Taxi đại chiến

Kẻ tội đồ

“Dưới góc độ nào đó tôi là… tội đồ”, cựu tổng giám đốc Mai Linh Taxi Trần Bằng Việt thừa nhận về cuộc chiến taxi đang hết sức nóng giữa các nhà taxi truyền thống và các hãng công nghệ như Uber và Grab. “Là một trong những người đưa Grab vào Việt Nam từ khi là MYTEKXI (Malaysia), một người bạn chia sẻ có sản phẩm mới ở Malaysia rất thành công, rủ tôi về điều hành tại Việt Nam và đầu tư chung. Tôi phân tích, thấy đây thực sự là cuộc cách mạng”.

“Dưới góc độ nào đó tôi là… tội đồ”, cựu tổng giám đốc Mai Linh Taxi Trần Bằng Việt thừa nhận về cuộc chiến taxi đang hết sức nóng giữa các nhà taxi truyền thống và các hãng công nghệ như Uber và Grab.

Biết thế, vậy mà, ông Việt thừa nhận mình hẳn còn “nặng lòng với Mai Linh quá”. Vậy là, thay vì đưa Grab về, Việt nói chuyện với Mai Linh và Hoàng Long,“chia sẻ để họ vào làm chung, thuê nền tảng công nghệ đó”. “Nếu làm vậy chắc Grab không bùng nổ ở Việt Nam, hiệu quả taxi truyền thống chắc cao hơn. Nhưng trong chuyện này Mai Linh có phần ngạo mạn. Họ nghĩ mình tự làm được, ngon quá sao phải chia phần?”

Vị cựu tổng giám đốc Mai Linh Taxi phân tích rằng, Grab thành công nhờ ba yếu tố: công nghệ và hiệu quả điều hành hơn hẳn, 82% đoạn đường có khách. Cước của Grab không rẻ hơn taxi, thậm chí giờ cao điểm còn đắt hơn gấp rưỡi. “Điều Grab thành công là vì tận dụng tốt GrabBike, GrabCar, một thị trường rất đặc thù địa phương. GrabTaxi sau này lỗ, nhưng nhờ GrabBike, GrabCar có lợi nhuận rất tốt”. “Nói thẳng thắn nếu Mai Linh, Vinasun tiếp cận với công nghệ của Uber, Grab từ năm 2012 đến giờ thì chắc chắn sẽ thắng. Nhưng rất tiếc từ đó đến nay Mai Linh và Vinasun vẫn sống với tâm thế mình thắng, chẳng đầu tư công nghệ để thay đổi”.

Theo ông Việt, khi Grab vào Việt Nam thường thay đổi mô hình cho phù hợp, trong khi mô hình của Mai Linh và Vinasun vẫn như cũ. Một điều đáng nói là hãng đánh vào nhu cầu muốn có tiền nhanh của người Việt. “Gặp thời xe rẻ, giai đoạn chứng khoán rớt, ngân hàng rớt, đầu tư xe tiền lời nhiều hơn gửi ngân hàng. Hàng loạt người đầu tư hàng chục xe, ăn chia với họ, làm cho Grab (và Uber) bùng nổ. Giai đoạn đầu Uber vượt trội, vì không dính với taxi, đánh vào phân khúc xe riêng, xe cá nhân. Lúc này Grab còn nhem nhuốc vì còn dính với taxi. Tuy nhiên Uber là công ty Mỹ, cứng nhắc theo chính sách chung toàn cầu. Trong khi đó Grab là công ty châu Á biết “nhập gia tuỳ tục”.

Duyên may

Cái duyên đến với ngành taxi là khi Việt giúp cho công ty TMA Solution lấy được chứng chỉ quan trọng cho ngành gia công phần mềm để chinh phục thế giới. Nhưng khi đó, ông Việt nhận thấy TMA không có ý định cổ phần hoá, mình khó có cơ hội phát triển lên.

