Tết đến, cả làng ở Bình Định trở nên náo nhiệt, người "ôm cây, lặt lá", kẻ thức trắng đêm ngoài đường

Vui buồn nghề trồng mai, người làng mai tất bật mưu sinh ngày Tết

Trước đây, cuộc sống của người dân An Nhơn, Bình Định chủ yếu gắn liền với nông nghiệp truyền thống - lúa nước, vất vả và không mấy ổn định. Trai tráng trong làng cũng vì mưu sinh mà rời quê đi "tha phương cầu thực" để kiếm sống. Nhưng rồi nghề mai "nảy mầm", những người con xa xứ đã trở về quê hương, xây dựng lại cuộc sống

Lâu dần, nghề trồng mai phát triển, trở thành nguồn thu nhập chính của bà con nơi đây. Những cây mai vàng bừng nở vào mỗi dịp Tết không chỉ đem lại vẻ tươi mới cho không gian Xuân, mà còn giúp thay đổi cuộc sống của bao gia đình.

Mặc dù phát triển rực rỡ trong suốt những thập kỷ qua, nghề trồng mai tại An Nhơn cũng trải qua không ít thăng trầm. Vui buồn cùng nghề trồng mai đã gần 10 năm, bà Cáp Thị Ngọt (61 tuổi, trú thôn Trung Định, xã Nhơn An, thị xã An Nhơn, Bình Định) cho biết, thời điểm phải đoán "ý trời" để xuống lá là khoảng thời gian khiến người trồng đau đầu nhất. Bởi ai cũng hiểu, nếu vụ mai trật mùa thì năm đó coi như mất Tết.

"Thu nhập chính trong nhà dựa vào nghề trồng mai, mỗi năm gần đến Tết, lòng tôi lại thấp thỏm. Năm nào trời mưa, lạnh là mai khó nở, có năm đến Tết mà mai chỉ mới ra búp, năm đó coi như công cốc hết. Như năm nay, nhà tôi phải thay lá sớm cho mai, vì tiết trời trở lạnh", bà Ngọt nói.

Vào mỗi dịp Tết Nguyên đán, mai vàng được các thương lái mang đi tiêu thụ khắp cả nước. Phân ra làm hai cánh, "mai cánh Nam" và "mai cánh Bắc". Vì tiết trời đất Bắc lạnh nên mai sẽ được xuống lá sớm hơn, từ khoảng 15 – 20/11 âm lịch; cánh Nam và phía Tây Nguyên sẽ xuống lá từ 1 - 15 tháng Chạp, vì những vùng này có thời tiết ấm hơn.

Xuống lá vừa để mai khoe dáng vừa để ép mai nở đúng hẹn. Thời điểm đẹp nhất là ngày 30 hoặc sáng Mùng 1 Tết.

"Nói là đoán ý trời chứ cũng hên xui lắm, ở làng này, có mấy người canh được tiết trời đâu, may nhờ rủi chịu", bà Ngọt cho hay.

Ở các làng trồng cây mai vàng tại thị xã An Nhơn có nhiều câu chuyện mà ít người biết đến. Đa số người dân sống bằng nghề "ôm cây, lặt lá", những ngày giáp Tết phải ra đường sống tạm dưới căn lều để mưu sinh. "Chương trình" lặt lá mai Tết chỉ trong khoảng mươi ngày nên phải tập trung nhân lực để "đánh nhanh rút gọn".

Cứ mỗi dịp vào vụ Tết, các nhà vườn trồng mai ở thủ phủ mai vàng miền Trung liên tục chiêu mộ người "ôm cây, lặt lá" với thù lao khoảng 200.000 đồng mỗi ngày. Công việc kiếm tiền Tết này đòi hỏi cẩn trọng, tỉ mỉ và rất dễ mỏi gối, đau lưng.

