguyên tắc này để bảo đảm tính hiệu lực, hiệu quả.

Ông Vũ Hồng Thanh cũng đề nghị rà soát các quy định về các khoản thu tài chính từ đất đai, điều tiết nguồn thu từ đất. 

Đồng thời, đề nghị Chính phủ có lộ trình rà soát, tổng kết thi hành Luật Ngân sách nhà nước, luật về thuế sử dụng đất để báo cáo Quốc hội xem xét, sửa đổi, bổ sung, bảo đảm thể chế hóa các yêu cầu của Nghị quyết số 18 và đồng bộ với Luật Đất đai (sửa đổi).

Phát biểu sau đó, liên quan đến nội dung thu hồi đất, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng, đây là một chế định quan trọng trong Luật đất đai, nên cần phải quy định chặt chẽ, thể chế hóa nhiệm vụ, giải pháp được nêu tại Nghị quyết 18 để đảm bảo tính minh bạch.

Tham gia thảo luận tại phiên họp, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho rằng, khi thu hồi đất thì bồi thường cho người có quyền sử dụng bị thu hồi phải đảm bảo đời sống tốt hơn, trong Nghị quyết 18 đã nêu rất rõ nhưng trong dự thảo luật chỉ nhắc lại chứ không cụ thể hơn…Nếu các chế định trong luật này mà làm không kỹ, không thận trọng, không cân nhắc kỹ lưỡng sẽ tác động trực tiếp đến các mối quan hệ pháp lý khác.