Đúng lúc đó, ông Hồ Huy, chủ tịch HĐQT Taxi Mai Linh, người biết đến anh qua dự án Tiếp thị hình ảnh Việt Nam ra nước ngoài của báo Tuổi Trẻ, đã rủ Việt về Mai Linh. Lúc này, Mai Linh vừa cổ phần hoá xong, cổ phiếu đang rất nóng, “nghe đồn dư 2.000 tỉ”, như vậy sẽ có rất nhiều cơ hội để thử nghiệm mô hình quản trị mới. Nóng thế mà Việt cũng phải mất sáu tháng suy nghĩ mới quyết định về Mai Linh, đảm trách mảng công nghệ thông tin và truyền thông.

Được giao kinh phí 168 tỉ, tương đương 10 triệu USD khi đó, để tái cấu trúc lại hình ảnh thương hiệu, ông nghĩ đó là cách lập nghiệp ít rủi ro, dựa trên hệ thống, có nguồn lực ban đầu, nếu làm tốt được mua cổ phần, làm chủ doanh nghiệp, nên cảm thấy háo hức. Ông thấy rất rõ thương hiệu tốt, thân thiện, nhưng không phù hợp với công nghệ cao. Bản chất ngành taxi ở Việt Nam lúc này là gắn liền với lao động phổ thông. Làm phần mềm giao thông vận tải là “tay chơi lớn” ai dám dùng? Mà làm trong nội bộ thì không đáng.

Nhưng qua mấy tháng, ông Việt nhận thấy Mai Linh đầu tư nhiều lĩnh vực, có dấu hiệu hết tiền. Và rồi đến tháng thứ 4… phải bỏ tiền nhà ra để “trả lương cho anh em”. Viết đơn xin nghỉ, nhưng ông Hồ Huy không chịu mà lại giao cho trọng trách lớn hơn: tổng giám đốc Mai Linh Taxi. Trước đây mình chỉ giỏi chuyên môn, bây giờ ông phải quản trị dòng tiền, quản trị nhân sự, tinh thần đội nhóm… Mấu chốt ngành taxi là chất lượng lái xe, có tiền lập tức đầu tư mua xe mới để phát triển. Thế là Việt học về tài chính, biết cách làm tài chính, làm việc với ngân hàng… ông kể, khi trình bày nhiều dự định nâng chất lượng lái xe, ông Hồ Huy nói: “Có tiền làm được thì bình thường, không có tiền mà làm được mới là doanh nhân chứ!”

30 tuổi, đang làm gia công phần mềm, bước vào ngành taxi không dễ. Tuy nhiên, nhờ hệ thống có sẵn, biết duy trì và cải tiến, biết dùng người, nên xe cứ chạy, tiền cứ về. Nhưng đến giai đoạn đối thủ Vinasun bùng lên thì Mai Linh vô cùng vất vả. Ban ngày Mai Linh làm chủ thị trường, 80% điểm đỗ là của Mai Linh. Vinasun ra sau, ông chủ vốn xuất phát từ ngành kinh doanh nhà hàng, nên rất hiểu đặc thù đó, thay vì ban ngày hãng này tập trung chạy buổi tối, quan hệ rất tốt với nhà hàng, vũ trường, buổi tối chạy rất hiệu quả, chia nhau thị trường một cách hoà thuận.