Theo người dân địa phương, nghề lặt lá mai thuê thường chỉ kéo dài gần nửa tháng, nên cũng tranh thủ đi làm thêm để kiếm tiền lo sắm Tết. Chị Lê Thị Kim Toàn cho biết: "Đầu năm các chủ vườn thuê công làm cỏ, phân, thuốc, đến cuối năm thì vặt lá, trông coi hoa. Từ ngày ở quê trồng mai rộ, người dân có thêm việc làm, không phải đi làm thuê ở xa. Làm gần nhà thì tiện chăm sóc gia đình, con cái nên mệt mấy cũng cố gắng".

"Công việc hằng ngày của chúng tôi là làm nông. Tuy nhiên, cứ đến mùa này chúng tôi đều nhận việc nhặt lá cho các chủ vườn mai. Mỗi ngày được trả vài trăm ngàn đồng, đem lại một phần thu nhập để chị em lo cho gia đình dịp Tết sắp tới", chị Nguyễn Thị Hải chia sẻ.

Trong khi đó, cứ mỗi dịp Tết đến, không khí ở các làng mai An Nhơn lại bất bật, nhộn nhịp, người bán mai phải thức trắng đêm, chong đèn rực rỡ, mang theo chăn màn, bếp núc… sống ven Quốc lộ 1 để trông hoa bày ngoài lề đường, tránh mất trộm.

"Người dân bán mai dựng lều ven Quốc lộ 1 phải chịu lạnh, muỗi đốt khi đêm về. Nhiều đêm thức trắng đến phờ phạc người nhưng bù lại xe khách đi đường dừng lại, bán được mai mới có tiền trang trải Tết cho vợ, con", ông Võ Hoàng bộc bạch.

Những tỷ phú làng mai, mai vàng là cây "kinh tế" của cả làng

Nhắc đến ông Nguyễn Trí Tuấn (trú làng Thanh Liêm, xã Nhơn An, thị xã An Nhơn), nhiều người phải "kính nể" bởi độ liều và những thành tích đáng nể của ông này trong nghề làm cây mai vàng bonsai.

Sinh ra ở làng Thanh Liêm, lúc bấy giờ ông Tuấn vốn là tay lái xe máy ủi chuyên đi xúc đất, san lấp mặt bằng có tiếng nhưng khổ nỗi ông có niềm đam mê với cây cảnh, đặc biệt là mai.

Công việc xúc đất đang hưng thịnh, bỗng chốc sau 1 đêm suy nghĩ, ông bỏ ngang nghề xe ủi để thuê đất, đầu tư trồng mai với 2.000 chậu.

"Khi còn là tài xế máy ủi tôi có sở thích chơi cây nên lúc rảnh, tôi tranh thủ đến vườn mai quen coi người ta cắt tỉa, uốn cành. Thấy họ làm thế nào thì mình học hỏi làm theo. Cặp mai lúc đầu mua về 500.000 đồng nhưng sau khi trồng và bán được tới gần 5 triệu đồng. Tưởng chỉ chơi cho vui nhưng lợi nhuận cao nên tôi quyết định đầu tư vào nghề trồng mai thương mại", ông Tuấn cho hay.

Khi theo nghề trồng mai, vườn mai của ông Tuấn khá nổi tiếng ở làng mai Nhơn An nhờ biết chọn giống cho nụ to, hoa đều, có dáng thế đẹp.

Vì vậy năm nào vườn mai của ông cũng có lãi ròng cả trăm triệu đồng. Với nhiều người ở nông thôn, chuyện làm ăn vậy đã quá ổn nhưng với ông Tuấn thì chưa đủ.

Ông nghĩ, khi đô thị hóa phát triển, nhà cao tầng mọc lên san sát, không gian bị thu hẹp thì loại mai bonsai sẽ được giới nhà giàu ưa chuộng. Nghĩ thế, ông Tuấn tự lên mạng tìm hiểu và thực hình mô hình bonsai mới mẻ này.