Đến thời điểm 2007, giá dầu dựng ngược lên, thuế trước bạ, xe cộ, lãi suất ngân hàng từ 8 – 9% lên 24 – 25%... yếu tố dầu vào tăng lên hết, muốn hút được lái xe, đơn vị ra sau phải buộc trả cho lái xe cao hơn… Mai Linh và Vinasun buộc phải cọ xát, “chiến” nhau trực tiếp. Ngày nào cũng vậy, ông kể, “phải thức dậy từ 3 giờ sáng, và về đến nhà lúc… 4 giờ sáng hôm sau!”. “4 giờ sáng tôi phải ra bãi giao ca nào đó, nơi đặc trưng của taxi. Đây là lúc lái xe ca trước giao cho lái xe ca sau, nên được tiếp xúc hai ca lái xe, hiểu được thị trường, tâm lý lái xe”. Mỗi buổi ra ba bốn bãi giao ca, về ăn sáng nhẹ 7 giờ 45 họp với anh em. Chiều 5 giờ học MBA, 9 giờ đêm ăn tối rồi cùng anh em đi các tụ điểm, nhà hàng, thuyết phục họ cho mình lấy khách. “Thế giới về đêm của Sài Gòn phức tạp lắm, để lấy được một điểm mất từ một tuần đến mười ngày”, ông nói.

Tiếp đến là giải quyết dòng tiền. “Tiền kẹt lắm, xe chạy nguyên ngày dòng tiền về không đủ đổ xăng, tiền ngân hàng bị “gí” liên tục, vì Mai Linh dùng tiền chủ yếu của ngân hàng, về cơ bản 70%, 30% là vốn vay cá nhân. Vay cá nhân phải trả lãi gấp đôi, gấp rưỡi. 100% đều vay hết, số tiền phải trả lãi cao cỡ nào. Sau đó thị trường chứng khoán đổ vỡ. Vay đầu này trả đầu kia, thế chấp cả dòng tiền sẽ hình thành trong tương lai để vay trả nợ, giật gấu vá vai rất vất vả. Năm 2007 – 2009, tôi đã chống chọi khá ổn, thống nhất một màu sơn cho Mai Linh, một đầu số 383838, làm được nhiều việc”.

Và sự lựa chọn

Năm 2009, ông Việt lập gia đình, lúc này “mới thấy mình… ích kỷ quá” vì không còn thời gian cho gia đình. Vậy là, suy tính, mất khá nhiều tiền cổ phiếu, nhưng quyết dừng cuộc chơi để làm chuyện khác đơn giản hơn, “vì gia đình”.

Mất bảy tháng để chuyển giao công việc ở Mai Linh, nghỉ ngơi, rồi ba tháng sau lập công ty Đông Á về công nghệ thông tin, cung cấp phần cứng và phần mềm cho thiết kế vi mạch. Nhưng lượng khách không nhiều, chỉ độ dăm sáu khách hàng, thời gian dư dả còn nhiều quá. Thế là, với lời mời về L&A, một công ty tư vấn lớn ở Việt Nam, ban đầu cộng tác, sau làm phó tổng giám đốc điều hành. Một tuần bốn ngày làm việc ở L&A, tham gia các dự án tư vấn, “không biết sao cái duyên của mình, sau đó ai cũng thành công”. Trong thời gian đó cũng có mối quan hệ, ngồi vào HĐQT bốn công ty. L&A sau đó được tập đoàn Dream Incubator (DI) của Nhật mua lại giá tốt. “Dù mình rất trung thành, nhưng thôi cũng rút dần, chỉ giữ lại một chút cổ phần làm kỷ niệm thôi”, ông cho biết.

Liệu ông có định khởi nghiệp một lần nữa? “Tôi không khởi nghiệp, mà làm tốt vai trò của mình thôi, chứ không ảo tưởng, đột phá gì cả. Tôi không đủ mạo hiểm để bỏ đi hết, làm lại một cái gì. Mất rất nhiều tiền ở Mai Linh, nhưng không lo gì cả, vì làm công thì ở đâu bất quá lương cũng 5.000 – 7.000 USD. Bây giờ tôi sống bằng đầu tư, tiếp tục đóng góp cho cộng đồng doanh nghiệp, xã hội qua đào tạo. Giấc mơ của tôi vẫn là làm việc tốt, không phải làm nhiều tiền. Khởi nghiệp là đánh đổi, nhưng lần đầu tiên tôi đánh đổi là chọn gia đình chứ có chọn sự nghiệp đâu”.