Ông Tuấn nhớ lại: "Năm 2012, tôi quyết định cưa trụi 200 chậu mai trong vườn để chuyển qua cây mai bonsai. Lúc đó, ai nấy trong làng đều nói tôi bị khùng, có vấn đề về thần kinh vì số mai ấy bán xô cũng được 300 - 400 triệu đồng. Nhưng tôi mặc kệ, cứ bỏ ngoài tai mà làm vì có dám đánh đổi cái trước mắt thì mới phát triển lâu dài được".

Mùa mai xuân năm 2014, sự kiện Tuấn "khùng" ở làng mai xuất bán ra thị trường 100 chậu mai dáng bonsai kỳ dị thu về gần nửa tỷ đồng đã khiến các chủ vườn mai Nhơn An ngớ người.

Thấy làm mai bonsai hiệu quả, ông Tuấn nghĩ nếu trồng từ mai con phải nhiều năm sau mới có thể tạo dáng bonsai, kéo dài thời gian thu lợi nhuận.

Theo ông Tuấn, nước tưới và công đoạn chăm sóc là 2 yếu tố cực kỳ quan trọng trong phát triển mai bonsai. Nhờ vậy, chỉ cần 1-2 năm sau khi cấy ghép chồi là ông đã có thể xuất bán.

Ông có nhiều cách để chọn nguồn nước, nếu nhiễm phèn thì bơm sang ao để phai bớt phèn, sau đó mới bơm từ ao lên tưới. Với cách làm này, tiêu hao của ông cả triệu tiền điện mỗi tháng nhưng bù lại cây phát triển khỏe, ít bệnh.

Điều đặc biệt, ông Tuấn không cho mai "ăn" phân hóa học mà nghiêng hẳn về phân hữu cơ. Theo ông Tuấn, mai bonsai đứng trong những chậu nhỏ, đất ít, khi bón phân hữu cơ cây sẽ phát triển khỏe và sống thọ hơn.

"Cây hoa mai cũng như người, ăn uống phải điều độ, nếu quá nhiều thì chết vì bội thực, nếu ăn ít quá lại còi cọc, suy dinh dưỡng. Riêng phần phân bón cũng như thuốc bổ, phân hóa học uống vào thấy tác dụng ngay nhưng cũng mau phai và thường biến chứng, phân hữu cơ thì ngấm dần mà hiệu quả rất cao. Tuy nhiên, mỗi người trồng mai đều có cách làm riêng, đó chỉ là những kinh nghiệm cá nhân của tôi trong công việc", ông Tuấn cho hay.

Mai vàng - biểu tượng của mùa xuân miền Trung, là loài hoa quen thuộc với mỗi dịp Tết đến xuân về và cũng là đặc sản văn hóa của thị xã An Nhơn. Năm nay, Lễ hội Mai vàng An Nhơn lần thứ II sẽ được tổ chức với nhiều hoạt động đặc sắc, là dịp để quảng bá vẻ đẹp của mai vàng và sự phát triển của nghề trồng mai nơi đây.

Ông Mai Xuân Tiến - Phó Chủ tịch UBND thị xã An Nhơn cho biết, từ ngày 6 - 8/2 (tức mùng 9 - 11 tháng Giêng năm Ất Tỵ), tại Quảng trường trung tâm thị xã An Nhơn, Lễ hội Mai vàng An Nhơn diễn ra các hoạt động như trưng bày 130 chậu mai với kiểu dáng đẹp, mai bonsai; hội thi trình diễn tạo dáng, thế mai đẹp; hô bài chòi, lễ hội đường phố, thi chim cảnh...

Thông qua lễ hội, các nhà vườn sẽ có cơ hội giới thiệu sản phẩm mai vàng truyền thống của làng nghề, đồng thời tăng cường kết nối giữa người sản xuất và tiêu dùng. Đây cũng là dịp để mở rộng thị trường tiêu thụ và tiếp tục khẳng định thương hiệu Mai vàng An Nhơn - Bình Định.